Phát biểu tại Hội thảo “Báo cáo Việt Nam 2045: Xu hướng kinh tế toàn cầu và hàm ý chính sách cho Việt Nam” được Viện Chiến lược phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố tại Hà Nội, ngày 21/5, ông Nguyễn Quốc Trường, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển cho biết, cạnh tranh chiến lược giữa các quốc gia tiếp tục leo thang; trong đó, cạnh tranh Mỹ - Trung đang tạo vùng ảnh hưởng và tạo dựng luật chơi, hình thành liên kết mới. Sự cạnh tranh này đặt trọng tâm vào các vấn đề biến đổi khí hậu, xanh, chuyển đổi năng lượng, công nghệ cao để tạo ảnh hưởng với các đối tác.
“Tác động của cuộc Cách mạng công nghệ lần thứ tư đẩy nhanh xu hướng hình thành cục diện thế giới đa cực. Trung Quốc đang trỗi dậy, Nga vẫn giữ được sức mạnh. Ảnh hưởng của Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia vẫn còn hạn chế. Đến năm 2030 và 2045, ít có khả năng xuất hiện một cường quốc mới dựa trên tiềm lực khoa học công nghệ dẫn đầu cũng như những điều chỉnh về kinh tế và quân sự”, ông Trường nhận định.
“Báo cáo Việt Nam 2045: Xu hướng kinh tế toàn cầu và hàm ý chính sách cho Việt Nam” đưa ra dự báo, từ nay đến năm 2050, tăng trưởng thương mại thế giới có thể chậm lại trong ngắn hạn. Trong trung hạn, thương mại toàn cầu sẽ có những động lực tăng trưởng mới, xuất phát từ chi phí thương mại giảm. Đến năm 2050, thương mại toàn cầu sẽ tiếp tục bị chi phối bởi 4 khu vực trên thế giới: châu Âu, Bắc Mỹ, Trung Quốc và châu Á –Thái Bình Dương (hiện đang chiếm 78% nhập khẩu và GDP toàn cầu).
 |
| Quang cảnh Hội thảo (Ảnh: P.A) |
Hai vị trí dẫn đầu trong xu hướng phát triển thương mại sẽ thuộc về châu Âu và châu Á - Thái Bình Dương, do tần suất hàng hóa và dịch vụ đi qua biên giới của hai khu vực này lớn hơn. Sự khác biệt về nhân khẩu học, lợi thế so sánh và nguồn lực tài nguyên sẽ tạo ra động lực cho chuỗi cung ứng khu vực phát triển ở các khu vực này.
Cùng với đó, Báo cáo nhấn mạnh, xu hướng đầu tư bền vững FDI vào năng lượng tái tạo gia tăng trong những năm gần đây, vượt đầu tư mới trong lĩnh vực nhiên liệu hóa thạch. Động lực thúc đẩy cho xu hướng này bao gồm biểu giá điện (FIT), giá carbon, đầu tư kinh phí hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) cho năng lượng tái tạo và các trợ cấp nhiên liệu hóa thạch.
Đối với tăng trưởng thương mại hàng hóa xanh (hàng hóa thân thiện với môi trường) dự báo sẽ tăng lên trong những thập kỷ tới. Thị trường toàn cầu về ô tô điện, năng lượng mặt trời và gió, hydro và nhiều công nghệ xanh khác dự báo sẽ đạt 2.100 tỷ USD vào năm 2030 - gấp 4 lần giá trị hiện nay.
Thỏa thuận Xanh EU (EGD) là chương trình tổng thể và dài hạn của EU nhằm ứng phó với các vấn đề khẩn cấp về khí hậu toàn cầu đến năm 2050, được thông qua ngày 15/1/2020. Thỏa thuận này sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ.
Viện Chiến lược phát triển nhận định, các xu hướng này sẽ giúp Việt Nam gia tăng thị phần xuất khẩu sang hai thị trường Mỹ và Trung Quốc. Việt Nam đóng vai trò là nước thứ ba để xuất khẩu hàng hóa của Trung Quốc sang Mỹ.
Việt Nam cũng có khả năng thu hút mạnh đầu tư và hỗ trợ của Mỹ vào công nghiệp bán dẫn, nhờ vị trí chiến lược của Việt Nam và thành công của Việt Nam trong xuất khẩu hàng điện tử, tiềm năng về nguồn cung đất hiếm.
Việt Nam cũng sẽ tạo thêm ảnh hưởng của Sáng kiến Vành đai và Con đường tới vai trò của Việt Nam là trung gian kết nối, vận chuyển hàng hóa từ các nước ASEAN sang Trung Quốc.
Ông Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Quốc tế Kinh tế, Viện Chiến lược phát triển cho biết, các mô hình kinh tế mới như: kinh tế chia sẻ, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn mới nổi lên, tiềm năng sẽ chiếm vai trò lớn, định hình các nền kinh tế. Tuy nhiên, các mô hình kinh tế mới này đang phụ thuộc vào sự can thiệp chính phủ thông qua chính sách tài khóa, hỗ trợ, hoặc giảm trợ cấp cho các hoạt động hiện tại.
Cùng với đó, các mô hình kinh tế mới này cần hiện diện, xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết; đầu tư và hiệu quả của doanh nghiệp; tính kinh tế theo quy mô và hành vi, quan niệm của người tiêu dùng.
Đưa ra ngụ ý chính sách cho Việt Nam, Viện Chiến lược phát triển khuyến nghị, Việt Nam cần tận dụng các cơ hội tích cực từ bên ngoài, hạn chế các rủi ro; xây dựng, phát triển thể chế phù hợp với tình hình mới.
“Việt Nam cần phân định vai trò của Nhà nước, pháp luật hóa chủ trương chính sách, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tạo nền tảng để thúc đẩy khu vực tư nhân”, ông Trần Toàn Thắng nhấn mạnh.
 |
| Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu của phát triển bền vững (Ảnh chụp màn hình) |
Trước đó, Viện Chiến lược Phát triển đã hợp tác với Ngân hàng Thế giới và các nhà tài trợ quốc tế, xây dựng và công bố Báo cáo “Việt Nam 2035: Hướng tới thịnh vượng, sáng tạo, công bằng và dân chủ” vào năm 2016. Báo cáo đã đóng góp quan trọng trong việc xây dựng và hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội trong trung và dài hạn của Việt Nam, đặc biệt đã góp phần xây dựng văn kiện Đại hội XIII của Đảng, Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030.
Từ khi công bố Báo cáo Việt Nam 2035 đến nay, bối cảnh thế giới có những thay đổi quan trọng với diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường. Đại dịch COVID-19, các cuộc chiến tranh và các xu hướng lớn như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh… đã làm thế giới thay đổi mạnh mẽ. Ở trong nước, thế và lực của Việt đã được cải thiện mạnh mẽ và từ Đại hội XIII của Đảng, nước ta đã xác định những mục tiêu phát triển tham vọng như: trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045; nền kinh tế không phát thải cacbon vào năm 2050…
Bối cảnh và thực tế nêu trên đòi hỏi Việt Nam cần nghiên cứu, xây dựng các báo vừa cập nhật được xu hướng, bối cảnh mới, vừa mang tính chiến lược, dài hạn. Theo đó, xét đề nghị của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tại văn bản số 4700/VPCP-KTTH ngày 24/6/2023 về việc tổ chức xây dựng Báo cáo Việt Nam 2045, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, các tổ chức quốc tế nghiên cứu xây dựng Báo cáo Việt Nam 2045.
Báo cáo cũng là “đầu vào” phục vụ xây dựng văn kiện trình Đại hội XIV của năm 2026, cũng là tài liệu chuẩn bị xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2031-2040. Để tổ chức triển khai xây dựng báo cáo quan trọng này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư giao Viện Chiến lược phát triển làm đầu mối để phối hợp với các bên liên quan; kêu gọi sự hỗ trợ, tham gia của các tổ chức quốc tế.