Cùng với cả nước, Đảng bộ và Nhân dân Quảng Trị thời gian qua luôn nhận thức sâu sắc rằng, phát triển hợp tác với các địa phương của Lào có ý nghĩa quan trong trọng sự nghiệp xây dựng và bảo vệ hai nước. Là một địa phương có chung đường biên giới với hai tỉnh Salavan và Savannakhẹt của nước bạn Lào, tỉnh Quảng Trị đã thiết lập mối quan hệ hợp tác thân thiết với hai tỉnh này, rất nhiều chương trình, dự án hổ trợ được quan tâm xúc tiến và triển khai hiệu quả có ý nghĩa thiết thực trong sự phát triển kinh tế, xã hội của các địa phương bạn, mang lại hiệu quả kinh tế, dân sinh cao. Tỉnh Quảng Trị tự hào đã góp phần quan trọng tăng cường tình đoàn kết, hữu nghị Việt - Lào trong suốt chiều dài lịch sử quan hệ hai nước.
Trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, hàng vạn người con đất Quảng Trị đã tình nguyện sang Lào cầm súng chiến đấu hoặc làm dân vận, mở đường, cứu chữa thương binh, bệnh binh... họ cùng ở chung chiến hào với bộ đội Pathét Lào. Trong số đó, đã có hàng ngàn nguời hy sinh, nằm lại trên đất bạn Lào. Hàng năm, vào những ngày lễ lớn, Hội hữu nghị hai nước Việt - Lào thường tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa để các cựu chiến binh có dịp tể tựu bên nhau, ôn lại kỷ niệm thời trai trẻ trên đất nước Triệu Voi, đồng thời giáo dục truyền thống cách mạng và tình hữu nghị đặc biệt cho các thế hệ sau.
Từ khi hoà bình lập lại đến nay, mối quan hệ hợp tác đặc biệt giữa tỉnh Quảng Trị với Lào nói chung và hai tỉnh Salavan, Savannakhẹt nói riêng đã mở sang một trang mới với hàng loạt các thành tựu trên các lĩnh vực cụ thể:
- Trên lĩnh vực đối ngoại: hai Đảng, hai Chính phủ, Đảng bộ tỉnh Quảng Trị luôn không ngừng xây dựng và vun đắp mối quan hệ hữu nghị đặc biệt và hợp tác toàn diện với tỉnh Savannakhẹt và tỉnh Salavan, hàng năm hai bên thường duy trì trao đổi giữa các đoàn đại biểu cấp cao, các đoàn chuyên môn, đoàn công tác của các cấp, các ngành, đoàn thể sang thăm hữu nghị và làm việc, tham quan học tập kinh nghiệm... Thông qua đó để tuyên truyền sâu rộng trong cán bộ, chiến sỹ và Nhân dân về truyền thống đoàn kết hữu nghị đặc biệt Việt Nam - Lào, các chủ trương, chính sách của hai Đảng, hai Nhà nước.
Trên quan điểm “Giúp bạn là mình tự giúp mình”, dù điều kiện Quảng Trị còn là một tỉnh nghèo, ngân sách tỉnh còn khó khăn... nhưng với những năm qua, Đảng bộ, Chính quyền và nhân dân Quảng Trị đã thông cảm, sẻ chia với khó khăn với hai tỉnh của nước bạn Lào, hàng năm đều có các dự án xây dựng một số công trình phúc lợi xã hội và dân sinh nhằm hỗ trợ cho hai tỉnh: Savannakeejt và Salavan cùng phát triển; tiêu biểu như trong trận lũ lịch sử năm 2009 tại hai tỉnh Salavan và Savannakhẹt, tỉnh Quảng Trị đã cử đoàn sang thăm hỏi và cứu trợ cho Nhân dân hai tỉnh bạn với số lượng: 5.000 thùng mì tôm, 500 bộ chăn màn, 2.000 thùng nước uống tinh khiết, 20 cơ số thuốc phòng, chống dịch bệnh, 500 kg hoá chất xử lý môi trường, trị giá gần 2 tỷ đồng, đồng thời trích 320 triệu đồng tiền mặt mua 40 tấn gạo cứu trợ cho 2 tỉnh nước bạn. Bên cạnh đó chúng ta còn cử cán bộ kỹ thuật sang giúp bạn triển khai công tác khắc phục hậu quả thiên tai.
- Hoạt động đầu tư: tỉnh Quảng Trị và hai tỉnh Savannakhẹt và Salavan triển khai một cách tích cực các hoạt động xúc tiến đầu tư quảng bá, mở rộng quan hệ giữa các địa phương nhằm trao đổi hàng hóa, hổ trợ nhau cùng phát triển. Hai bên thường trao đổi các sản phẩm nông nghiệp, lâm nghiệp và vật liệu xây dựng như: gỗ thành phẩm, thạch cao, hàng điện tử, ôtô, gạo, trái cây...
Nhiều doanh nghiệp của Quảng Trị cũng tích cực đầu tư xây dựng nhà máy trên đất Lào, tào điều kiện để hai bên cùng phát triển, tiêu biểu như:
- Công ty cổ phần cao su QuaSa Geruco do Tổng Công ty Cao su Việt Nam liên doanh với Công ty Cao su Quảng Trị đầu tư trồng cao su tại hai huyện Mường Phình và Mường Noòng của tỉnh Savannakhẹt với tổng diện tích là 18.600 ha.
- Công ty Điện lực Quảng Trị và Công ty Điện lực Lào đã ký kết hợp đồng mua bán điện vào năm 1998 và hoạt động gần 20 năm nay để cung cấp điện cho khu vực Đensavẳn.
- Tại cửa khẩu quốc tế Lao Bảo, Chi nhánh Ngân hàng NN & PTNN Việt Nam tại Quảng Trị và Ngân hàng Phongsavanh, Lào đã tổ chức khai trương thanh toán biên mậu quốc tế Lao Bảo – Đensavẳn nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu tại biên giới hai nước Việt - Lào.
- Các huyện biên giới Hướng Hoá, Đakrông thuộc tỉnh Quảng Trị ngoài việc hỗ trợ các huyện Sê Pôn, Mường Noòng, Sa Muồi một số lợn giống, cây giống các loại đã thực hiện Dự án trồng sắn nguyên liệu tại huyện Sêpôn (Savannakhẹt) để cung cấp nguyên liệu cho Nhà máy tinh bột sắn Quảng Trị góp phần tạo việc làm và tăng thu nhập cho cư dân biên giới.
- Trên lĩnh vực hợp tác đào tạo nguồn nhân lực: Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị đã xây dựng Đề án “Đào tạo giáo viên cho tỉnh Savannakhẹt và Salavan giai đoạn 2008-2015”. Đồng thời, đã hợp tác với trường Cao đẳng Sư phạm Savannakhẹt về trao đổi giáo viên, liên kết trong đào tạo tiếng Việt, tiếng Lào, công nghệ thông tin, chương trình Cao đẳng sư phạm Âm nhạc, Mỹ thuật, trên cơ sở đó, đến nay lãnh đạo tỉnh Quảng Trị đã giao Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị cử 4 giáo viên sang dạy tiếng Việt cho sinh viên Trường CĐSP Savannakhẹt; Sở Giáo dục-Đào tạo cử 3 giáo viên sang dạy tiếng Việt cho người Việt Nam định cư tại Savannakhẹt.
Thực hiện sự chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tổ chức đào tạo cán bộ chính trị cho hai tỉnh Salavan và Savannakhẹt, từ năm 2008 Trường Chính trị Lê Duẩn bắt đầu phối hợp đào tạo cán bộ cho hai tỉnh Salavan và Savannakhẹt của Lào, từ đó đến nay đã mở 7 lớp đào tạo trung cấp lý luận chính trị hành chính cho khoảng trên 1.000 học viên là cán bộ đương chức và dự nguồn của 2 tỉnh Savannakhet và Salavan; phối hợp với tỉnh Savannakhẹt mở 2 lớp bồi dưỡng kiến thức xây dựng cơ sở gồm 80 cán bộ và 1 lớp tập huấn công tác quản lý biên giới cho 15 cán bộ quân sự.
Lễ khai giảng lớp Trung cấp Lý luận chính trị - Hành chính khoá VII
cho cán bộ 2 tỉnh Salavan, Savannakhẹt (Lào)
Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Trị đã giúp thực hiện 2 dự án xây dựng trường học cho huyện Mường Noòng - tỉnh Savannakhẹt và huyện Sa Muồi - tỉnh Salavan (Lào) với diện tích 664m2; Phối hợp với Hội Phụ nữ tỉnh Quảng Trị tổ chức 03 lớp dạy tiếng Việt cho 76 học viên là chị em phụ nữ Lào các bản giáp biên thuộc địa bàn đồn Biên phòng xã Thanh (617);
Các ngành Hải quan, Quân sự, Công an...cùng các cấp chính quyền huyện, xã, thôn bản dọc biên giới và các Đồn, trạm Biên phòng đã tăng cường làm tốt công tác đối ngoại, giúp đỡ chính quyền, Nhân dân hai bên biên giới phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xóa đói, giảm nghèo, xóa nhà dột nát...theo chức năng, điều kiện của ngành, địa phương mình.
- Trên lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ: Sở Y tế Quảng Trị đã có các dự án hợp tác phòng chống dịch bệnh xuyên biên giới với các nước trong khu vực và Tiểu vùng sông Mê Kông, trong đó có Lào. Các trạm xá quân dân y của các đồn biên phòng bên cạnh việc khám chữa bệnh cho Nhân dân trên địa bàn, còn khám và chữa bệnh cho Nhân dân nước bạn Lào, trong gần 7 năm từ 2010 đến 2017, các trạm xá quân dân y đã khám điều trị, cấp cứu cho trên 2.500 người dân Lào.
- Về hoạt động thương mại và du lịch: Năm 2008, Công ty Điện lực 3 của Việt Nam và Công ty Điện lực nước bạn Lào bắt đầu ký kết việc mua bán điện qua cửa khẩu Lao Bảo, La Lay trên đường dây 35 KV Đông Hà - Lao Bảo và đường dây 35 KV Đakrông - La Lay. Với sự hợp tác này, Công ty điện lực 3 của Việt Nam đã cấp điện cho 4 huyện giáp biên giới với bán kính hơn 100 km và trên 120 máy biến áp phụ tải, chủ yếu giải quyết điện sinh hoạt và sản xuất cưa, xẻ gỗ của Nhân dân. Chỉ tính, chưa đầy 5 năm (2012 đến cuối tháng 3/2017), sản lượng điện bán ra là 23 triệu KWh với tổng doanh thu 1,5 USD, tốc độ phụ tải tăng trưởng bình quân 23%.
Mặt khác, chính quyền 3 tỉnh Quảng Trị, Savannakhẹt và Salavan thường xuyên phối hợp tổ chức các cuộc hội thảo quảng bá đầu tư, cải cách thủ tục hành chính tại cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo, Đensavẳn và cửa khẩu Quốc gia La Lay nhằm khuyến khích giao lưu phát triển kinh tế, thương mại, du lịch và tạo điều kiện bà con 2 bên biên giới qua lại thăm thân nhân, trao đổi hàng hoá, tham quan, du lịch... Quan hệ buôn bán giữa các doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế của Quảng Trị và các tỉnh biên giới của Lào từng bước được xác lập và bước đầu đạt kết quả tốt.
Thương mại & du lịch của tỉnh Quảng Trị với hai tỉnh của Lào từng bước phát triển. Với lợi thế là điểm đầu cầu trên tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây về phía Việt Nam, Quảng Trị đẩy mạnh xây dựng chuỗi đô thị liên kết kéo dài từ Khu Kinh tế Thương mại Đặc biệt Lao Bảo đến cảng nước sâu Mỹ Thủy (Hải Lăng). Quảng Trị cũng đã cùng với hai tỉnh Savannakhẹt và Salavan nâng cấp cửa khẩu quốc tế, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính để thu hút đầu tư, phát triển du lịch, buôn bán. Ngành du lịch Quảng Trị hàng năm đã có các chương trình hợp tác nhằm quảng bá cho du lịch Lào, trong đó đã rất chú trọng đến các điểm du lịch của hai tỉnh Savannakhẹt và Salavan. Chương trình hợp tác đưa đón khách tham quan du lịch theo tour "Một ngày ăn cơm 3 nước" ngày càng thu hút nhiều khách trong và ngoài nước.
- Trong lĩnh vực hợp tác tìm kiếm mộ liệt sĩ: đến nay cán bộ và Nhân dân nước bạn Lào đã nhiệt tình giúp Đoàn 584 bộ đội tỉnh Quảng Trị tìm kiếm, cất bốc, đưa về nước trên 1500 hài cốt liệt sỹ là quân tình nguyện Việt Nam. Riêng mùa khô 2016-2017 Đoàn 584 đã vượt qua mọi khó khăn quy tập được 21 hài cốt liệt sĩ trên địa bàn tỉnh Savannakhẹt. Công tác tổ chức đưa đón hài cốt liệt sỹ về Việt Nam được hai bên quan tâm tổ chức trang nghiêm, thắm tình hữu nghị.
- Về lĩnh vực quốc phòng - an ninh: Hoạt động của Ban Biên giới tỉnh Quảng Trị và Ban Biên giới 2 tỉnh Salavan và Savannakhẹt của nước bạn Lào ngày càng chặt chẽ. Nhân dân vùng biên giới giữa tỉnh Quảng Trị và 2 tỉnh Savannakhẹt và Salavan thực hiện tốt công tác dày công, tôn tạo hệ thống mốc quốc giới, kết nghĩa bản đối diện, nhằm xây dựng biên giới Việt Nam - Lào hoà bình, hữu nghị và phát triển. Ngày 31/8/2012, tỉnh Quảng Trị và tỉnh Salavan (Lào) tổ chức khánh thành, bàn giao cột mốc tiểu 638 - cột mốc cuối cùng được xây dựng trên tuyến biên giới giữa hai tỉnh Quảng Trị - Salavan đúng vào dịp kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước Việt Nam – Lào.
Đến cuối năm 2013 tỉnh Quảng Trị cùng với hai tỉnh Savannakhẹt và Salavan đã hoàn thành công tác tăng dày và tôn tạo hệ thống mốc quốc giới với 62 vị trí, tổng số 68 cột mốc. Việc hoàn thành công tác tăng dày và tôn tạo mốc quốc giới Việt Nam - Lào nói chung giữa tỉnh Quảng Trị với hai tỉnh Savannakhẹt và Salavan (Lào) nói riêng là một thành công lớn, có ý nghĩa hết sức quan trọng, là thành quả của mối quan hệ hợp tác đặc biệt Việt Nam - Lào
Như vậy, có thể nói nhìn lại chặng đường quan hệ hợp tác với Lào nói chung và hai tỉnh Salavan, Savannakhẹt nói riêng, tỉnh Quảng Trị thấy tự hào trước những thành tựu đã đạt được góp phần to lớn thắt chặt mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước. Nhân kỷ niệm 55 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Lào (5/9/1962-5/9/2017), 40 năm ngày ký Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác Việt Nam - Lào (18/7/1977-18/7/2017), với những nền tảng vững chắc trong quan hệ hai nước, chúng ta tin tưởng sự hợp tác giữa hai bên sẽ tiếp tục phát triển cả chiều rộng và chiều sâu như lời Chủ tịch Cay xỏn Phômvihản đã từng khẳng định: “Núi có thể mòn, sông có thể cạn, song tình nghĩa Lào - Việt sẽ mãi mãi vững bền hơn núi, hơn sông”.
Châu Minh - Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy