Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thủ tướng Ấn Độ Jawaharlal Nehru, hai nhà lãnh đạođặt nền móng cho quan hệ Việt Nam-Ấn Độ - Ảnh: TTXVN
Ấn Độ ủng hộ cao độ đối với sự nghiệp cách mạng chính nghĩa của nhân dân Việt Nam
Tình hữu nghị Việt Nam-Ấn Độ là một tình hữu nghị trường tồn theo thời gian. Các mối liên kết Phật giáo từ thế kỷ thứ hai sau Công Nguyên đã được lịch sử ghi lại và hàng trăm di tích trên khắp Việt Nam kéo dài hơn nghìn năm kết nối văn minh, chứng minh chiều sâu của sự giao thoa giữa lịch sử và văn hóa hai quốc gia.
Giai đoạn hiện đại của mối quan hệ Việt Nam-Ấn Độ gắn liền với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Là nhà ngoại giao đầu tiên đến Ấn Độ để thiết lập Tổng Lãnh sự quán Việt Nam, nguyên Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Dy Niên nhấn mạnh mối đoàn kết, quan hệ giữa hai nước vốn có hàng nghìn năm và cho đến ngày nay mối quan hệ vẫn bền chặt, vững chắc.
"Đây là một mối quan hệ đặc biệt giữa hai nước. Trong thời kỳ Việt Nam chống thực dân Pháp trong 9 năm, nhân dân Ấn Độ luôn luôn ủng hộ chúng ta. Nhiều nơi ở Ấn Độ đã có các cuộc biểu tình chống thực dân Pháp. Nhất là sau này trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước của Việt Nam. Sự ủng hộ của Ấn Độ vô cùng quyết liệt, vô cùng to lớn, vô cùng sâu đậm. Thời kỳ ấy, tôi đã ở Ấn Độ, cả nước Ấn Độ lớn, đông như vậy, rất nhiều đảng phái... nhưng riêng việc ủng hộ Việt Nam là thống nhất", ông Nguyễn Dy Niên nhấn mạnh.
Trong các cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc, Việt Nam luôn nhận được sự ủng hộ tích cực, mạnh mẽ và thực chất của Chính phủ và nhân dân Ấn Độ. Sau khi Ấn Độ giành độc lập (năm 1954), Chính phủ Ấn Độ đã không cho phép các máy bay của thực dân Pháp chở vũ khí sang xâm lược Việt Nam bay trên không phận của Ấn Độ.
Năm 1954, chỉ một tuần sau ngày Thủ đô Hà Nội hoàn toàn được giải phóng khỏi sự chiếm đóng của thực dân Pháp, Thủ tướng Ấn Độ J. Nehru - người đầu tiên đứng đầu một chính phủ của nước ngoài - đã đến Hà Nội. Điều này thể hiện rõ sự ủng hộ cao độ của Chính phủ Ấn Độ đối với sự nghiệp cách mạng chính nghĩa sáng ngời của nhân dân Việt Nam.
Năm 1958, trong chuyến thăm chính thức Ấn Độ, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Chúng tôi tin rằng cuộc đi thăm lần này sẽ thắt chặt hơn nữa quan hệ hữu nghị hợp tác giữa hai nước chúng ta, đồng thời góp phần tăng cường tình đoàn kết giữa các nước Á - Phi và củng cố hòa bình châu Á và thế giới".
Cả hai nước luôn ủng hộ lẫn nhau trên các diễn đàn quốc tế. Việt Nam ủng hộ chính sách của Ấn Độ về Phong trào Không liên kết. Ấn Độ giữ chức Chủ tịch Ủy ban Giám sát và Kiểm soát quốc tế (ICSC), được thành lập theo Hiệp định Genève năm 1954 nhằm tạo thuận lợi cho tiến trình hòa bình ở Việt Nam. Năm 1975, Ấn Độ đã trao quy chế tối huệ quốc (MFN) cho Việt Nam. Năm 1978, hai nước đã ký kết hiệp định thương mại song phương.
Từ năm 1991, Ấn Độ triển khai "Chính sách Hướng Đông" (Look East) và sau này chuyển thành chính sách "Hành động Hướng Đông" (Act East), trong đó, ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng trở thành đối tác quan trọng của Ấn Độ trong khu vực. Năm 1992, Ấn Độ và Việt Nam thiết lập quan hệ kinh tế sâu rộng trên nhiều lĩnh vực, bao gồm thăm dò dầu khí, nông nghiệp và chế tạo. Năm 1993, Hội đồng doanh nghiệp Ấn Độ - Việt Nam đã được thành lập để thúc đẩy, kết nối thương mại và đầu tư giữa hai nước. Năm 1997, Ấn Độ và Việt Nam nâng tầm quan hệ đối tác thương mại thông qua ký kết Hiệp định Bảo hộ và Khuyến khích đầu tư song phương (BIPPA).
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng chủ trì Lễ đón Tổng thống Ấn Độ Ram Nath Kovind thăm cấp Nhà nước Việt Nam, ngày 20/11/2018, tại Hà Nội - Ảnh: TTXVN
Quan hệ song phương ngày càng mở rộng và sâu sắc
Bước vào thế kỷ XXI, quan hệ Việt Nam-Ấn Độ tiếp tục đạt được nhiều thành tựu và bước tiến quan trọng. Quan hệ song phương nói chung và quan hệ thương mại nói riêng đã được thúc đẩy mạnh mẽ kể từ khi hai nước mở cửa thị trường và tự do hóa nền kinh tế.
Hai nước đã ban hành Tuyên bố chung về Hợp tác toàn diện vào năm 2003 và bắt đầu đối thoại chiến lược từ năm 2009. Việt Nam và Ấn Độ thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược vào năm 2007, sau đó được nâng cấp lên Đối tác chiến lược toàn diện (CSP) vào năm 2016. Ấn Độ là một trong bốn quốc gia mà Việt Nam có quan hệ CSP.
Quan hệ song phương trên các kênh của đảng, nhà nước, quốc hội, giao lưu nhân dân giữa hai nước ngày càng mở rộng và sâu sắc. Có thế thấy, sự phát triển mạnh mẽ của quan hệ kinh tế, thương mại, đầu tư, quốc phòng, an ninh… tạo nền tảng vững chắc và là triển vọng to lớn để hai nước tiếp tục đẩy mạnh hợp tác sâu rộng hơn nữa trong giai đoạn tới.
Không chỉ trong lĩnh vực chính trị-ngoại giao, hợp tác giữa hai nước đã và đang gặt hái nhiều thành tựu quan trọng về kinh tế và quốc phòng-an ninh. Quan hệ Ấn Độ-Việt Nam tiếp tục được đẩy mạnh khi Chính phủ Thủ tướng Ấn Độ N. Modi nâng cấp "Chính sách hướng Đông" thành chính sách "Hành động hướng Đông" nhằm thể hiện quyết tâm tăng cường các kết nối về kinh tế với thị trường Đông Nam Á cũng như nâng cao vai trò và vị thế của Ấn Độ tại khu vực, trong đó, Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong chính sách này, như tuyên bố của Thủ tướng Ấn Độ N. Modi, vào ngày 3/9/2016, trước Hội nghị thượng đỉnh G20 tại Hàng Châu, Trung Quốc rằng: "Việt Nam là trụ cột mạnh mẽ trong chính sách Hành động hướng Đông của Ấn Độ" và "quan hệ song phương giữa hai nước dựa trên sự tin tưởng, hiểu biết lẫn nhau và hội tụ những quan điểm về các vấn đề khác nhau trong khu vực và toàn cầu".
Việc đặt Việt Nam ở vị trí quan trọng, là "trọng tâm", "cầu nối" trong chính sách "Hành động hướng Đông" đã góp phần thúc đẩy quan hệ Việt Nam-Ấn Độ nói chung và quan hệ kinh tế nói riêng phát triển lên tầm cao mới.
Nếu như trước kia, quan hệ hai nước chủ yếu thể hiện trên lĩnh vực chính trị, ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn khu vực và quốc tế thì hiện nay, quan hệ hai nước đã mở rộng sang nhiều lĩnh vực, hợp tác cùng có lợi, trao đổi thương mại ngày càng tăng; các lĩnh vực hợp tác, như quốc phòng-an ninh, khoa học-công nghệ và giáo dục-đào tạo ngày càng được thúc đẩy và phát triển mạnh mẽ, mang lại lợi ích thiết thực cho cả hai nước.
Quan hệ Ấn Độ-Việt Nam đang trên đà phát triển thuận lợi bởi dựa trên "ba chân kiềng" với những cam kết về chính trị-ngoại giao, quốc phòng-an ninh và kinh tế-thương mại.
Trên lĩnh vực chính trị, thông qua các chuyến thăm và tiếp xúc cấp cao, quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa hai nước trên hầu hết các kênh, từ Chính phủ tới Quốc hội, đảng phái chính trị và giao lưu nhân dân đều được thúc đẩy mạnh mẽ và trở thành cơ sở, động lực chính trị quan trọng đưa quan hệ hợp tác giữa hai nước phát triển trên mọi lĩnh vực.
Có thể thấy, Ấn Độ coi trọng quan hệ Đối tác chiến lược với Việt Nam. Nhiều lãnh đạo cấp cao của Ấn Độ trong các cuộc tiếp xúc đều khẳng định Việt Nam có vai trò quan trọng, là trụ cột trong chính sách hướng Đông của Ấn Độ; bày tỏ sẵn sàng tạo mọi điều kiện để quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước toàn diện và thực chất hơn. Hai nước cũng thiết lập và phát huy hiệu quả các cơ chế hợp tác song phương sẵn có, như Ủy ban hỗn hợp Việt Nam-Ấn Độ, Tham khảo chính trị và Đối thoại chiến lược cấp Thứ trưởng Ngoại giao, Đối thoại quốc phòng cấp Thứ trưởng Quốc phòng, Tiểu ban hỗn hợp thương mại...
Đặc biệt trong quan hệ đảng, trong nhiều năm qua, tất cả các chính đảng tại Ấn Độ, trong đó có Đảng Quốc Đại (INC), Đảng Nhân dân Ấn Độ (BJP), các đảng cộng sản, cánh tả, như Đảng Cộng sản Ấn Độ (CPI), Đảng Cộng sản Ấn Độ Mác-xít (CPI-M), Đảng Khối Tiến lên toàn Ấn (AIFB)… đều luôn coi trọng và mong muốn thúc đẩy quan hệ hợp tác tốt đẹp với Đảng Cộng sản Việt Nam, kính trọng Chủ tịch Hồ Chí Minh, ca ngợi những thành tựu của Việt Nam, ủng hộ Chính phủ Ấn Độ tăng cường quan hệ hợp tác nhiều mặt với Việt Nam.
Về giáo dục-văn hóa, Ấn Độ hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Ấn Độ hiện đang cung cấp 150 suất học bổng ngắn hạn thuộc Chương trình hợp tác Kinh tế kỹ thuật (ITEC); 30 suất học bổng thuộc Chương trình Trao đổi văn hóa ICCR (CEP) và Chương trình Học bổng văn hóa (GCSS).
Ngoài ra, Ấn Độ còn cấp cho Việt Nam một số học bổng đào tạo tiếng Hindi và văn hóa Ấn Độ.
Ấn Độ cũng hỗ trợ Việt Nam một số dự án về công nghệ thông tin và giảng dạy tiếng Anh, như Trung tâm đào tạo nguồn lực chất lượng cao về công nghệ thông tin và truyền thông tại Hà Nội (ARC-ICT, hoạt động từ tháng 9/2011); giúp Việt Nam thành lập Trung tâm tiếng Anh tại Đại học Đà Nẵng (thuộc khuôn khổ hợp tác ASEAN - Ấn Độ), Trung tâm tiếng Anh tại Học viện Quốc phòng. Bên cạnh đó, Ấn Độ còn cung cấp cho Việt Nam hệ thống máy tính hiệu năng cao lắp đặt tại Đại học Bách khoa Hà Nội.
Nhìn chung, thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt với Ấn Độ mang lại cho Việt Nam nhiều lợi ích trong cả giai đoạn trước mắt và lâu dài. Triển vọng và thành quả trong hợp tác phát triển giữa Việt Nam và Ấn Độ sẽ tạo cơ hội lớn cho hai nước tăng cường hợp tác sâu rộng trong thời gian tới.
Phương Liên