Cổng thông tin điện tử

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thị Hà phát biểu khai mạc chương trình Đối thoại - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Thị Hà phát biểu khai mạc Chương trình: Năm 2024 ghi nhận sự phát triển của KH&CN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, tạo nền tảng vững chắc cho nền kinh tế số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và công nghệ blockchain đã ứng dụng rộng rãi trên nhiều lĩnh vực, giúp nâng cao hiệu suất và tối ưu hóa quy trình làm việc. Chính phủ và doanh nghiệp đã đẩy mạnh chuyển đổi số, đưa các nền tảng số vào quản lý và sản xuất dịch vụ, góp phần nâng cao năng suất lao động và cải thiện chất lượng cuộc sống. Hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo được mở rộng, thu hút sự tham gia của nhiều tài năng trẻ với các ý tưởng đột phá. Những thành tựu này góp phần tạo động lực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số.

Chương trình đối thoại hôm nay rất có ý nghĩa để Thủ tướng Chính phủ lắng nghe những tâm tư, nguyện vọng chính đáng của thanh niên trong học tập, lập nghiệp và khát vọng vươn lên làm chủ KH&CN để phát triển đất nước. Đồng thời thể hiện tình cảm, trách nhiệm, sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước, cá nhân Thủ tướng Chính phủ với thanh niên, nhằm phát huy hơn nữa tinh thần xung kích, sáng tạo của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Nhận thức sâu sắc và đầy đủ về vai trò và trách nhiệm của thanh niên, Đảng ta luôn dành cho thanh niên sự quan tâm đặc biệt, mong muốn xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam phát triển toàn diện, có bản lĩnh, trí tuệ, hoài bão lớn, tinh thần dấn thân không ngại khó khăn và không ngừng sáng tạo, trở thành lực lượng kế thừa sự nghiệp vẻ vang của Đảng và dân tộc. Điều đó được thể hiện đầy đủ trong các nghị quyết, chỉ thị của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước. Qua đó tác động sâu sắc, tích cực hiệu quả vào sự phát triển của thanh niên, nhất là trong bối cảnh xây dựng xã hội số, công dân số, phát triển kinh tế số

Buổi đối thoại với chủ đề "Thanh niên Việt Nam tiên phong phát triển KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia", tôi đề nghị các bạn thanh niên hãy mạnh dạn đưa ra những ý tưởng sáng tạo, kinh nghiệm và những đóng góp có giá trị để Chính phủ các bộ, ngành có thể tiếp thu, nghiên cứu và xây dựng chính sách phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho thanh niên phát triển. 

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tặng hoa chúc mừng Ban Bí thư Trung ương Đoàn nhân dịp kỷ niệm 94 năm ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Trước khi Đối thoại, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tặng hoa chúc mừng Ban Bí thư Trung ương Đoàn nhân dịp kỷ niệm 94 năm ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.

Mở đầu đối thoại, Thủ tướng Phạm Minh Chính thay mặt Tổng Bí thư Tô Lâm và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước chúc các bạn thanh niên luôn mạnh khỏe, tràn đầy hạnh phúc và thành công, thành công hơn nữa.

Chủ tịch Câu lạc bộ Xúc tiến thương mại trên nền tảng số (EPC) Bùi Thế Quyền đặt câu hỏi về giải pháp của Chính phủ để số doanh nghiệp Việt Nam đạt tiêu chí Doanh nghiệp khoa học, công nghệ và số doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tăng gấp 2 lần - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Chủ tịch Câu lạc bộ Xúc tiến thương mại trên nền tảng số (EPC) Bùi Thế Quyền: Là một doanh nhân trẻ, tôi mong muốn được Thủ tướng Chính phủ chia sẻ các giải pháp của Chính phủ để số doanh nghiệp Việt Nam đạt tiêu chí Doanh nghiệp khoa học, công nghệ và số doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tăng gấp 2 lần so với năm 2020 mà Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đề ra?

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương: Hiện nay, trong bản đồ về ĐMST và KHCN, theo đánh giá chỉ số đổi mới sáng tạo 2024, Việt Nam so với 2023 đã tăng 2 bậc, lên vị trí 44, như vậy có tiến bộ nhất định. So sánh với các nước cùng trình độ và có mức thu nhập trung bình thấp, nước ta đứng thứ 2 sau Ấn Độ; trong ASEAN, Việt Nam đứng thứ 4, sau Singapore, Malaysia, Thái Lan.

Qua đó cho thấy nền tảng, cơ hội cũng như điều kiện để Việt Nam thúc đẩy gia tăng nhanh nhanh số lượng DN ĐMST cũng như DN do thanh niên có thể đảm nhiệm là hoàn toàn có thể.

Chính vì thế, tiếp thu và triển khai các văn bản chỉ đạo cũng như các chương trình, chiến lược phát triển ở Việt Nam, chúng tôi thấy, có một số giải pháp mang tính nền tảng để chúng ta tăng nhanh số lượng này và cốt lõi nhất chính là thanh niên thực sự tham gia vào quá trình này.

Giải pháp thứ nhất là hoàn thiện thể chế. Theo quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, đây là giải pháp đột phá của đột phá và hiện nay, công tác hoàn thiện thể chế đang diễn ra mạnh mẽ, rất nhiều luật đang được nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện theo định hướng lớn hiện nay là đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết 57 cũng như định hướng tăng trưởng 8% trong năm nay và 2 con số trong giai đoạn tiếp theo. Hoàn thiện thể chế đối với DN ĐMST sẽ mang tính cởi trói, khích lệ với các DN này.

Thứ hai là giải pháp về hạ tầng: Tăng cường đầu tư đối với hạt tầng CNTT, KHCN, chuyển đổi số.

Đột phá về hạ tầng hiện nay cũng như sắp tới vẫn là đột phá hết sức quan trọng của nền kinh tế. Đầu tư hạ tầng sẽ thông qua nhiều kênh khác nhau, trong đó, kênh đầu tư bằng nguồn vốn nhà nước là kênh chủ đạo. Tuy nhiên, qua chỉ đạo của Thủ tướng, chúng tôi cũng đang nghiên cứu phương thức đầu tư mới để tăng nhanh hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng dùng chung thông qua phương thức hợp tác công tư, như đầu tư công quản trị tư…

Trong tháng 5 này, dự kiến sẽ trình sửa đổi Luật Đầu tư PPP cũng như các nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương trả lời câu hỏi của đại biểu thanh niên - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Thứ ba, đặc biệt quan trọng, là giải pháp về nguồn nhân lực. Chúng tôi đánh giá rất cao nguồn nhân lực trẻ, thanh niên hiện nay trong lĩnh vực KHCN, ĐMST…

Đào tạo nguồn nhân lực có 3 trụ cột chính là hợp tác đào tạo nguồn nhân lực, thu hút nhân tài, thu hút những người đã thành danh từ nước ngoài về làm việc để lan tỏa kinh nghiệm và kiến thức; đào tạo trong nước; và kết hợp với DN để đào tạo lao động có kỹ năng, kỹ thuật để sử dụng ngay. Hiện các trường đại học đã có chương trình đạo tạo lớn, mạnh mẽ trong đào tạo nhân lực KHCN, ĐMST. Thứ ba là

Thứ tư, thúc đẩy, khuyến khích ĐMST trong khu vực DN. Đây là khu vực có tiềm năng, nguồn lực lớn để đầu tư cho KHCN.

Nghị quyết 193 của Quốc hội đã cho phép về nguồn lực đối với các DN đầu tư vào KHCN được khấu trừ trước thuế. Đây là điểm khuyến khích rất lớn đối với DN. Tới đây, sẽ tăng nguồn lực đầu tư cho KHCN, qua đó, tạo cơ hội cho DN có thanh niên khởi nghiệp tham gia vào quá trình này.

Cuối cùng là tạo môi trường. Ở đây, Chính phủ đã có chương trình, chiến lược khuyến khích, xây dựng các môi trường, tạo cơ hội cho DN khởi nghiệp sáng tạo, đặc biệt là vườn ươm, trung tâm R&D, trung tâm ĐMST để tạo môi trường tốt cho thanh niên hoạt động trong khu vực này,

Một điểm hết sức quan trọng là chính sách khuyến khích để tạo đầu ra cho DN khởi nghiệp là sản phẩm của DN được ưu tiên, tạo điều kiện thuận lợi nhất để tham gia thương mại hóa…

TS. Hoàng Anh Đức, Đại học RMIT, nêu câu hỏi về cơ chế, chính sách gì mang tính đột phá để có thể gia tăng nhiều hơn nữa sinh viên và lực lượng có trình độ sau đại học theo học các lĩnh vực toán học, vật lý, sinh học, hóa học, kỹ thuật và công nghệ then chốt - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

TS. Hoàng Anh Đức, Đại học RMIT: Hiện nay, sinh viên và lực lượng có trình độ sau đại học theo học các lĩnh vực toán học, vật lý, sinh học, hóa học, kỹ thuật và công nghệ then chốt chưa nhiều. Trong khi đó, đây là nhóm đối tượng và lĩnh vực quan trọng để tham gia phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Xin được hỏi Chính phủ đã và sẽ có những cơ chế, chính sách gì mang tính đột phá để có thể gia tăng nhiều hơn nữa đối tượng này theo học các lĩnh vực trên?

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn: Câu hỏi của bạn Hoàng Anh Đức là mối quan tâm rất xác đáng.

Nói đến phát triển đất nước thì cần rất nhiều nhóm nhân lực và chúng ta phải khẳng định, mỗi nhóm nhân lực có một vai trò riêng, đều có đóng góp rất quan trọng. Những khối ngành trong lĩnh vực như sư phạm, y dược, quốc phòng, an ninh, luật, quản trị kinh doanh, tài chính… đều có vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, ở một thời điểm chúng ta mong muốn phát triển nhanh và bền vững, thu hút các doanh nghiệp FDI cũng như các doanh nghiệp trong nước trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, kỹ thuật, đặc biệt kỹ thuật cao, thì yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực mà chúng ta hay gọi là STEM, bao gồm khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, cần số lượng lớn hơn và đặc biệt là chất lượng cao hơn nữa mới có thể đáp ứng được sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Chúng ta cũng phải thấy chúng ta không phải quá thấp so với mức độ bình quân của các nước. Hiện nay, tỉ lệ nhập học của sinh viên tham gia vào các ngành học STEM và bậc đại học bình quân hằng năm từ 28-30%. Trong khi đó, tỉ lệ này ở một số nước như ở Hàn Quốc 35%, Đức là 39%, Phần Lan 36%. Tỉ lệ của chúng ta không kém quá nhiều so với các nước có công nghiệp và kỹ thuật phát triển, nhất là trong bối cảnh chúng ta có một trăm triệu dân. Tỉ lệ 30% trong số trong học sinh nhập học đại học hằng năm là 600.000 không phải quá nhỏ.

Tuy nhiên, trước yêu cầu phát triển nhanh và mạnh của đất nước, con số này cần phải tăng mạnh hơn nữa.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Trong năm 2024, tỉ lệ học sinh nhập học của khối ngành STEM bậc đại học đã gia tăng đáng kể. Trong số hơn 600.000 sinh viên nhập học, đã có hơn 200.000 sinh viên khối ngành STEM. Như vậy, tăng 10% so với năm trước đó.

Như vậy, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đã có tác động định hướng rất quan trọng đối với học sinh, người học. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đang khuyến khích học sinh theo học ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và Toán. Đặc biệt với môn toán, học sinh của chúng ta không thua kém so với các nước trên thế giới. Đội tuyển thi Olympic Toán quốc tế của chúng ta thường xuyên đứng trong Top 10 các quốc gia có kết quả tốt nhất trên toàn thế giới. Với số lượng học sinh vào học bậc phổ thông các trường chuyên và vào đại học như vậy, chúng ta có thể tin tưởng rằng nguồn nhân lực chất lượng cao thuộc lĩnh vực STEM trong tương lai sẽ gia tăng nhanh và mạnh, cả về chất lượng. Trong chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo của Việt Nam do Thủ tướng Chính phủ ký ban hành cách đây vài tháng, chúng ta đặt mục tiêu đến năm 2030, tổng quy mô đào tạo bậc đại học có thể đạt đến 1 triệu sinh viên theo học khối ngành STEM. Và khi con số này được công bố, các quốc gia trên thế giới, nhất là các quốc gia ít dân số, có nhiều bình luận tích cực.

Trên cơ sở đó, khối học viên theo học ngành STEM bậc sau đại học năm 2024, tỉ lệ bậc thạc sĩ tăng tới 34% và bậc tiến sĩ tăng 33%, với tổng số trên 600 nghiên cứu sinh đã theo học và chuẩn bị luận văn tiến sĩ.

Riêng với khối ngành sư phạm thì tổng số nghiên cứu sinh làm trong lĩnh vực STEM đã tăng lên con số 350 nghiên cứu sinh theo học tiến sĩ.

Tôi nói những con số này để chúng ta thấy rằng, hiện tại số lượng nhân lực trong lĩnh vực STEM còn phát triển mạnh và đầy triển vọng. Thủ tướng Chính phủ cũng đang giao cho ngành giáo dục và đào tạo chuẩn bị đề án đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để phá triển các lĩnh vực công nghệ cao, trong đó rất nhiều chính sách sẽ được đưa ra để động viên, khuyến khích các bạn trẻ tham gia học các lĩnh vực này, bao gồm những chính sách hỗ trợ học bổng cho người học, các chế độ khuyến khích cũng như các chế độ thu hút các chuyên gia ở nước ngoài vào làm việc. Và đặc biệt quan trọng là sẽ có định hướng đầu tư phát triển các trường đại học bởi phải có môi trường đại học tiên tiến thì chúng ta mới có thể tạo ra cả số lượng và chất lượng.

Bên cạnh đó, rất nhiều trường đại học ngoài công lập đã nắm bắt được xu thế phát triển của thế giới, định hướng của Việt Nam và nhiều trường đã đầu tư phòng thí nghiệm, tăng cường tuyển sinh, mời các chuyên gia. Chúng ta đang tập trung cao độ, ưu tiên cho lĩnh vực phát triển về nhân lực, có thể nói triển vọng phía trước đầy lạc quan.

Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Làm rõ thêm ba câu đầu tiên, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định: Muốn phát triển doanh nghiệp mạnh hơn, nhiều hơn, trước hết phải phát triển hệ sinh thái cho các doanh nghiệp phát triển, với một số nội dung quan trọng. Theo đó, thực hiện 3 đột phá chiến lược:

Thứ nhất, thể chế phải thông thoáng, cắt giảm thủ tục hành chính, giảm khâu trung gian, phân cấp, phân quyền, làm sao để đăng ký doanh nghiệp đơn giản, chi phí tuân thủ giảm đi.

Thứ hai, phát triển hạ tầng chiến lược vừa tạo không gian phát triển mới, vừa tạo giá trị gia tăng mới của đất đai, tạo các khu công nghiệp, đô thị, dịch vụ, du lịch mới; đặc biệt là hạ tầng số, hạ tầng khoa học công nghệ, hạ tầng năng lượng… Tất cả điều này giúp giảm chi phí đầu vào, tăng sức cạnh tranh của sản phẩm và tạo nhu cầu phát triển doanh nghiệp.

Thứ ba, đào tạo nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng suất lao động, thích ứng với các ngành mới nổi như kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế tri thức…

Ngoài ra, chúng ta đang xây dựng đề án phát triển kinh tế tư nhân với quan điểm kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất trong phát triển kinh tế; cởi trói cho doanh nghiệp tư nhân để phát triển; cùng với cơ chế, chính sách thì phải luật hóa.

Với câu hỏi thứ hai, Thủ tướng thẳng thắn nhìn nhận, chúng ta chưa phát triển toàn diện các ngành, lĩnh vực khoa học, trong đó các ngành khoa học cơ bản chưa phát triển đúng yêu cầu phát triển đất nước và xu thế phát triển của thời đại. Do đó, ta phải có cơ chế, chính sách ưu tiên, như chính sách vinh danh, chính sách học bổng để các sinh viên, nghiên cứu sinh theo đuổi đam mê. Tương tự như vậy với các lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn, thể dục thể thao, văn hóa, công nghiệp giải trí. Tinh thần là tạo thuận lợi nhất cho mỗi người theo đuổi đam mê, hoài bão, thế mạnh của mình. Đồng thời, đào tạo đội ngũ giáo viên với tinh thần nhà trường là nền tảng, thầy cô là động lực, học sinh – sinh viên là trung tâm. Nếu tôi có đam mê với khoa học cơ bản nhưng tôi có khó khăn thì tôi rất dễ chuyển sang học các lĩnh vực khác.

Về câu hỏi liên quan đến hợp tác quốc tế, Thủ tướng cho biết, chúng ta đang thúc đẩy hội nhập sâu rộng, thực chất, hiệu quả, trong đó có khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Ví dụ, chúng ta kêu gọi, thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) với các cơ chế, chính sách phù hợp thì bao giờ cũng đề nghị phải đầu tư vốn, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, xây dựng hạ tầng, nâng cao năng lực quản trị… Chúng ta cũng đề nghị các nước cấp học bổng cho học sinh, sinh viên Việt Nam; xây dựng mạng lưới khoa học công nghệ. Tóm lại là chúng ta làm rất nhiều biện pháp để thúc đẩy hội nhập và chúng ta đang làm rất tích cực.

Thủ tướng cũng đề nghị các đại biểu chia sẻ những cảm xúc, ấn tượng, những băn khoăn, trăn trở, những hiến kế về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số của đất nước.

Theo Thủ tướng, Đảng, Nhà nước ta có 2 mục tiêu lớn là giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước và nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng ấm no, hạnh phúc. Việt Nam vừa tăng 8 hạng trong Báo cáo Hạnh phúc Thế giới, xếp thứ 46 toàn cầu, là mức cao nhất từ trước tới nay và cao thứ hai ở Đông Nam Á.