Cổng thông tin điện tử

Thưa bà Nguyễn Thị Lan Anh, được biết, Tổng cục Thuế đang nghiên cứu một số ý kiến đề xuất tăng cường quản lý thuế hoạt động TMĐT, điển hình như ý kiến đề xuất thu thuế GTGT tại nguồn đối với các giao dịch TMĐT... Bà có thể chia sẻ rõ hơn về tính khả thi của đề xuất này cũng như các giải pháp mà ngành sẽ ưu tiên thực hiện trong thời gian tới theo đúng lộ trình mà Đề án Quản lý thuế đối với TMĐT tại Việt Nam đã đề ra?

Bà Nguyễn Thị Lan Anh: Chúng tôi đã có một đề án về quản lý thuế trong hoạt động thương mại điện tử được Bộ tài chính phê duyệt, trong đó cũng có rất nhiều các giải pháp.

Vừa qua như chị Huyền cũng đã nói, chúng tôi đã tổ chức cuộc thi quản lý thuế đối với thuế, đối với thương mại điện tử và đã được đông đảo người dân, doanh nghiệp tham gia, cá nhân tham gia cũng rất nhiều. Theo đó, chúng tôi đã nhận được hơn 1,3 nghìn bài và có rất nhiều ý kiến. Đáng chú ý, nhiều chuyên gia cũng hiến kế cho công tác quản lý thuế.

Trong đó có ý kiến về đề xuất thu thuế giá trị gia tăng tại nguồn đối với các hoạt động thương mại điện tử.

Tôi cho rằng đây là giải pháp rất hay và đây cũng là một khuyến nghị mà (OECD) đã khuyến nghị và đã được áp dụng tại một số nước như Argentina, Ecuador hay Paraguay.

Tuy nhiên để thực hiện được giải pháp này như GS. Hoàng Văn Cường đã nói cần phải củng cố rất nhiều về căn cứ pháp lý, về sửa đổi về luật thuế giá trị gia tăng, về thu nhập cá nhân hay luật quản lý thuế, các văn bản hướng dẫn thi hành và văn bản pháp luật có liên quan nữa.

Chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu về giải pháp này vì giải pháp này rất là hay vì khi có một giao dịch thương mại điện tử phát sinh thì sẽ có dòng tiền thuế giá trị gia tăng vào thẳng ngân sách nhà nước, không mất nhiều thời gian công sức của người nộp thuế cũng như cơ quan thuế.

Giải pháp này hay nhưng cũng đòi hỏi phải sửa đổi nhiều thứ. Trước mắt khi chưa sửa đổi được các pháp luật liên quan thì chúng tôi vẫn phải tăng cường công tác quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử.

Một trong những giải pháp rất quan trọng mà GS. Hoàng Văn Cường nói và đã trao đổi rồi, các khách mời ở đây cũng đều đồng nhất quan điểm với chúng tôi đó là tăng cường trách nhiệm của người nộp thuế và tăng cường trách nhiệm của người nộp thuế có liên quan, những người trung gian ví dụ như các sàn giao dịch thương mại điện tử phối hợp với cơ quan thuế trong công tác quản lý thuế, giảm thiểu thủ tục hành chính. Chúng tôi cũng ứng dụng rất nhiều các giải pháp về công nghệ thông tin, về công nghệ 4.0, công nghệ xây dựng cơ sở dữ liệu lớn.

Chia sẻ quan điểm về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Thanh Huyền bày tỏ nhất trí với giải pháp bà Lan Anh chia sẻ. Theo đó, các bộ ban ngành đều trao đổi thông tin không chỉ hữu ích cho việc thu thế mà còn rất hiệu quả cho các hoạt động chuyên ngành. Ví dụ cơ quan Thuế cung cấp thông tin liên quan đến các đối tượng TMĐT xuyên biên giới thì Bộ Thông tin truyền thông sẽ có cơ sở để nếu cần sẽ cùng đấu tranh về các vụ việc thương mại xuyên biên giới. Từ đó các đơn vị TMĐT xuyên biên giới mới có thể thực hiện đầy đủ nghĩa vụ. Nói chung, các hoạt động chuyên ngành cần phối hợp các bên đó là cách quản lý tổng thể và hiệu quả.

Xin hỏi lãnh đạo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương: Trước sự tăng trưởng với tốc độ rất nhanh trong những năm gần đây của thương mại điện tử thì chính sách, pháp luật thuế đã có những thay đổi như thế nào để tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý thuế hoạt động TMĐT đạt hiệu quả trong bối cảnh hiện nay. Bà có thể chia sẻ thêm về những biện pháp quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT mà ngành Thuế đã và đang triển khai?

Bà Nguyễn Thị Minh Huyền: Về nguyên tắc quản lý Thuế thì mọi tổ chức cá nhân phải thực hiện. Nghị định 85/2021/NĐ-CP về TMĐT đã quy định rất rõ ràng và có những điểm rất mới về quản lý TMĐT.

Thứ nhất là tăng trách nhiệm chủ sàn TMĐT; thứ hai là có những điều chỉnh đối với các sàn TMĐT có yếu tố nước ngoài.

Các chủ sàn TMĐT có tránh nhiệm thực hiện nghĩa vụ thuế qua sàn. Các sàn TMĐT phải chỉ định đầu mối cung cấp thông tin xử lý vi phạm, tranh chấp và trách nhiệm thuế. Đầu mối này phải xử lý trong vòng 24h khi nhận được thông tin vi phạm, tranh chấp, trách nhiệm thuế…

Điểm mới nữa là các sàn TMĐT sẽ thông báo thuế cho người bán trên sàn TMĐT… Tất cả những việc này sẽ tăng trách nhiệm của chủ sàn TMĐT

Như vậy về công tác quản lý thuế thì các sàn cũng phải có trách nhiệm cung cấp thông tin.

Về phía quản lý thuế TMĐT chúng tôi rất chia sẻ những khó khăn với cơ quan thuế. Chúng tôi cũng rất ghi nhận việc ứng dụng công nghệ số cũng như chuyển đổi số của ngành thuế. Tôi đồng ý với GS. Hoàng Văn Cường vì công nghệ thay đổi liên tục nên mong muốn trong công tác phối hợp cơ quan quản lý thuế tiếp tục ứng dụng công nghệ thông tin đảm bảo để đảm bảo thông suốt thông tin, đảm bảo công bằng cho cả người tiêu dùng và người kinh doanh trên môi trường TMĐT.

Ông có đề xuất gì về việc sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật thuế, pháp luật chuyên ngành liên quan để đáp ứng yêu cầu quản lý thuế đối với thương mại điện tử trong bối cảnh nền kinh tế số đang phát triển như vũ bão hiện nay?

GS.TS Hoàng Văn Cường: Về mặt khuôn khổ pháp luật thì về cơ bản chúng ta đã có để thực thi các nghiệp vụ, biện pháp để mà thu thuế trên nền tảng số. Tuy nhiên, cách mạng công nghiệp 4.0 thì nó thay đổi liên tục, nó tạo ra nhiều hành vi, nhiều hoạt động rất là mới thay đổi liên tục, có thể ngày hôm nay chúng ta biết rồi, đưa vào quy định nhưng có thể ngày mai lại không có nữa.

Chính vì vậy, sự cần thiết phải hoàn thiện về khuôn khổ pháp luật. Trước hết là liên quan đến đối tượng mà chúng ta phải điều chỉnh ở đây là đối tượng nào phải chịu thuế khi diễn ra các giao dịch ở trên mạng.

tôi cho rằng cần có độ phổ quát cao hơn. Ví như hiện nay, chúng ta thu thuế thông qua hành vi dòng tiền nhưng có thể người ta không dùng tiền Việt Nam mình thanh toán mà dùng các đồng tiền số, mà chúng ta hiện nay thì chưa thừa nhận đồng tiền số đấy nhưng thực tế vẫn đang diễn ra các hoạt động phát sinh thu nhập, kinh doanh, lấy các nguồn tiêu dùng của những người trong nước.

Vậy thì những đối tượng đấy có được đưa vào cơ chế điều tiết như thế nào. Và chúng tôi thấy rằng sẽ càng ngày càng xuất hiện nhiều thì chúng ta phải có khuôn khổ pháp luật có khả năng bao phủ được hết tất cả các hành vi.

Vấn đề đặt ra thứ 2 là khi thu thuế trên nền tảng số thì làm thế nào để thu đúng đối tượng, tránh tình trạng trốn thuế, mất bình đẳng, mất cạnh tranh không chỉ làm mất nguồn thu nhà nước mà mất bình đẳng giữa những người kinh doanh ở những lĩnh vực khác mà người ta phải nộp thuế còn anh thì thông qua mạng, nền tảng số lại trốn thuế.

Nhưng lại có yếu tố nữa là chúng ta đang khuyến khích về khởi nghiệp mà khởi nghiệp cũng phát sinh ở nền tảng số này, nếu không cận trọng chúng ta lại dùng một biện pháp quản lý thu được thuế nhưng lại ảnh hưởng đến môi trường của khởi nghiệp. Cho nên, môi trường pháp lý, khuôn khổ pháp lý phải làm sao giải quyết hài hòa các yếu tố này.

Liên quan đến quản lý thuế trên nền tảng số thì không phải chỉ riêng đối tượng người nộp thuế, hay sản phẩm, hàng hóa hay dịch vụ nộp thuế mà các biện pháp khác đi kèm theo.

Ví dụ như bây giờ chúng ta nói cũng cấp thông tin nhưng cung cấp thông tin thì pháp lý cho việc thu thập thông tin như thế nào, nó có ảnh hưởng gì đến chuyện anh sử dụng như thế là có vi phạm luật thông tin cá nhân hay không.

Ví dụ như các tài khoản ngân hàng giao dịch chúng ta có nghi ngờ thì ai có quyền được sử dụng, sử dụng đến đâu, khai thác đến đâu hay những thông tin giao dịch khác, bình thường có thể nghĩ đấy là các thông tin cá nhân nhưng đứng về mặt quản lý thuế, đặc biệt là thu thập thông tin dữ liệu lớn hay tự động thì buộc người ta phải được truy cập vào những dữ liệu, cơ sở nào. Và như vậy thì nền tảng pháp lý để cho những hoạt động đó được diễn ra một cách hợp pháp và chúng ta đảm bảo nó không vi phạm cá nhân nhưng vẫn đảm bảo được vấn đề liên quan đến quản lý.

Rồi vấn đề liên quan đến sàn, trước đây chúng ta có những hoạt động giao dịch trên các chợ bình thường, chúng ta quản lý những nơi diễn ra cụ thể, địa điểm thì hiện nay chủ yếu là các sàn.

Vậy thì, pháp lý của chúng ta trong chuyện quy định vai trò, trách nhiệm của những người tham gia vào cái sàn đó sẽ như thế nào, người bán, người trung gian dịch vụ như thế nào.

Tất cả những cái đó đòi hỏi phải có khuôn khổ pháp luật thực sự đồng bộ để cho tất cả các bên khi tham gia vào trong môi trường giao dịch ở trên mạng này thì đều chịu một điều tiết chung và nó đồng bộ thì chúng ta khi đấy mới có thể quản lý một cách hiệu quả.

Trên môi trường số, các hoạt động kinh doanh có thể thực hiện thông qua website hiện diện ở một khu vực thị trường nào đó mà không cần sự hiện diện vật chất của người nộp thuế tại đó. Vậy thưa bà Nguyễn Thị Thanh Huyền chúng ta có thể áp dụng các biện pháp hiệu quả gì để quản lý thuế đối với người kinh doanh trên các nền tảng này, ví dụ như đối với hoạt động quảng cáo trực tuyến hay các hoạt động tương tác thông qua nền tảng các mạng xã hội?

Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền: Đối với các hoạt động kinh doanh trên nền tảng xuyên biên giới, về cơ sở pháp lý chúng ta đã có tương đối đầy đủ như: Luật quản lý thuế, Nghị định 126 hướng dẫn về Luật quản lý thuế, các Thông tư, Nghị định liên quan đều đã có các quy định đóng thuế và thu thuế. Mục tiêu là đẩy mạnh được hoạt động quản lý thuế, thu thuế được hiệu quả.

Tôi nghĩ là quan trọng nhất là sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành. Ở đây thì có Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế và vai trò của ngân hàng nhà nước.

Khi xây dựng các quy định, ngành thuế cũng đã nhấn mạnh vai trò của ngân hàng nhà nước trong việc đối soát các nguồn tiền để chúng ta có thể rà soát, kiểm tra được các đối tượng thu thuế có đầy đủ hay không và Bộ TTTT cũng luôn luôn sẵn sàng phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Công Thương cũng như các Bộ ngành khác để hỗ trợ về các nội dung chuyển đổi số phục vụ cho công tác chuyên ngành.

Khi Cổng E-Tax bắt đầu hoạt động từ ngày 21/3 chúng tôi thường xuyên trao đổi các thông tin với các đơn vị của Tổng cục Thuế để nắm bắt xem hiện nay các doanh nghiệp cung cấp các dịch vụ xuyên biên giới đã nộp thuế như thế nào. Tôi nghĩ rằng cũng phải cần có thời gian từ bây giờ cho đến cuối năm vì thường nộp thuế theo quý và để đối soát được công tác thu thuế có được đầy đủ hay không, các doanh nghiệp có kê khai đúng, đủ và chính xác hay không thì cần có thời gian để các đơn vị cùng rà soát trao đổi dữ liệu và khi ở một thời điểm nào đó khi mà dữ liệu đầy đủ thì các đơn vị hoàn toàn có thông tin để đối chiếu và hỗ trợ nhau.

Đối với việc tăng cường công tác quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT, nhiều ý kiến cho rằng, cần tiếp tục phát huy hiệu quả biện pháp ủy nhiệm thu thuế, bà Nguyễn Thị Lan Anh có thể cho biết hiệu quả của biện pháp này và trong thời gian tới, ngành thuế có nhân rộng mô hình này sang các sàn TMĐT thực hiện thu thuế hộ hay không?

Bà Nguyễn Thị Lan Anh: Thời gian vừa qua ngành thuế đã triển khai biện pháp thu thuế là ủy nhiệm thu. Theo đó, chúng tôi triển khai ví dụ như đối với một số khoản như ủy nhiệm thu thuế với hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán, hay là ủy nhiệm thu đối với thu thuế sử dụng đất phi nông nghiệp.

Chúng tôi đánh giá việc này đáp ứng mục tiêu về cải cách thủ tục hành chính và cũng là cách tạo thuận lợi cho người nộp thuế khi người nộp thuế không cần thiết phải tiếp xúc trực tiếp với cán bộ thuế, nhưng cũng bằng các ứng dụng công nghệ thông tin mà bên ủy nhiệm thu cung cấp thì có thể tự nộp thuế vào ngân sách Nhà nước mà tự kê khai nộp và cũng tránh những trường hợp cán bộ thuế cứ phải tiếp xúc với người nộp thuế nhiều khi cũng nảy sinh các vấn đề phức tạp, ảnh hưởng đến ngành thuế.

Tôi cho rằng việc ủy nhiệm thu cũng đáp ứng mục tiêu về cải cách thủ tục hành chính. Chúng tôi đang nghiên cứu đề án quản lý thuế đối với thu thuế thông qua ủy nhiệm thu, với hiệu quả vậy chúng tôi cũng sẽ có những nghiên cứu để cân nhắc, hỗ trợ cho các sàn trong việc kê khai nộp thuế thay cho hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh, có thể có những phương thức hỗ trợ khác nhau.

Trước mắt đấy cũng là biện pháp giảm thiểu thủ tục hành chính cho người nộp thuế và hộ kinh doanh là cá nhân kinh doanh, thay vì hàng trăm, hàng nghìn cá nhân kinh doanh hay mỗi người một đầu mối phải kê khai với cơ quan thuế thì các sàn giao dịch thương mại điện tử này chỉ cần một động tác thì có thể khai thay cho cá nhân.

Theo quy định tại Thông tư 100 là nếu cá nhân kinh doanh, người nộp thuế là cá nhân, hộ kinh doanh cũng có thể ủy quyền cho sàn giao dịch thương mại để kê khai thay, chúng tôi luôn đồng hành cùng với các sàn trong việc hướng dẫn người nọp thuế khai thay, hướng dẫn cá sàn khai thay.

Chúng tôi kết nối cùng các sàn, mở cổng của cơ quan thuế để các sàn kết nối thông tin, chuyển dữ liệu đến cơ quan thuế bằng phương thức điện tử, hoặc khai thay, nộp thay cũng bằng phương thức điện tử. Đồng thời, cũng tiếp tục nghiên cứu những giải pháp thuận lợi hơn, có những trao đổi với các sàn để thực hiện thu thuế khai thay, nộp thay với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thông qua sàn.

Được biết, Bộ Tài chính đã ký kết thỏa thuận phối hợp công tác với Bộ Công Thương, trong đó có nội dung phối hợp xây dựng, hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực TMĐT; đồng thời chia sẻ cơ sở dữ liệu, kết nối để khai thác thông tin phục vụ cho công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh TMĐT trong nước. Xin bà cho biết những nội dung cụ thể về phía Bộ Công Thương đã triển khai để thực hiện thỏa thuận trên? 

Bà Nguyễn Thị Minh Huyền: Trong khuôn khổ thỏa thuận của Bộ trưởng Bộ Công Thương và Bộ trưởng Bộ Tài chính về việc phối hợp giữa hai Bộ có một nội dung liên quan đến quản lý nhà nước về thương mại điện tử.

Trong đó có hai nội dung chính: Thứ nhất là việc phối hợp giữa hai Bộ trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý về thương mại điện tử và việc kết nối chia sẻ dữ liệu hai chiều giữa hai bên. Trong quá trình triển khai thực hiện… được ký giữa hai Bộ, chúng tôi đã phối hợp rất tích cực và thường xuyên với nhau.

Cụ thể là chúng tôi có những Tọa đàm về chính sách trong việc xây dựng hành lang pháp lý cho việc quản lý hoạt động thương mại điện tử, quản lý thuế đối với các hoạt động thương mại điện tử.

Có thể nói, đến thời điểm hiện nay hành lang pháp lý cũng như nền tảng pháp lý thể hiện được sự chỉ đạo, nhất quán và xuyên suốt của Chính phủ đối với việc hoạt động thương mại điện tử.

Gần đây nhất Bộ Công Thương, Cục thương mại điện tử và kinh tế số cũng là một thành viên trong Ban Tổ chức cuộc thi viết về thuế đối với thương mại điện tử và tôi đánh giá rất cao hoạt động này.

Bởi vì đó là một hoạt động nâng cao trách nhiệm của người dân cũng như doanh nghiệp về việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

Đây cũng là hoạt động để có thể thu nhận được những ý tưởng, cũng như là ý kiến từ các chuyên gia dưới rất nhiều góc nhìn để ngành thuế có thể rà soát đánh giá trong việc hoàn thiện các công cụ quản lý hiệu quả hơn, để có thể quản lý thuế với thương mại điện tử.

Về việc chia sẻ cơ sở dữ liệu chúng tôi cũng đang trong lộ trình phối hợp một cách liên tục thường xuyên để đảm bảo sự kết nối dữ liệu hai chiều để phục vụ hoạt động quản lý thương mại điện tử cũng như quản lý thuế đối với thương mại điện tử. 

Thời gian tới, để đáp ứng yêu cầu quản lý người nộp thuế, Bộ TT&TT có thể bổ sung các biện pháp gì về công nghệ để hỗ trợ ngành thuế nâng cao hiệu quả hoạt động rà soát, truy vết thông tin đối tượng nộp thuế, bởi chỉ có nguồn thông tin tin cậy, cơ quan thuế mới đưa ra được các giải pháp quản lý thuế trong hoạt động kinh doanh TMĐT hiệu quả?

Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền: Khi chúng tôi thực hiện phối hợp với Bộ Tài chính thì Bộ TT&TT cũng làm việc với các đơn vị như Cục Thuế TPHCM, Hà Nội để trao đổi thông tin cũng như là xác định các đối tượng cần phải nộp thuế khi thực hiện các hoạt động kinh doanh trên các nền tảng số xuyên biên giới.

Bộ TT&TT cũng như Bộ Tài chính cũng đã có ký biên bản hợp tác phối hợp trao đổi thông tin phục vụ công tác quản lý nhà nước cũng như trao đổi dữ liệu giữa 2 Bộ trong đó có hoạt động quản lý thuế.

Hiện nay chúng tôi đang xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72, bổ sung các quy định yêu cầu các nền tảng mạng xã hội trong nước và ngoài nước yêu cầu các tài khoản, các trang cộng đồng, các kênh cung cấp nội dung, thông tin liên hệ với Bộ TT&TT hoặc qua các mạng xã hội trong nước để nắm bắt được các dữ liệu và cần thiết sẽ trao đổi với các cơ quan có liên quan để nắm bắt được các hoạt động của các đối tượng có hoạt động doanh thu.

Quan trọng nhất chúng tôi cho rằng phải quản lý hoạt động của dòng tiền. Bởi các giao dịch có thể một giao dịch hàng trăm nghìn đô nhưng cũng có giao dịch số tiền hạn chế.

Vấn đề là chúng ta làm sao quản lý được dòng tiền để đối soát các việc khi mà các nền tảng xuyên biên giới hoặc các tổ chức cá nhân có hoạt động kinh doanh phát sinh doanh thu hoặc kinh doanh trên nền tảng xuyên biên giới, họ kê khai thuế thì liệu việc thực hiện việc kê khai thuế có đầy đủ như quy định hay không và có trường hợp nào giống như trốn thuế thì các Bộ ngành có liên quan cũng phối hợp để rà soát.

GS.TS Hoàng Văn Cường có thể chia sẻ những kinh nghiệm cũng như thành công mà quốc tế đã áp dụng để chống thất thu thuế trong hoạt động thương mại điện tử được không ạ?

GS.TS Hoàng Văn Cường: Nhiều nước quản lý rất sớm trong việc thực hiện các giải phát quản lý TMĐT nói chung và quản lý thuế nói riêng.

Tóm lại có 3-4 biện pháp như sau: Biện pháp đầu tiên là củng cố cái nền tảng về mặt pháp lý để đảm bảo đầy đủ các cơ sở pháp lý cho chúng ta thực hiện các biện pháp quản lý. Bởi có rất nhiều sản phẩm mà nó diễn ra trong quá trình giao dịch trên nền tảng mạng thì không thuộc vào các sản phẩm hàng hóa mà đã quy định như các hàng hóa thông thường, cho nên phải quy định về mặt luật pháp để đưa những sản phẩm ấy vào đối tượng thu thuế.

Thứ hai, trong giao dịch hàng hóa thông thường thì đối tượng người nộp thuế, người chịu thuế có hiện diện ở tại nơi quản lý thuế, nhưng trên không gian mạng, đặc biệt là xuyên biên giới thì những người nộp thuế không hiện diện ở đây, không có đại diện ở đây, không có người ở đây vậy thì làm thế nào để quản lý được?

Cho nên việc quản lý ở đây không phải quản lý con người tham gia vào giao dịch mà là quản lý hoạt động kinh tế. Hoạt động kinh tế có diễn ra thì dù anh ở đâu, nhưng anh có hoạt động kinh tế trên địa bàn của tôi thì tôi sẽ đưa ra các tiêu trí đánh giá và phân khu pháp luật và anh phải chịu trách nhiệm nộp thuế.

Do vậy cần phải có khuôn khổ pháp lý để thực thi công tác quản lý đảm bảo sự đồng bộ giữa pháp luật trong nước và đặc biệt đảm bảo yếu tố quốc tế.

Yếu tố tiếp theo là phải sử dụng các công cụ để thu thập thông tin trên nền tảng số. Chúng ta đang thực hiện khá tốt yếu tố này.

Thu thập thông tin trên nền tảng số này người ta có rất nhiều các công cụ. Hiện nay đang dùng rất phổ biến là AI hoặc là sử dụng phân tích mảng dữ liệu lớn Big Data để tìm ra các hành vi giao dịch có khi có những người trốn thuế, có những người không khai báo, nhưng các cơ quan quản lý biết ngay ở đây đang diễn ra những giao dịch đáng ngờ có thể là đối tượng theo dõi để quản lý.

Người ta cũng có thể sử dụng những công tác rất thủ công, ví dụ như cơ quan thuế sẽ nhận thông tin của cơ quan quản lý truyền thông, cơ quan ngân hàng để biết là có các đối tượng đang có nghĩa vụ phải nộp thuế nhưng chưa thực hiện nộp thuế thì cơ quan thuế có thể thực hiện các biện pháp điều tra hoặc thậm chí là mua bán, đóng giả khách hàng mua bán thử để truy tìm ra hành vi đó, đấy cũng là cách để tìm các thông tin, tìm giấu vết.

Ở đây thì có xu hướng rất chung là càng ngày càng sử dụng các công nghệ, công nghệ tin học, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo để quản lý nhanh, xử lý nhanh và gần như là cho đến nay có thể ứng dụng rộng rãi nếu như có khuôn khổ pháp lý để cho cơ quan quản lý thuế sử dụng các công cụ đó đi truy vào các cơ sở dữ liệu cá nhân và sử dụng dữ liệu cá nhân đó để phân tích thì gần như là biết được hết xai đang tham gia vào giao dịch.

Thứ ba, công tác thiết lập tổ chức, con người, phải có con người thực thi. Trước đây, quản lý thuế thường sử dụng bộ máy con người như thanh tra quản lý, kê khai trực tiếp thì bây giờ chuyển sang bộ phận ngồi quản lý thông qua hệ thống điện tử.

Bộ máy điện tử này không dừng lại là cơ quan thuế mà thược có hợp tác rất chặt chẽ giữa cơ quan thuế và các cơ quan khác chẳng hạn như là bên ngành công thương hay ngành thông tin truyền thông hay là ngành ngân hàng.

Bộ máy đó gần như là liên thông với nhau để có thể tạo ra được một cơ quan có trách nhiệm kiểm soát và thực thi các biện pháp quản lý. Tôi cho rằng có lẽ đấy là các biện pháp mà mà hầu hết các nước đang tiến tới sử dụng trong nội bộ.

Ngoài ra thì trong hợp tác quốc tế, các nước bắt tay với nhau để tránh những chuyện chuyển giá, chuyển thuế, tánh tình trạng các quốc gia cho thuế thấp xuống để trốn thuế, gọi là thiên đường trốn thuế nên người ta bắt tay với nhau. Công cụ về liên kết quốc tế là yếu tố rất quan trọng để chúng ta quản lý được tất cả các hoạt động dù là chủ thế đó diễn ra trong nước hay là nước ngoài.

Từ thực tiễn triển khai công tác thu ngân sách, bà có thể chia sẻ những khó khăn, thách thức mà ngành thuế phải đối mặt khi triển khai thu thuế TMĐT?

Bà Nguyễn Thị Lan Anh: Đối với đặc trưng nền kinh tế số và TMĐT không chỉ ở Việt Nam mà cả thế giới như GS. Hoàng Văn Cường vừa nhận xét là ngành thuế gặp không ít khó khăn.

Thứ nhất, khó khăn trong quản lý đầy đủ nguồn thu và đối tượng nộp thuế. Người nộp thuế có thể bất kể là tổ chức hoặc cá nhân.

Khó khăn thứ hai là việc tính thuế. Cùng với đó là khó phân biệt các loại thu nhập. TMĐT có nhiều loại như phí dịch vụ, phí bản quyền… có rất nhiều loại chi phí cần làm rõ để phân biệt tính làm cơ sở đánh thuế.

Khó khăn tiếp theo là quản lý các đối tượng. Vì có thể đối tượng đánh thuế là tổ chức hoặc cá nhân, 1 cá nhân có thể mở nhiều gian hàng trên các trang mạng xã hội cũng có thể bán hàng trên nhiều nền tảng TMĐT khác nhau.

Khó khăn nữa là quản lý dòng tiền. Vấn đề này không hề đơn giản vì tại Việt Nam việc giao dịch tiền mặt vẫn phổ biến, có thể nói giao dịch tiền mặt vẫn khá nhiều so với qua ngân hàng… Đó là những khó khăn.

Nhưng như GS. Hoàng Văn Cường đánh giá,đó là ngành Thuế cũng là một trong những ngành đi đầu trong chuyển đổi số. Một trong những giải pháp chống thất thu thuế đó là hiện đại hóa, tạo điều kiện cho cho người nộp thuế.

Cụ thể vào ngày 21/3/2012 Cổng TTĐT của cơ quan Thuế đã mở phần cho các nhà cung cấp nước ngoài kê khai thuế tại đây. Chúng tôi hiện đang triển khai một Cổng thông tin để các sàn TMĐT kê khai, các sàn có thể nộp thay các hộ kinh doanh, các sàn cũng có thể nhận ủy quyền để cung cấp thông tin cho cơ quan thuế.

Thưa GS.TS Hoàng Văn Cường, việc thu thuế đối với TMĐT, nhất là các hoạt động kinh doanh xuyên qua biên giới là không dễ dàng, từ góc độ chuyên gia ông đánh giá thế nào về những nỗ lực của ngành thuế trong thời gian qua?

GS.TS Hoàng Văn Cường: Chúng ta thấy rằng phát triển của TMĐT ở Việt Nam rất nhanh, kéo theo việc chúng ta quản lý nói chung và trong đó có vấn đề liên quan đến quản lý thu thuế, từ đó đặt ra một thách thức rất lớn.

Đây không phải là thách thức với riêng Việt Nam mà với cả các nước phát triển. Người ta cũng thấy rằng việc quản lý thu thuế với hệ thống TMĐT hiện đang rất lúng túng, đặc biệt là vấn đề kinh doanh xuyên biên giới.

Tuy vậy nhưng chúng ta nhìn thấy thành công của Việt Nam trong quản lý thuế trên TMĐT đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận.

Có lẽ tiền đề đầu tiên, tôi cho rằng ngành thuế là ngành tiên phong và là ngành đầu tiên được đánh giá cao nhất là tích cực trong chuyển đổi số, ngành đi đầu trong chuyển đổi số của Việt Nam.

Nhờ nền tảng chuyển đổi số trong quản lý thuế, khi những hoạt động giao dịch không còn là vật lý, cơ học bình thường nữa mà đã chuyển sang môi trường mạng thì công cụ quản lý thuế cũng phải thay đổi để thích nghi. Tôi cho rằng quá trình này được ngành thuế thực hiện khá nhanh, đó là nền tảng rất quan trọng.

Và cũng chính nhờ đó, người ta đánh giá Việt Nam là một trong 4 nước đi đầu ở khu vực Đông Nam Á về việc quản lý thuế xuyên biên giới thông qua việc các nhà mạng phải kê khai thuế trên Cổng thông tin điện tử.

Tôi cho rằng chúng ta khá tiên phong, nắm bắt được những công nghệ quản lý mới để chúng ta áp dụng vào trong bối cảnh cả thế giới đang làm. Ngay trong lĩnh vực quản lý trong nước, chúng ta thấy rằng, hầu hết trước đây có thể giai đoạn ban đầu xuất hiện những sản phẩm dịch vụ chưa biết nó là hàng hóa gì, ví dụ như kinh doanh dịch qua thông qua nền tảng số như là Uber, Grab không phải là hàng hóa, không phải là kinh doanh thế nhưng đến nay chúng ta có được đầy đủ các công cụ pháp lý để chúng ta thực hiện thu thuế các hoạt động dịch vụ này.

Bên cạnh những việc đã triển khai về mặt kỹ thuật, công nghệ thì việc tạo lập khuôn khổ pháp lý cũng được chú trọng. Chúng ta cũng đã chủ động để hình thành nên yếu tố như sửa đổi Luật Quản lý thuế tích hợp ngay những nội cung về quản lý thuế đối với TMĐT, sau đó là quy định của pháp luật về thực thi của Chính phủ.

Quản lý thuế trong lĩnh vực TMĐT không phải chuyện riêng của ngành tài chính mà còn là nhiệm vụ của các bộ ngành liên quan. Ngành công thương làm gì? ngành truyền thông làm gì? Vai trò của ngân hàng thế nào liên quan đến quản lý an ninh mạng nữa?

Như vậy để có khuôn khổ pháp lý về quản lý thuế đối với TMĐT chúng ta đã phối hợp hoạt động khá tốt trong bộ máy quản lý. Chính vì thế chúng ta đã đạt được những thành công đáng ghi nhận trong công tác quản lý thuế TMĐT.

Trong thời gian qua, Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử đã quản lý các nhà cung cấp dịch vụ số xuyên biên giới như thế nào, thưa ông (bà)? Bên cạnh đó thì Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử đã có những phối hợp như thế nào với các bộ, ngành, địa phương, đặc biệt là ngành thuế trong công tác trao đổi thông tin, thu thập số liệu và xây dựng cơ sở dữ liệu để nâng cao hiệu lực quản lý về thuế đối với hoạt động TMĐT?

Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền: Cục Phát thanh truyền hình và thông tin điện tử thực hiện nhiệm vụ quản lý các dịch vụ số xuyên biên giới.

Từ năm 2016, Bộ TT&TT đã thiết lập được một cơ chế phối hợp với các nền tảng xuyên biên giới như Facebokk, Google,.. sau này là Tiktok để yêu cầu tuân thủ luật pháp Việt Nam. Cụ thể là Nghị định 72/2013 về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet cũng như các quy định của luật an ninh mạng.

Trong quá trình làm việc, cũng như rà quét các nội dung trên môi trường mạng, chúng tôi cũng nhận thấy ngoài các thông tin vi phạm nói chung như thông tin xấu độc, tuyên truyền chống phá nhà nước và các thông tin giả, bôi nhọ, nói xấu các tổ chức, cá nhân thì trên nền tảng thông tin xuyên biên giới còn rất nhiều thông tin vi phạm pháp luật khác như: Thông tin vi phạm về quảng cáo, thương mại điện tử, thuế…

Sau khi nắm bắt được những thông tin đó, chúng tôi cũng phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan như Tổng cục thuế của Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Bộ Y tế để phối hợp rà soát các nội dung thông tin chuyên ngành hiện nay đang có những vấn đề vi phạm đang tồn tại trên các nền tảng xuyên biên giới.

Bên cạnh đó, các hoạt động liên quan đến vấn đề thương mại điện tử cũng như thuế là một trong những hoạt động chúng tôi quan tâm.

Vì vậy, từ năm 2018 chúng tôi cũng chủ động làm việc phối hợp với bộ phận tài chính và thuế để tổ chức một số hội thảo. Điều may mắn là thời điểm đó Bộ Tài chính cũng đang xây dựng quản lý thuế, chúng tôi cũng đã trao đổi cung cấp thông tin, phối hợp trao đổi các dữ liệu để hoàn thiện các cơ chế chính sách.

Hiện nay những quy định về quản lý thuế đối với hoạt động cung cấp dịch vụ số xuyên biên giới đã được bổ sung đầy đủ tại các Nghị định, Thông tư. 

Từ góc độ quản lý nhà nước chuyên ngành, ông (bà) có thể cho biết vai trò của Bộ Công Thương trong việc quản lý hoạt động TMĐ,T cũng như giải pháp mà Bộ đang thực hiện để nâng cao hiệu quả quản ý TMĐT và thực hiện việc phối hợp cũng như chia sẻ dữ liệu trong công tác quản lý thuế đối với hoạt động này?

Bà Nguyễn Thị Minh Huyền: Thưa các quý vị, Bộ Công Thương là cơ quan của Chính phủ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về thương mại và quản lý TMĐT là một trong những những năng quản lý nhà nước của Bộ Công Thương.

Thực hiện chức năng quản lý nhà nước về TMĐT, Cục Thương mại điện tử, kinh tế số, Bộ Công Thương đã trình Chính phủ ban hành Nghị định 85 sửa đổi bổ sung Nghị định 52 về TMĐT hướng tới mục tiêu là thúc đẩy hóa các giao dịch TMĐT đảm bảo cạnh tranh lành mạnh trên môi trường điện tử, hỗ trợ doanh nghiệp phát triển TMĐT, hình thành tập quán tiêu dùng thương mại hiện đại tại Việt Nam.

Nghị định này cũng được xây dựng theo những nguyên tắc nhất quán. Đó là chỉ quy định bổ sung những nội dung đặc thù về quản lý TMĐT trên môi trường trực tuyến và không đề cập đến những nội dung quy định tại pháp luật chuyên ngành về kinh doanh thương mại trong đó có quản lý thuế.

Nguyên tắc thứ 2 của Nghị định 85 sửa đổi Nghị định 52 là đảm bảo sự bình đẳng về môi trường thương mại truyền thống cũng như môi trường thương mại hiện đại.

Hiện nay, Bộ Công Thương cũng đang quản lý TMĐT, ứng dụng công nghệ số và trực tiếp  thực hiện thủ tục hành chính về quản lý nhà nước về TMĐT tại Cổng Thông tin điện tử quản lý TMĐT tại địa chỉ online.gov.vn.

Đây là thủ tục hành chính dịch vụ công cấp độ 4. Tại đó tất cả các quy trình đăng ký, thông báo TMĐT được thực hiện trực tuyến và trên Cổng Thông tin quản lý TĐTĐ này các cá nhân, doanh nghiệp, hộ kinh doanh cũng như các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan có thể truy cập dữ liệu để có được thông tin về các chủ thể đã được cung cấp dịch vụ hành chính tại Cổng dữ liệu này là dữ liệu mở.

Bà có thể chia sẻ thêm về những biện pháp mà ngành đang triển khai quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT mà ngành Thuế đã và đang triển khai? Hiệu quả của các biện pháp mà Tổng cục triển khai đã đóng góp thế nào?

Bà Nguyễn Thị Lan Anh: Vừa qua, ngành thuế đã triển khai rất đồng bộ các biện pháp quản lý thuế đối với hoạt động TMĐT như:

Thứ nhất, tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế tự kê khai chịu trách nhiệm đặc biệt hướng dẫn người nộp thuế là các nhà cung cấp nước ngoài có thể kê khai, nộp thuế trên Cổng thông tin điện tử của ngành thuế.

Đặc biệt hướng dẫn người nộp thuế là cá nhân kinh doanh thực hiện kê khai theo đúng quy định của pháp luật.

Thứ hai, ngành thuế tích cực tham gia đàm phán Hiệp định đa phương về phân bổ quyền đánh thuế đối với thu nhập từ hoạt động kinh tế số.

Thứ ba, hoàn thiện quy định, chính sách pháp luật về thuế để tăng cường khả năng trách nhiệm của các sàn TMĐT trong việc khai thuế, nộp thuế thay cho các hộ kinh doanh các cá nhân kinh doanh có hoạt động kinh doanh thông qua sàn TMĐT có chức năng đặt hàng trực tuyến và cung cấp thông tin cho cơ quan thuế để quản lý thuế.

Thứ tư, tiếp tục hiện đại hóa công tác quản lý thuế; nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin để kết nối, lưu trữ thông tin để hỗ trợ, kết nối với người nộp thuế (nhà cung cấp nước ngoài, Sàn thương mại điện tử, ...) theo hình thức điện tử trực tiếp tại Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thuế.

Theo đó, nhằm hiện đại hóa công tác quản lý thuế, tạo thuận lợi cho người nộp thuế trong việc thực hiện khai thuế, nộp thuế, ngày 21/3/2022 Bộ Tài chính đã chính thức khai trương Cổng thông tin điện tử dành cho nhà cung cấp nước ngoài (NCCNN) không có cơ sở kinh doanh cố định tại Việt Nam và triển khai Ứng dụng thuế điện tử trên nền tảng thiết bị di động (eTax Mobile) cho các cá nhân.

Thứ năm, xây dựng cơ sở dữ liệu để quản lý rủi ro đối với thương mại điện tử; áp dụng trí tuệ nhận tạo (AI) để xử lý dữ liệu, đưa ra các cảnh báo đối với trường hợp vượt ngưỡng rủi ro và đề xuất các biện pháp quản lý thuế quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử và lúc đó xử lý dữ liệu lớn ở đây là cả quản lý các dữ liệu về công tác quản lý thuế và dữ liệu về hóa đơn điện tử.

Thứ sáu, xây dựng hệ thống quản lý thuế thông minh, đáp ứng kết nối dữ liệu với các cơ quan quản lý nhà nước và người nộp thuế, các sàn giao dịch TMĐT để tạo điều kiện cho việc kê khai nộp thuế 24/7 đáp ứng nhu cầu TMĐT.

Thứ bẩy, triển khai công tác thanh tra, kiểm tra đối chiếu thông tin phát hiện ra những vi phạm của người nộp thuế từ đó có những kiến nghị xây dựng cs phù hợp hơn.

Thứ tám, biện pháp tôi cho là rất quan trọng mà ngành thuế đã triển khai trong thời gian qua là tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành có liên quan để trao đổi, kết nối thông tin, xây dựng chính sách pháp luật đồng nhất trong quản lý hoạt động TMĐT, đặc biệt là đối với Bộ TTTT hay là Bộ Công Thương. Thời gian qua Bộ Tài chính đã có chỉ đạo Tổng cục thuế phối hợp ký những thỏa thuận công tác xây dựng pháp luật cũng như kết nối thông tin.

Thưa ông (bà), trước sự tăng trưởng với tốc độ rất nhanh trong những năm gần đây của thương mại điện tử thì chính sách, pháp luật thuế đã có những thay đổi như thế nào để tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý thuế hoạt động TMĐT đạt hiệu quả trong bối cảnh hiện nay?

Bà Nguyễn Thị Lan Anh: Đối với hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) là một hoạt động thương mại mới. Có rất nhiều khó khăn cho công tác quản lý thuế. Tuy nhiên hiện nay chính sách thuế cũng đã có quy định với tổ chức, cá nhân khi hoạt động TMĐT tự kê khai và nộp thuế theo quy định, cơ quan thuế đóng vai trò hướng dẫn tuyên truyền là chính.

Bên cạnh đó, cơ quan thuế cũng có những cơ chế kiểm soát, trong trường hợp người nộp thế cố tình không kê khai thì sẽ có chế tài cụ thể.

Nếu có dấu hiệu trốn thuế thì cơ quan thuế sẽ chuyển vụ việc sang cơ quan công an, các cơ quan pháp luật khác để xử lý.

Các chính sách về thuế đã được hướng dẫn rất đầy đủ và đến thời điểm này chính sách thuế khá hoàn chỉnh.

Tuy nhiên để các chính sách thuế được thực thi hiệu quả thì cần có sự phối hợp các đơn vị liên quan, đặc biệt là để đồng nhất chính sách thuế cho hoạt động TMĐT.