Đồng bào các dân tộc thiểu số (DTTS) là một bộ phận không thể tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam, có vai trò quan trọng trong sự nghiệp cách mạng, đặc biệt là ở các vùng biên giới, vùng sâu, vùng xa. Chính vì vậy, Công tác dân vận, công tác dân tộc ở vùng đồng bào DTTS có vị trí và vai trò quan trọng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh và đối ngoại.
Dân vận là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Làm tốt công tác dân vận sẽ tăng cường sự hiểu biết, tin tưởng, gắn bó giữa đồng bào các DTTS với Đảng, Nhà nước, từ đó củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo sức mạnh tổng hợp để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chủ trương này được Đảng ta xác định rõ trong nhiều văn kiện, đặc biệt là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, nhấn mạnh việc "Phát huy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc".
Thông qua công tác dân vận, các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, nâng cao dân trí, chăm sóc sức khỏe... được truyền tải đến đồng bào DTTS một cách hiệu quả. Đồng thời, thông qua việc lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của đồng bào, Đảng, Nhà nước có thể điều chỉnh, bổ sung chính sách cho phù hợp với thực tiễn, đáp ứng nhu cầu của đồng bào. Các chính sách này được thể hiện trong các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội vùng DTTS, như Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, nhằm hỗ trợ sinh kế, tạo cơ hội xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống.
Công tác dân vận không chỉ chú trọng đến phát triển kinh tế - xã hội mà còn quan tâm đến việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS. Điều này được thể hiện trong các chủ trương của Đảng và Nhà nước về bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc, như Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI.
Đồng bào DTTS có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia. Làm tốt công tác dân vận sẽ giúp đồng bào nâng cao ý thức cảnh giác, tích cực tham gia vào các hoạt động bảo vệ an ninh trật tự, phòng chống tội phạm, góp phần xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.
Để nâng cao hiệu quả công tác dân vận trong đồng bào DTTS, trước tiên cần tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, phổ biến các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác dân tộc, đặc biệt là các chính sách liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, nâng cao dân trí, bảo tồn văn hóa… Đẩy mạnh vận động đồng bào định canh, định cư, ổn định đời sống. Chú trọng giúp đỡ đồng bào biết tổ chức sản xuất, xoá đói, giảm nghèo, giữ gìn phát huy bản sắc văn hoá các dân tộc; đấu tranh bài trừ các hủ tục văn hoá lạc hậu, phòng ngừa văn hoá xấu độc thâm nhập vào đồng bào các dân tộc. Tuyên truyền, vận động đồng bào DTTS, đồng bào có đạo đấu tranh ngăn chặn các hoạt động lợi dụng các vấn đề dân tộc, tôn giáo để hoạt động trái pháp luật. Thường xuyên nắm chắc tình hình, bám địa bàn, phát huy sức mạnh của hệ thống chính trị, giải quyết có hiệu quả những vấn đề nảy sinh ngay từ cơ sở; đẩy mạnh tuyên truyền, vận động đồng bào DTTS nâng cao cảnh giác, chủ động ngăn ngừa và xử lý kịp thời các vụ việc nảy sinh, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn lợi dụng dân chủ, nhân quyền, dân tộc và tôn giáo, gây chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộccủa các thế lực thù địch để giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.
Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức dân vận. Nội dung phải thiết thực, gắn với nhu cầu, lợi ích của đồng bào. Phương thức dân vận phải linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với từng địa bàn, từng đối tượng. Cần tránh lối làm việc hình thức, hành chính, gây phản cảm trong nhân dân.Hình thức tuyên truyền cần đa dạng, phù hợp với từng đối tượng, vùng miền.
Thực hiện tốt Chỉ thị số 49-CT/TW, ngày 20/10/2015 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI về “tăng cường và đổi mới công tác dân vận của Đảng ở vùng đồng bào”, Nghị quyết số 25-NQ/TW khóa XI về tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới; Quyết định số 23-QĐ/TW của Bộ Chính trị về quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị
Củng cố và xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, xây dựng thế trận lòng dân, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc trong khu vực phòng thủ, nhất là trên các địa bàn trọng điểm về quốc phòng, an ninh, đặc biệt là an ninh biên giới, vùng DTTS và miền núi. Thực hiện phương châm tiến hành công tác dân vận đối với đồng bào DTTS cần phải chân thành, tích cực, thận trọng, kiên trì, tế nhị, lắng nghe đồng bào nói, nói để đồng bào hiểu, hướng dẫn đồng bào, làm để đồng bào tin và phải thực sự “Trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân, có trách nhiệm với dân”. Khắc phục và chống biểu hiện quan liêu, hách dịch, xa rời thực tế, thiếu sâu sát với đồng bào. Xây dựng mối quan hệ gắn bó bền chặt, tôn trọng và giữ vững niềm tin bằng việc làm cụ thể, thiết thực với đồng bào các DTTS trên cơ sở tôn trọng, lắng nghe ý kiến của Nhân dân và bảo vệ lợi ích chính đáng, hợp pháp của đồng bào các DTTS lắng nghe, tiếp thu và sửa chữa khuyết điểm, tạo niềm tin cho đồng bào, từ đó xây dựng lòng tin, uy tín của Đảng, chính quyền với Nhân dân.
Tăng cường công tác củng cố, xây dựng các tổ chức cơ sở đảng; vận động đồng bào thực hiện nghiêm túc Quyết định số 217, 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị. Xây dựng đội ngũ cán bộ dân vận vững mạnh. Cán bộ dân vận phải là những người có phẩm chất đạo đức tốt, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ vững vàng, am hiểu về văn hóa, phong tục tập quán của đồng bào DTTS. Tăng cường cán bộ có năng lực, phẩm chất tốt đến công tác ở vùng DTTS, nhất là những địa bàn xung yếu về chính trị, quốc phòng, an ninh. Đồng thời, cần có chính sách đãi ngộ phù hợp để thu hút, giữ chân cán bộ làm công tác dân vận ở vùng sâu, vùng xa.
Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và của các già làng, trưởng bản, người có uy tín trong các dân tộc, nêu cao trách nhiệm vận động, thuyết phục đồng bào nghiêm chỉnh chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các qui định của địa phương.
Thường xuyên tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện công tác dân vận ở các cấp, các ngành. Kịp thời phát hiện, chấn chỉnh những sai sót, khuyết điểm. Đồng thời, biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác dân vận.
Xác định công tác dân vận trong đồng bào DTTS là một nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, đòi hỏi sự kiên trì, bền bỉ, sáng tạo. Với sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng, ủng hộ của nhân dân, tin tưởng rằng công tác dân vận trong đồng bào DTTS sẽ ngày càng đạt được nhiều kết quả tốt đẹp, góp phần xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc vững mạnh, thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Phan Yến