Năm 2024 chứng kiến nhiều biến động của tình hình thế giới. Xu thế hợp tác cùng phát triển trong quan hệ quốc tế đang gặp nhiều thách thức do bối cảnh xung đột, đối đầu gia tăng. Nhiều điểm nóng xung đột cũ tiếp tục diễn biến phức tạp, đồng thời, một số cuộc xung đột mới đã bùng nổ. Nền kinh tế thế giới trong năm 2024 bị chi phối sâu sắc bởi các cuộc xung đột và sự cạnh tranh của các cường quốc trên thế giới.
Cuộc xung đột tại dải Gaza tiếp tục kéo dài và mở rộng. Ngay từ đầu năm 2024, Israel đã tiến hành những cuộc không kích quy mô lớn vào Gaza, gây thương vong lớn cho thường dân và nhận phải sự phản ứng mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế. Các chiến dịch do Israel triển khai đã lan rộng kéo theo sự tấn công đáp trả của Iran và lực lượng Hamas. Điều này đã khiến xung đột leo thang và gây ra khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng tại khu vực. Tính đến giữa năm 2024, chiến sự đã khiến hơn 40.000 người thiệt mạng, chủ yếu là dân thường ở dải Gaza và Liban.
Xung đột Nga - Ukraine bước sang năm thứ ba liên tiếp. Việc Ukraine phát động một cuộc tấn công bất ngờ vào vùng Kursk của Nga, nhằm mở rộng chiến dịch phản công và tạo sức ép đối với quân đội Nga, đã tác động lớn tới cuộc xung đột, gia tăng quan hệ căng thẳng giữa hai nước. Chính quyền Mỹ và các nước phương Tây tiếp tục viện trợ cả về tài chính lẫn vũ khí cho Ukraine, đồng thời, duy trì hơn 20 ngàn lệnh trừng phạt đối với Nga.
Tình hình căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên lên tới đỉnh điểm khi Triều Tiên phá hủy các công trình biểu tượng cho sự hàn gắn hai miền và liên tiếp tiến hành các vụ thử tên lửa. Hàn Quốc và Triều Tiên đã có những tuyên bố cho thấy khả năng hàn gắn mối quan hệ hai bên là rất thấp. Ngày 17/10/2024, Hội đồng Nhân dân Tối cao, tức Quốc hội Triều Tiên đã sửa đổi Hiến pháp, trong đó chỉ định Hàn Quốc là “quốc gia thù địch”.
Năm 2024, tình hình kinh tế toàn cầu tiếp tục chu kỳ phục hồi. Lạm phát mặc dù đã hạ nhiệt từ mức 6% năm 2023 xuống còn 4,5%, nhưng tiến trình vẫn còn chậm. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ nhu cầu tiêu dùng yếu, đầu tư đình trệ và sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều nền kinh tế lớn như Mỹ, Trung Quốc, Đức và Nhật Bản đang đối mặt với chi phí sản xuất tăng cao cùng sự sụt giảm nhu cầu nội địa, khiến triển vọng tăng trưởng trở nên kém khả quan hơn. Những nền kinh tế mới nổi và đang phát triển có sự tăng trưởng mạnh mẽ hơn, nổi bật là Ấn Độ, các quốc gia ở Đông Nam Á và Bắc Phi với tốc độ trung bình trên 6%.
Năm 2024 là một trong những năm thế giới có nhiều cuộc bầu cử nhất từ trước đến nay và khủng hoảng chính trị cũng diễn ra tại nhiều quốc gia. Trong đó, thu hút sự quan tâm nhiều nhất là bầu cử tổng thống Mỹ vào đầu tháng 11/2024 với chiến thắng thuộc về ứng cử viên Donald Trump. Việc Tổng thống Donald Trump đắc cử cùng những tuyên bố gần đây làm dấy lên những lo ngại trên toàn cầu về thương mại, đầu tư và ngoại giao. Trong khi đó, các cuộc bầu cử ở châu Âu chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của các đảng cánh hữu và các phong trào chủ nghĩa dân tộc, phản ánh sự thay đổi lớn trong bối cảnh chính trị của khu vực. Các quốc gia lớn như Pháp, Đức lâm vào tình trạng bất ổn chính trị nghiêm trọng.
Cuộc cách mạng khoa học công nghệ diễn tiến với sự tập trung phát triển và cạnh tranh mạnh mẽ trong công nghệ bán dẫn và trí tuệ nhân tạo. Hai cường quốc hàng đầu thế giới là Hoa Kỳ và Trung Quốc đang nỗ lực giảm sự phụ thuộc lẫn nhau cũng như tăng cường định hình vị thế dẫn đầu. Mặt khác, các nỗ lực hợp tác quốc tế cũng được thúc đẩy nhằm kiểm soát rủi ro tiềm ẩn từ công nghệ. Nổi bật là ngày 21/3/2024, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua bằng hình thức đồng thuận một nghị quyết mang tính bước ngoặt về việc thúc đẩy các hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) “an toàn, bảo mật và đáng tin cậy”.
Thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và nhiệm vụ đối ngoại, ngoại giao năm 2024, công tác đối ngoại của Việt Nam đã được triển khai đồng bộ, hiệu quả, với nhiều hoạt động sôi động, đạt nhiều kết quả tích cực. Việt Nam tiếp tục là một “điểm sáng” hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực Đông Nam Á.
Đối ngoại cấp cao diễn ra sôi động, rộng khắp các châu lục và đạt nhiều kết quả thực chất. Lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước Việt Nam đã tiến hành 60 hoạt động đối ngoại, trong đó có 211 chuyến thăm tới các nước và tham dự các hội nghị đa phương; đón 252 đoàn Lãnh đạo các nước thăm Việt Nam.
Các chuyến thăm của lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta tiếp tục triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII, đẩy mạnh triển khai các thỏa thuận, cam kết quốc tế, cụ thể hóa các khuôn khổ quan hệ được nâng cấp. Hơn 170 thỏa thuận hợp tác được ký kết, tạo thêm thế và lực cho đất nước tiếp tục phát triển, bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Trong năm 2024, Việt Nam nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện với Australia, Malaysia và Pháp; nâng cấp Đối tác chiến lược với Brazil; thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện với Mông Cổ, UAE. Với việc thiết lập quan hệ ngoại giao với Malawi, Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao với tất cả các nước châu Phi, có quan hệ ngoại giao với 194 nước, tạo dựng khuôn khổ quan hệ với 32 đối tác hàng đầu, bao gồm các nước láng giềng, các nước lớn, các đối tác quan trọng và bạn bè truyền thống, đưa hợp tác với các nước ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả, ổn định và lâu dài. Trước những biến động lớn trên thế giới, công tác đối ngoại đã xử lý đúng đắn quan hệ với các đối tác, duy trì đường biên giới trên bộ hòa bình, ổn định và hợp tác, đạt được tiến triển trong đàm phán với các nước, thúc đẩy xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông hiệu lực, thực chất và phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982.
Công tác ngoại giao kinh tế có nhiều đột phá, góp phần tạo thuận lợi và thu hút các nguồn lực quan trọng cho phát triển đất nước, đặc biệt là ngoại giao khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo (thu hút đầu tư của các tập đoàn lớn như NVIDIA); lần đầu tiên Việt Nam tổ chức thành công Hội nghị Halal toàn quốc; ký CEPA với UAE, nâng tổng số FTA Việt Nam đã ký kết và tham gia lên 17 FTA, tích cực thúc đẩy đàm phán FTA với các thị trường tiềm năng như MERCOSUR, EFTA.
Ngoại giao đa phương tiếp tục được nâng tầm. Vị thế và uy tín của Việt Nam trong khu vực và trên trường quốc tế ngày càng được nâng cao, đóng góp tích cực và trách nhiệm vào việc giữ gìn hòa bình, hợp tác phát triển và tiến bộ trên thế giới. Trong đó, Việt Nam lần đầu tiên đề xuất và tổ chức thành công Diễn đàn Tương lai ASEAN (AFF); lần đầu tiên được chọn đăng cai Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về tội phạm mạng trong năm 2025 (Công ước Hà Nội). Việt Nam tiếp tục tham gia tích cực, chủ động trong khuôn khổ ASEAN, Liên hợp quốc, APEC, các cơ chế tiểu vùng Mekong; đồng thời phát huy vai trò và tiếng nói tích cực tại các diễn đàn quan trọng khác như BRICS, APEC, G20, các diễn đàn liên nghị viện (UPU, IPU, APPU). Tại các tổ chức mà Việt Nam đang đảm nhiệm các trọng trách như Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc và sáu trong số bảy cơ chế điều hành quan trọng của UNESCO, Việt Nam đã thể hiện năng lực đóng góp của mình, đưa ra nhiều sáng kiến được ủng hộ rộng rãi. Đồng thời sự đóng góp có trách nhiệm của Việt Nam trong các vấn đề chung như chống biến đổi khí hậu, gìn giữ hòa bình, an ninh mạng… ngày càng được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Việt Nam chính thức công bố tái ứng cử vào Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2026 - 2028.
Công tác người Việt Nam ở nước ngoài thực hiện tốt chính sách chăm lo của Đảng và Nhà nước với gần sáu triệu đồng bào, huy động nguồn lực cho phát triển với hàng nghìn dự án đầu tư và hàng chục tỷ USD kiều hối. Bảo hộ công dân tích cực bảo vệ an ninh, an toàn, quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của công dân, doanh nghiệp Việt Nam, nhất là tại các vùng chiến sự, thiên tai, mất ổn định, sơ tán hàng nghìn công dân về nước. Thông tin đối ngoại quảng bá mạnh mẽ hình ảnh đất nước, con người, văn hóa, thành tựu đổi mới của đất nước ra thế giới.
Đối ngoại nhân dân: Đóng góp vào kết quả của công tác đối ngoại nói chung trong năm 2024, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và tổ chức nhân dân tiếp tục đổi mới phương thức, triển khai nhiều hoạt động đối ngoại, qua đó củng cố quan hệ đoàn kết, hữu nghị, hợp tác với nhân dân các nước, bạn bè và đối tác quốc tế, góp phần quan trọng tạo nền tảng xã hội tích cực cho quan hệ song phương của Việt Nam với các nước, cũng như nâng cao vị thế, vai trò của các tổ chức nhân dân Việt Nam trong cơ chế hợp tác nhân dân đa phương khu vực và quốc tế. Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và tổ chức nhân dân đã tích cực hợp tác quốc tế, tranh thủ nguồn lực bên ngoài phục vụ phát triển, nhất là trong xóa đói, giảm nghèo, khắc phục hậu quả thiên tai, hậu quả chiến tranh, giải quyết các vấn đề xã hội, phát triển nguồn nhân lực. Đồng thời, thông qua hoạt động đối ngoại nhân dân, các tổ chức nhân dân đã tích cực tham gia bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc, cung cấp thông tin khách quan, kịp thời đến cộng đồng quốc tế về thành tựu trong bảo vệ và thúc đẩy quyền con người ở Việt Nam, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam tới bạn bè, nhân dân thế giới và đóng góp cho công tác người Việt Nam ở nước ngoài.
Về dự báo, Tổng Bí thư Tô Lâm nhận định “Thế giới đang trong giai đoạn thay đổi có tính thời đại. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ tạo ra sự bùng nổ về thông tin, văn hóa, nhận thức, hành động... thúc đẩy hình thành một trật tự thế giới mới” . Trong năm 2025, tình hình thế giới và khu vực dự báo sẽ còn tiếp tục có những diễn biến phức tạp, khó lường với nhiều vấn đề của năm 2024 chưa được giải quyết ổn thỏa.
Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) dự báo, tăng trưởng GDP toàn cầu năm 2025 ở mức 3,3%. Quỹ Tiền tệ quốc (IMF) dự báo là 3,2%. Riêng với khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) hạ dự báo tăng trưởng của các nền kinh tế đang phát triển xuống 4,8% trong năm 2025. Riêng khu vực Đông Nam Á dự báo mức tăng trưởng là 4,5%. Nguyên nhân chính là hiệu suất kém ở một số nền kinh tế và triển vọng tiêu dùng yếu. Dự báo rủi ro đáng kể nhất đối với thương mại quốc tế và tăng trưởng kinh tế thế giới sẽ là chính sách thương mại bảo hộ của Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump.
Các cuộc chạy đua phát triển công nghệ bán dẫn và trí tuệ nhân tạo dự báo sẽ tăng trong năm 2025. Liên hợp quốc tuyên bố năm 2025 là “Năm Quốc tế về Khoa học và Công nghệ Lượng tử (IYQ). Các cường quốc sẽ vừa tìm cách tận dụng các thành tựu công nghệ, vừa ngăn chặn sự phát triển công nghệ của các nước khác thông qua các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, bảo vệ sở hữu trí tuệ, hay quản lý khoáng sản thiết yếu.
Cạnh tranh giữa các cường quốc và xu hướng tập hợp lực lượng sẽ tiếp tục diễn ra trong năm 2025. Các chính sách của chính quyền Tổng thống Donald Trump dự báo sẽ mang đến những thay đổi sâu sắc không chỉ tại Mỹ mà còn đối với các mối quan hệ quốc tế, trong đó nổi bật là quan hệ với các nước đồng minh châu Âu. Tổng thống Donald Trump nhiều khả năng sẽ đẩy cao chính sách “Nước Mỹ trước tiên”, cứng rắn hơn với Trung Quốc.
Các cuộc xung đột dự báo vẫn tiếp diễn trong năm 2025. Xung đột Nga -Ukraine, chiến sự giữa Israel và các lực lượng Hồi giáo, nội chiến tại Syria… đang là các điểm nóng phức tạp trên thế giới. Tuy nhiên, các cuộc xung đột này có tìm được các giải pháp hòa bình hay không phụ thuộc vào diễn biến thực địa, tình hình nội bộ các bên tham chiến và áp lực từ cộng đồng quốc tế trong đó Mỹ có vai trò quan trọng./.
Phan Văn Lãn
-----------------------------------
1. Như: - Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Tô Lâm đến nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa từ ngày 18-20/8/2024
- Từ ngày 30/7 đến 01/8/2024, nhận lời mời của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam thăm cấp Nhà nước tới Ấn Độ. Đây là chuyến thăm đầu tiên của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đến Ấn Độ kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện năm 2016.
- Nhận lời mời của Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Tô Lâm và Phu nhân, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Chủ tịch nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào Thoongloun Sisoulith và Phu nhân thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam từ ngày 10 - 13/9/2024.
- Từ ngày 08 - 10/9/2024, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Quốc hội Việt Nam thăm chính thức Liên bang Nga và đồng chủ trì Phiên họp lần thứ ba Ủy ban Hợp tác liên Nghị viện Việt Nam - Liên bang Nga.
- Chuyến thăm cấp Nhà nước tới Mông Cổ, Ireland, tham dự Hội nghị cấp cao Pháp ngữ lần thứ 19 và thăm chính thức Cộng hòa Pháp của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam.
- Chuyến tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Hợp tác tiểu vùng Mê Công mở rộng lần thứ 8, Hội nghị Cấp cao Chiến lược hợp tác kinh tế Ayeyawady - Chao Phraya - Mê Công lần thứ 10, Hội nghị Cấp cao Hợp tác Campuchia - Lào - Mianma - Việt Nam lần thứ 11 và làm việc tại Trung Quốc của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính.
- Nhận lời mời của Tổng thống Cộng hòa Chile và Tổng thống Cộng hòa Peru, Chủ tịch nước Lương Cường dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự Tuần lễ Cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) 2024 tại Lima và thăm chính thức Cộng hòa Chi-lê, Cộng hòa Peru từ ngày 09 - 16/11/2024.
- Từ ngày 01 - 07/12/2024, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Quốc hội Việt Nam thăm chính thức Singapore và Nhật Bản… và mới đây, nhận lời mời của Thủ tướng nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào Sonexay Siphandone, Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Phạm Minh Chính cùng đoàn đại biểu cấp cao Chính phủ Việt Nam thăm Lào và đồng chủ trì Kỳ họp lần thứ 47 Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam - Lào. Kỳ họp được tổ chức tại thủ đô Vientiane, Lào từ ngày 09 - 10/01/2025…
2. Như: Từ ngày 29 -30/01/2024, Tổng thống Cộng hòa Philippines Ferdinand Romualdez Marcos Jr. và Phu nhân thăm cấp Nhà nước đến Việt Nam; Chuyến thăm của TBT, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình, TBT, Chủ tịch nước Lào; Nhận lời mời của Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng, Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin đã thực hiện chuyến thăm cấp Nhà nước đến nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam từ ngày 19 đến ngày 20/6/2024. Đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng, góp phần triển khai đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa, của Việt Nam, thúc đẩy tổng thể quan hệ đối ngoại của Việt Nam, đặc biệt là quan hệ với các đối tác lớn, quan trọng, đồng thời khẳng định vị thế ngày càng lớn mạnh của đất nước ta trên thế giới.…