Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, chia lửa với chiến trường, phụ nữ ở hậu phương đã tích cực lao động sản xuất, chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến. Không chỉ là hậu phương vững chắc, các chị đã đi tới chiến trường, đảm nhận công tác tiếp vận, cứu thương, làm đường… mà còn trực tiếp cầm súng đánh địch.
1. Trong khi hầu hết nam giới được động viên ra tiền tuyến thì mọi công việc ở hậu phương phần lớn do phụ nữ gánh vác. Bất chấp những khó khăn về thiên tai, sự phá hoại và đàn áp của giặc, các chị vẫn bám làng, bám ruộng để tích cực sản xuất. Các chị cũng tích cực vận động mọi người đóng góp của cải vật chất cho chiến dịch. Có nơi Nhân dân cất giấu thóc ngay tại địa phương để cung cấp cho bộ đội và du kích hoạt động ở vùng địch hậu. Các chị còn tặng quần áo ấm cho người đi dân công. Đặc biệt, nhiều chị em vùng Tây Bắc cùng với gia đình đã đóng góp nhiều nhất cho chiến dịch về xe đạp, thuyền bè, voi, ngựa để thồ hàng…Bên cạnh đó, các chị đã động viên chồng con nhập ngũ để chi viện sức người cho tiền tuyến. Ở vùng tạm bị chiếm, bất chấp địch o ép mạnh, nhiều phụ nữ vẫn bí mật cùng các đội dân công ra vùng tự do để lên mặt trận Điện Biên Phủ. Nhiều chị có con nhỏ vẫn tình nguyện đi phục vụ chiến dịch.
2. Đấu tranh chống địch bắt lính, địch vận là một công tác đặc biệt quan trọng trong kháng chiến. Do tình trạng thiếu quân số ngày càng trầm trọng, trong chiến dịch Đông Xuân 1953 - 1954, địch ra sức thực hiện chính sách “dùng người Việt trị người Việt, lấy chiến tranh nuôi chiến tranh”. Chúng đã bắt cả thanh niên dưới 18 tuổi và phụ nữ đi lính và làm mật thám. Đảng ta coi công tác đấu tranh chống địch bắt lính là một nhiệm vụ trọng yếu và chỉ thị: Phá kế hoạch bắt lính của địch là một nhiệm vụ quân sự và chính trị quan trọng của ta bên cạnh nhiệm vụ tác chiến. Và những người phụ nữ Việt Nam đã góp phần quan trọng vào thực hiện nhiệm vụ này. Họ vừa bảo vệ bản thân vừa tuyên truyền vận động Nhân dân đấu tranh trực diện với địch, bằng nhiều hình thức. Công tác đấu tranh chống địch bắt lính, địch vận, ngụy vận của phụ nữ góp phần phá tan âm mưu “dùng người Việt trị người Việt” của địch, hạn chế khả năng chúng tăng quân lên Điện Biên Phủ. Ngoài ra, phụ nữ hậu phương còn có nhiều hoạt động khác làm suy yếu kẻ địch trên các mặt trận kinh tế, văn hoá ở khắp các vùng đô thị, nông thôn, vùng tự do, vùng địch tạm bị chiếm. Các chị còn tổ chức những hoạt động nhằm ủng hộ các chiến sĩ Điện Biên Phủ.
3. Nhằm đáp ứng yêu cầu của chiến dịch, cùng với bộ đội, dân công nam, nữ đã tham gia “chiến dịch làm đường” trong điều kiện vô cùng khắc nghiệt của địa hình và thời tiết miền núi. Với khẩu hiệu “bảo vệ giao thông tuyệt đối”, các chị dũng cảm làm việc ngay cạnh những quả bom nổ chậm, chống lầy, phá bom, đắp đường sạt lở, bắc cầu… Không chỉ đấu tranh với bom đạn của địch, các chị còn phải đương đầu với thiên nhiên. Nhưng dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, các chị vẫn không lùi bước.
4. Ngoài phụ nữ trong các binh chủng quân đội, trên khắp các tuyến cung cấp và hoả tuyến, phụ nữ đều có mặt. Các chị còn làm cả những công việc nặng nhọc trong điều kiện bom đạn nguy hiểm để vận chuyển lương thực, thực phẩm, đạn dược cho bộ đội; tải thương; nuôi dưỡng thương binh và làm cấp dưỡng...Tại tuyến vận tải thủy khó khăn nhất là Nậm Na, nhiều nữ dân công miền xuôi, vốn chưa quen với sông nước đã cố gắng rèn luyện để điều khiển bè, mảng chuyển lương một cách thành thạo. Tại hỏa tuyến, phụ nữ trèo đèo, lội suối vác đạn pháo 105 ly vào các trận địa. Có chị bị bom na-pan làm cháy cả mái tóc vẫn lao mình vào cứu các hòm đạn. Những phụ nữ làm công tác tải thương cũng hết lòng vì thương binh, sẵn sàng nhường áo mưa, áo bông cho thương binh lúc trời giá rét... Nhiều chị đã hy sinh trong khi phục vụ chiến dịch.Phụ nữ các dân tộc Tây Bắc là một trong những lực lựợng có đóng góp to lớn cho chiến dịch. Do quen địa hình nên các chị đã làm tốt công tác dẫn đường; cùng với bộ đội, dân công ngày đêm vượt suối băng rừng để tiếp vận, dựng lán, làm hầm cho thương binh, đào hào chống xe tăng địch. Nhờ có sự đóng góp to lớn của phụ nữ mà trong suốt thời gian dài chiến dịch, bộ đội được ăn đủ tiêu chuẩn, thương binh được đưa kịp thời về hậu phương và được chăm sóc chu đáo.
5. Đông xuân 1953 - 1954, địch phải tập trung đối phó với ta ở Điện Biên Phủ nên ở nhiều nơi khác chúng bị sơ hở. Nhân đó, chiến tranh du kích của ta có điều kiện phát triển mạnh, nhằm tiêu hao sinh lực địch, kìm giữ lực lượng địch tăng cường cho Điện Biên Phủ. Từ 1951 - 1954, có gần 1 triệu các chị tham gia dân quân du kích. Nữ du kích đã tham gia nhiều trận đánh, phối hợp với bộ đội chủ lực phá đường giao thông, uy hiếp nhiều vị trí của địch. Cùng bộ đội và dân quân du kích tấn công liên tục trên khắp các vùng xung yếu; tham gia nhiều trận đánh, tiêu diệt nhiều vị trí địch, như: Ở Hà Nam, Hưng Yên, Bắc Ninh; bức địch bỏ hàng loạt vị trí quan trọng ở Bắc Giang, Thái Bình, Hải Dương, Hà Đông; mở rộng các khu căn cứ của ta ở tả ngạn, hữu ngạn sông Hồng. Đường số 5, yết hầu của địch ở đồng bằng Bắc Bộ đã bị quân ta phục kích, đánh đổ nhiều đoàn tàu và kìm chân 14 tiểu đoàn địch. Ở nhiều nơi các chị cùng với Nhân dân và bộ đội bao vây đồn bốt, chống càn rất anh dũng. Ở Hà Nội, du kích xã Long Biên dùng bãi sông Bồng Lai, Hạ Trại làm căn cứ, chịu đựng thiếu thốn đào hầm ngụy trang, đánh địch, thăm dò địch giúp cán bộ hoạt động. Hay nhờ kiên trì bám trụ mà đến tháng 4/1954, du kích Gia Lâm trở thành chỗ dựa cho bộ đội chủ lực đánh phá 18 máy bay địch ở sân bay Gia Lâm...
Với những đóng góp to lớn cả ở tiền tuyến và hậu phương của các chị, có thể khẳng định, phụ nữ đã đóng vai trò cực kỳ quan trọng vào chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Trí Ánh (nguồn Ban Tuyên giáo Trung ương)