Bản chất của cuộc cách mạng CMCN 4.0 là mang thế giới ảo và thực xích lại gần nhau và nó dựa trên nền tảng của 3 cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật từng có trong lịch sử : CMCN lần thứ nhất (năm 1784) dựa trên cách sản xuất bằng cơ khí được tiếp nhiên liệu bằng nước và năng lượng hơi nước; CMCN lần thứ hai (năm 1871) sản xuất hàng loạt nhờ vào sự phân công lao ðộng và sử dụng năng lượng điện; CMCN lần thứ ba (năm 1969) dựa trên việc sử dụng điện tử và CNTT để tự động hóa sản xuất. CMCN 4.0 (hiện nay) dựa trên việc sử dụng các hệ thống vật lý không gian mạng. CMCN 4.0 xuất hiện là sự kế thừa phát triển của nhân loại, là sự hợp nhất của các loại công nghệ và làm xóa nhòa ranh giới giữa các lĩnh vực vật lý, kỹ thuật số và sinh học với trung tâm là sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), rôbốt, Internet kết nối vạn vật (IoT), điện toán đám mây, khoa học vật liệu, sinh học, công nghệ di động không dây, công nghệ nano, tự động hóa, công nghệ in 3 chiều (3D), khoa học mang tính liên ngành sâu rộng…với nền tảng là đột phá của công nghệ số, đáp ứng ðòi hỏi của xã hội tri thức, nền kinh tế tri thức. Làm thay ðổi cách thức sản xuất, chế tạo và ảnh hýởng lớn đến kinh tế, xã hội, môi trýờng, kiến trúc thýợng tầng, sự ổn ðịnh của xã hội ở cả cấp ðộ toàn cầu, khu vực và trong từng quốc gia.
Cùng với cả nước, tỉnh Quảng Trị đã và đang có những thành tựu bước đầu để thực hiện cuộc CMCN 4.0 trên một số lĩnh vực đời sống:
Lĩnh vực Nông nghiệp, áp dụng phương pháp thủy canh luân hồi, với hệ thống phun tưới tự động để canh tác, trồng rau sạch trong nhà kính; mô hình trồng dưa lưới trong nhà màng đầu tiên tại Vĩnh Linh từ tháng 7/2017. Bên trong nhà màng, được đầu tư hệ thống tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước, hệ thống phun sương cho cây trồng. Khác với phương pháp canh tác tự nhiên, việc trồng dưa ứng dụng công nghệ cao phải đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt từ khâu làm đất, kỹ thuật bón phân, nước tưới... Đặc biệt, do cây được trồng trong nhà kính nên hoàn toàn không dùng thuốc bảo vệ thực vật, đảm bảo sản phẩm sạch. Dự án trồng rau, củ, quả sạch theo phương pháp thủy canh, trồng thủy canh là cây trồng không có đất, cây trồng phát triển nhờ nguồn dinh dưỡng, phân bón được hòa tan trong nước và được hấp thụ qua hệ thống tưới. Ưu điểm của mô hình này chính là việc trồng rau, củ, quả liên tục quanh năm, khoảng 12 vụ mỗi năm. Hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc trừ sâu và các hóa chất độc hại. Sản phẩm hoàn toàn sạch, đồng nhất, giàu dinh dưỡng và hoàn toàn tươi ngon. Không tích lũy chất độc và gây ô nhiễm môi trường; dự án “Vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao FAM - Quảng Trị”, tại xã Cam Tuyền, huyện Cam Lộ với tổng vốn đầu tư khoảng 371 tỷ đồng (6/2018 – 4/2019) trên quy mô 200 ha, sản xuất trái cây như thanh long, chanh leo, dưa lưới… đạt tiêu chuẩn sạch, an toàn thông qua ứng dụng công nghệ cao, tự động hóa, cơ giới hóa để phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu. Đồng thời, bảo quản, sơ chế, chế biến các sản phẩm từ nông nghiệp theo công nghệ mới và tiên tiến; dự án trồng rau, củ, quả trên đất cát bạc màu ven biển do Công ty cổ phần Khoáng sản Quảng Trị đầu tư 20 tỷ đồng tại huyện Vĩnh Linh...
Công ty TNHH Sumitomo Việt Nam và Công ty TNHH Seibu Nousan Việt Nam triển khai mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trồng dưa lưới tại thôn Cang Gián, xã Trung Giang, xây dựng thực hiện mô hình trồng dưa lưới theo công nghệ Nhật Bản với 2 nhà kính có tổng diện tích 480m2. Kết quả, dưa lưới gieo hạt ngày 5/3/2018, trồng ngày 20/3/2018 với 800 cây, trong đó 700 cây cho quả. Mô hình đã sử dụng giá thể bằng đất cát, áp dụng công nghệ tưới tiết kiệm, dinh dưỡng được pha chế và đưa vào cây qua hệ thống tưới nhỏ giọt, đảm bảo cho các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của cây. Cây sinh trưởng và phát triển tốt, đã cho ra quả, trọng lượng quả bình quân mỗi quả từ 1 - 1,5 kg. Cuối tháng 05/2018 đã tiến hành thu hoạch dưa lưới vụ đầu tiên. Năng suất đạt gần 1 tấn/500m2 (mô hình trồng mật độ 800 cây/500m2) với giá bán 50.000-60.000đ/kg. Đất cát ở Quảng Trị rất sạch nên có thể sử dụng kỹ thuật của Nhật Bản triển khai mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trồng dưa lưới, vì thế, kỳ vọng quả dưa lưới ở Quảng Trị không chỉ đến với thị trường trong nước mà có thể vươn ra thị trường quốc tế.
Mô hình thí điểm trồng lạc có tưới với các mô hình sản xuất lạc truyền thống trên các vùng bãi bồi ven sông Hiếu phụ thuộc nguồn nước tự nhiên cho thấy, năng suất lạc có tưới cao gấp đôi lạc không tưới. Điều đó có thể thấy, việc chủ động tưới tiết kiệm cho cây lạc là một giải pháp đồng bộ cho việc áp dụng khoa học kỹ thuật thâm canh ổn định và tạo đột phá về năng suất….
Nuôi trồng thủy hải sản, với kỷ thuật “Ươm” tôm giống, nuôi tôm theo phương pháp hai giai đoạn; giai đoạn I tôm giống được đưa vào ương tại nhà bạt trong vòng 30 ngày, sau khi tôm lớn từ 1 đến 1,5 gam sẽ được chuyển sang nuôi giai đoạn II là nuôi tôm thịt. Lợi thế của nuôi tôm hai giai đoạn là trong quá trình nuôi sẽ kiểm soát tốt dịch bệnh, môi trường, quy trình phát triển của tôm. Ở giai đoạn đầu, diện tích ao nuôi, khối lượng nước, thức ăn sẽ ít hơn và đến lúc tôm trưởng thành có thể thả vào ao nuôi thì tỷ lệ sống sót từ 75 đến 80%. Nguồn nước sử dụng để nuôi tôm cũng được khử trùng, diệt khuẩn, sau khi qua ao chứa, nước được qua lưới lọc vào ao nuôi, từ đó sẽ cải thiện rất lớn đến chất lượng và số lượng tôm.
Lĩnh vực Y tế: ứng dụng công nghệ thông tin trong thanh toán BHYT và xây dựng hồ sơ sức khỏe cá nhân. Đã cấp mã số BHXH định danh duy nhất cho mỗi cá nhân và quản lý tập trung trên cơ sở dữ liệu (CSDL) hộ gia đình tham gia bảo hiểm y tế (BHYT). Đây là một trong những hệ thống CSDL được ngành BHXH xây dựng làm tiền đề xây dựng CSDL quốc gia về bảo hiểm. Việc cấp mã số BHXH đã mang lại nhiều lợi ích không chỉ cho cơ quan BHXH, mà còn mang lại lợi ích cho người tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp…Các quy trình được xây dựng trên CSDL tập trung, lấy dữ liệu hộ gia đình làm trung tâm và kết nối liên thông với dữ liệu đóng, hưởng BHXH, BHYT. Bảo đảm chính xác việc thu nộp, tham gia BHXH, BHYT của cá nhân, đơn vị. Tránh việc cấp trùng thẻ, cấp thẻ không đúng quy định…Đối với người dân, việc khám, lập hồ sơ sức khỏe điện tử cá nhân với mục đích theo dõi quá trình sức khỏe cho người dân từ khi sinh ra cho tới khi mất đi với các thông tin liên quan đến sức khỏe như: Tiền sử bệnh tật của cá nhân, gia đình, quá trình khám chữa bệnh, đặc biệt phần mềm quản lý hồ sơ sức khỏe cá nhân sẽ tích hợp liên thông với phần mềm khám chữa bệnh của các cơ sở y tế. Vì vậy, khi người bệnh đến khám chữa bệnh thì những thông tin sức khỏe, quá trình điều trị bệnh của họ sẽ tự động chuyển dữ liệu vào hồ sơ sức khỏe cá nhân. Người dân sẽ được cập nhật liên tục tình trạng sức khỏe trong suốt cuộc đời, nắm được tình trạng sức khỏe và những tư vấn của bác sỹ để có những biện pháp phòng bệnh, nâng cao sức khỏe.
Căn cứ vào hồ sơ sức khỏe điện tử của bệnh nhân, nắm được thông tin tiền sử bệnh tật, quá trình khám, điều trị trước đó (nếu có). Từ đó, sẽ đưa ra quyết định điều trị phù hợp, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người bệnh. Phần mềm quản lý sức khỏe người dân cũng sẽ tích hợp dữ liệu với phần mềm quản lý tiêm chủng hiện nay, giúp người dân biết lịch tiêm chủng các loại vắcxin thuộc Chương trình tiêm chủng mở rộng. Nhằm đảm bảo mọi người dân đều được quản lý, theo dõi, chăm sóc sức khỏe ban đầu tại các cơ sở y tế; thiết lập hệ thống thông tin phục vụ công tác quản lý sức khỏe, theo dõi tình hình bệnh tật và chăm sóc sức khỏe cho người dân…
Lĩnh vực Tài nguyên môi trường, phối hợp xây dựng cơ sở dữ liệu và tác nghiệp điều hành trong cơ quan hành chính; xây dựng cơ sở dữ liệu tài nguyên, môi trường vùng biển, ven bờ và hải đảo tỉnh Quảng Trị. Bộ cơ sở dữ liệu và phần mềm quản lý hệ thống trên nền WebGIS, mã nguồn mở ðảm bảo hệ thống CSDL chạy trực tuyến, ðýa vào thực tiễn vận hành, sử dụng.
Lĩnh vực Giáo dục, các trường thực hiện đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong các hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ, hoạt động dạy - học, phát động phong trào xây dựng các giờ dạy học có ứng dụng CNTT, bài giảng E.learning. Kết nối mạng giáo dục, xây dựng Cổng thông tin điện tử thống nhất liên thông toàn ngành, xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất dùng chung toàn ngành. Nhiều trường học đã có những phần mềm soạn bài giảng điện tử; phần mềm hỗ trợ dạy học; phần mềm quản lý ngân hàng đề một cách thống nhất; các trường THCS đã đưa tin học vào giảng dạy môn tự chọn và dạy nghề; đẩy mạnh dạy học trực tuyến.
Cấp Domain kích hoạt cổng thông tin và triển khai Hệ thống quản lý Văn bản điện tử và điều hành VOffice cho hơn 500 đơn vị cơ sở giáo dục trong toàn tỉnh chính thức hoạt động, cài đặt phần mềm quản lý trường học vnEdu cho 100% các trường học từ Mầm non, Tiểu học, THCS, THPT.
Nhằm tạo ra một môi trường để giáo viên toàn ngành có thể giao lưu, học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm từ nguồn tư liệu lẫn nhau một cách thường xuyên, dễ dàng, Sở GD&ĐT Quảng Trị đã xây dựng một hệ thống thư viện tư liệu trực tuyến thống nhất từ Sở đến các đơn vị trường học…
Lĩnh vực Khoa học công nghệ: Thực hiện mô hình ứng dụng IoT vào việc điều khiển hệ thống nhà kính nhằm tạo nên mô hình trồng cây trong nhà kính ứng dụng công nghệ cao. Việc ứng dụng IoT vào nông nghiệp là một việc hết sức cần thiết nó sẽ giúp nền nông nghiệp phát triển theo hướng nông nghiệp công nghệ cao. Có thể hạn chế về sự ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đang diễn ra và còn giúp cung cấp cho người dân những thông tin cần thiết và kết nối người nông dân với nhà khoa học và các doanh nghiệp. Từ đó mở ra một hướng đi mới trong việc sản xuất nông nghiệp trong tương lai. Xây dựng các phần mềm phục vụ quản lý cho phép các truy cập vào hệ thống để thực hiện các nghiệp vụ liên quan từ xa. Ứng dụng công nghệ để xây dựng các giải pháp tối ưu trong việc cung cấp thông tin KH&CN phục vụ quản lý nhà nước, phục vụ cho Doanh nghiệ; xây dựng các giải pháp hỗ trợ cho việc thu thập, điều tra số liệu thống kê KHCN…
Có thể thấy CMCN 4.0 nghe có vẻ vĩ mô nhưng thực sự chúng ta đang trải nghiệm rất nhiều sản phẩm của cuộc cách mạng này như là gọi taxi Uber hay Grap, thanh toán trên mạng, sống trong căn hộ thông minh, phẫu thuật bằng robot…vv. Và những thành công bước đầu trên một số lĩnh vực hiện nay đã khẳng định tỉnh Quảng Trị đang từng bước tiếp cận trong nền công nghiệp 4.0. Hoàng Anh Tuấn – BTG Tỉnh ủy