Những địa bàn trọng điểm
Hoạt động buôn lậu, vận chuyển hàng hóa trái phép chủ yếu diễn ra ở khu vực biên giới Quảng Trị, với sự tiếp tay của nhiều cư dân huyện Hướng Hóa, gồm thị trấn Lao Bảo, Khe Sanh và các xã biên giới: Tân Long, Tân Thành, Tân Hợp.
Có dịp đi thực tế cùng các cán bộ Đội Kiểm soát hải quan (Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị), chúng tôi ghi nhận sức “nóng” trong cuộc chiến chống buôn lậu thuốc lá, rượu, bia, đường kết tinh và các mặt hàng điện tử tại một số cung đường trọng điểm. Theo tuyến đường khúc khuỷu chạy dọc sông Sê Pôn khu vực cửa khẩu Lao Bảo, thấp thoáng bóng dáng của một số người với nhiều thuyền máy công suất lớn. “Chỉ cần sơ hở của lực lượng chức năng là đối tượng có thể dùng thuyền máy chạy với tốc độ cao, chở hàng từ bên kia biên giới vào khu vực tập kết, sau đó chia nhỏ hàng trên các thuyền nan, luồn lách theo kênh rạch để đưa vào thị trấn Lao Bảo”, Đội trưởng Lê Mai Anh cho biết.
Trên tuyến biên giới tiếp giáp của thị trấn Khe Sanh, xã Tân Hợp và xã Đa krông (huyện Đa Krông), các đối tượng buôn lậu chia nhỏ, xé lẻ hàng hóa cất giấu trong các mặt hàng khác hoặc gia cố trên các phương tiện xe ô-tô khách, xe tải, xe gắn máy, thậm chí sử dụng cả xe phân khối lớn. Hàng lậu giá trị lớn thì thuê người gùi cõng vượt rừng, nơi cách xa các trạm kiểm soát của lực lượng chức năng để đưa vào nội địa tiêu thụ.
Tại cửa khẩu quốc tế La Lay (huyện Đa Krông), buôn lậu cũng diễn ra chủ yếu trên sông Sê Pôn và các đường mòn, lối mở hai bên cánh gà cửa khẩu. Buổi tối, đối tượng lợi dụng địa hình phức tạp, dùng thuyền máy vận chuyển hàng, sau đó, thuê người dùng xe thồ, xe kéo vận chuyển hàng bằng đường tiểu ngạch vào nội địa tiêu thụ. Các vụ vi phạm tại Khu thương mại Lao Bảo chủ yếu là hành vi mua bán, vận chuyển hàng hóa không hóa đơn, chứng từ hợp pháp, hàng không xác định được chủ sở hữu. Tuy nhiên, thực trạng này lại diễn ra theo nhiều phương thức, thủ đoạn khác nhau. Đối tượng tổ chức người gùi cõng hàng qua hai bên cánh gà cổng B, tập kết tại địa điểm quy ước, sau đó đưa lên xe vận chuyển vào nội địa hoặc chia nhỏ, xé lẻ hàng cất giấu lẫn trong than củi, chuối và giấu trong hầm vách trên ô-tô đã được gia cố.
Khu vực cửa khẩu Lao Bảo và xã Tân Thành cũng là địa bàn "nóng" của hoạt động tội phạm ma túy. Phó Chi cục trưởng Hải quan cửa khẩu Lao Bảo Nguyễn Văn Trì cho biết, tội phạm ma túy thường lợi dụng người dân qua lại biên giới làm ăn, khách du lịch, Việt kiều về quê ăn Tết để mang hàng về. Cánh lái xe tải, xe khách qua đây cũng là đối tượng cần kiểm soát chặt chẽ, bởi ma túy có thể được giấu trong các loại hàng hóa cồng kềnh, các xe gia cố, trong hành lý… Đối tượng chủ mưu thường là người nghiện ở huyện Hướng Hóa, một số người Việt Nam sinh sống, làm việc tại Lào và một số cư dân tỉnh Nghệ An, TP Đà Nẵng.
Lợi dụng thủ tục thông thoáng
Do thương mại xuất, nhập khẩu gặp khó khăn, một số doanh nghiệp (DN) kinh doanh thua lỗ, đã móc nối với đối tượng buôn lậu, kết hợp tinh vi giữa hành vi buôn lậu và hoạt động xuất, nhập khẩu, giữa nội dung phi pháp và hình thức hợp pháp. Đây là xu hướng biến động mới cần được đặc biệt lưu ý.
Qua hệ thống thông quan điện tử VNACCS/VCIS, DN sẽ biết hàng được phân vào luồng nào. Khi biết hàng được phân luồng xanh, luồng vàng (miễn kiểm tra thực tế hàng) thì DN tuồn hàng lậu vào. Nếu hàng phân luồng đỏ (kiểm tra thực tế), DN đối phó bằng cách xin sửa chữa, khai bổ sung cho phù hợp bộ chứng từ thật hay xin hủy tờ khai, sau đó khai lại tờ khai khác. Nhiều DN sử dụng phương thức “chọn luồng” tinh vi: cùng một lô hàng mở nhiều tờ khai ở cùng một chi cục hoặc khác chi cục. Nếu phân luồng đỏ thì hủy tờ khai, chọn luồng vàng, xanh để thông quan hàng hóa. Có DN khai báo qua mặt hàng khác có thuế thấp, giá thấp để được phân luồng xanh, vàng hoặc khai thuế rất cao, nhưng trong đó có hàng lậu.
DN còn sử dụng thủ đoạn chỉ khai báo tên hàng đại diện khi làm thủ tục hải quan, không khai những hàng cấm nhập khẩu, hàng nhập khẩu có điều kiện, hàng chịu thuế suất cao trong lô hàng. Ban đầu, khai tên người nhận hàng tại Việt Nam, nhưng khi cơ quan chức năng nghi vấn, DN lại điều chỉnh bản khai hàng hóa với người nhận ở Lào và làm thủ tục hải quan theo loại hình hàng quá cảnh. Trong quá trình vận chuyển hàng quá cảnh, DN có thể tháo niêm phong, rút lõi tiêu thụ tại Việt Nam, hoặc đưa qua biên giới rồi thẩm lậu vào nội địa qua đường mòn...
Phó Cục trưởng Hải quan tỉnh Quảng Trị Đinh Ngọc Thanh nhận định, những tháng cuối năm nay, hoạt động buôn lậu sẽ diễn biến phức tạp tại tuyến đường sông Sê Pôn. Tuyến quốc lộ 9 phát sinh nhiều đường dân sinh trải rộng trên địa bàn nhiều xã thuộc huyện Hướng Hóa, cũng là điểm nóng về vận chuyển hàng hóa trái phép. Các lực lượng chống buôn lậu, ma túy đang tích cực thu thập thông tin về các DN xuất, nhập khẩu hàng hóa qua cửa khẩu Lao Bảo và La Lay, làm cơ sở đánh giá diễn biến tình hình quay vòng hóa đơn, gian lận thương mại đưa hàng hóa trở lại nội địa. Các DN vận chuyển đường cát, bia từ cảng Đà Nẵng quá cảnh cửa khẩu Lao Bảo sang Lào cũng cần được theo dõi sát, hạn chế nguy cơ thẩm lậu qua đường mòn, lối mở. Đồng thời, tăng cường phối hợp các lực lượng chức năng, xây dựng mạng lưới cộng tác viên, cơ sở bí mật, thu thập thông tin về tình hình tội phạm...