 |
| Ảnh minh hoạ (Ảnh: VOV) |
Xu hướng không thể đảo ngược và thách thức pháp lý
Sự phát triển của tài sản số không chỉ là kết quả của tiến bộ công nghệ, mà còn phản ánh một sự chuyển đổi sâu sắc trong nền kinh tế toàn cầu. Các dạng tài sản như dữ liệu, nội dung số, tiền mã hóa, và phần mềm trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cách các doanh nghiệp vận hành, cách thị trường kết nối, và cách nền kinh tế tăng trưởng.
Theo ông Lê Nam Trung, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp công nghệ thông tin và Truyền thông (Bộ Thông tin và Truyền thông), tài sản số là “trái tim” của nền kinh tế số. Các quốc gia phát triển đã nhận ra rằng, tài sản số không chỉ là một sản phẩm công nghệ mà còn là hạ tầng kinh tế thiết yếu. Với việc đứng thứ 5 toàn cầu và dẫn đầu Đông Nam Á về tỷ lệ áp dụng tiền điện tử, Việt Nam đang có cơ hội lớn để trở thành trung tâm phát triển tài sản số tại khu vực.
Không chỉ riêng tiền điện tử, blockchain - công nghệ nền tảng của tài sản số - cũng đang tạo ra sức hút lớn. Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho biết, giá trị thị trường blockchain Việt Nam đạt 850 triệu USD trong năm 2023, và dự báo tăng trưởng 17,4% mỗi năm từ năm 2023 - 2029. Doanh thu từ phân khúc tiền điện tử của Việt Nam dự kiến đạt 1 tỷ USD vào năm 2024, trong khi giá trị tài sản số toàn cầu trên chuỗi (on-chain) đã lên tới hàng nghìn tỷ USD.
Những con số này chứng minh rằng tài sản số không còn là “tiềm năng trong tương lai” mà đã trở thành thực tế hiện hữu, mang theo cơ hội bứt phá. Tuy nhiên, để nắm bắt cơ hội này, Việt Nam cần một nền tảng pháp lý đủ mạnh và đồng bộ.
Một thực tế đáng tiếc là mặc dù có tiềm năng lớn song Việt Nam lại chưa có một khung pháp lý đầy đủ để quản lý và thúc đẩy tài sản số. Ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam nhấn mạnh: “Chúng ta có Chính phủ số, kinh tế số, công dân số, nhưng lại chưa có pháp lý tài sản số. Nếu không hoàn thiện khung pháp lý, cơ hội sẽ biến thành rủi ro”.
Thực tế, tài sản số không chỉ đơn thuần là một sản phẩm tài chính hay công nghệ, mà còn liên quan đến các lĩnh vực như ngân hàng, thương mại, và quản trị dữ liệu. Do đó, việc xây dựng một hành lang pháp lý không thể chỉ dựa trên một bộ luật duy nhất, mà cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhiều cơ quan và lĩnh vực pháp lý.
Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số (CNCNS) là một bước đi quan trọng, nhưng chưa đủ. Bà Nguyễn Minh Hằng, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Thông tin và Truyền thông cho rằng, tài sản số hiện nay chủ yếu đang ở dạng tài sản mã hóa, rất đa dạng về hình thức. Nếu muốn quản lý toàn diện, chúng ta cần sửa đổi đồng bộ nhiều luật khác, như: Luật Dân sự, Luật Ngân hàng, và thậm chí là Luật Đầu tư.
Điều đáng nói là, tài sản số không chỉ dừng lại ở giá trị kinh tế, mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng nếu không được quản lý đúng cách. Các vấn đề như rửa tiền, tài trợ khủng bố, hay gian lận trực tuyến đang ngày càng trở nên phức tạp, đòi hỏi khung pháp lý phải đủ mạnh để bảo vệ quyền lợi người dân và đảm bảo sự an toàn của hệ thống tài chính quốc gia.
Trong khi Việt Nam vẫn đang chật vật xây dựng hành lang pháp lý, nhiều quốc gia khác đã tiến xa trong việc quản lý tài sản số. Hoa Kỳ, với vai trò tiên phong, đã giao cho Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC) và các cơ quan liên quan nhiệm vụ bảo vệ người tiêu dùng, minh bạch hóa các giao dịch tiền mã hóa. Liên minh châu Âu (EU) đã ban hành Đạo luật Quản lý tài sản số (MiCA), tập trung vào việc điều chỉnh các loại tài sản mã hóa và đảm bảo tính minh bạch, an toàn tài chính.
Singapore là một ví dụ điển hình về cách một quốc gia nhỏ có thể dẫn đầu trong lĩnh vực tài sản số. Chính phủ Singapore không chỉ xây dựng môi trường pháp lý linh hoạt mà còn hỗ trợ mạnh mẽ các dự án đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực blockchain và tài sản số.
Tuy nhiên, ngay cả những quốc gia tiên phong cũng chưa có một khung pháp lý hoàn chỉnh. Điều này cho thấy rằng tài sản số là lĩnh vực cực kỳ phức tạp, đòi hỏi không chỉ sự linh hoạt mà còn phải có tầm nhìn dài hạn để thích nghi với sự thay đổi liên tục của công nghệ.
Cơ hội lớn cho doanh nghiệp và ngành tài chính
Không thể phủ nhận rằng tài sản số là một động lực mạnh mẽ để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đặc biệt là trong lĩnh vực doanh nghiệp công nghệ và tài chính.
Ông Trần Huyền Dinh, Giám đốc điều hành Công ty Cổ phần AlphaTrue cho rằng, một hành lang pháp lý rõ ràng sẽ là chìa khóa để giải phóng tiềm năng của tài sản số. “Những xu hướng như Token hóa tài sản thực (RWA) không chỉ giúp giải quyết bài toán thanh khoản mà còn tạo ra các cơ hội mới cho doanh nghiệp Web3 và ngành tài chính truyền thống”.
PGS.TS Nguyễn Đức Trung, Hiệu trưởng Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh nhận định rằng, tài sản số sẽ thay đổi toàn diện ngành tài chính – ngân hàng. Từ việc tạo ra một lớp tài sản mới đến việc phát triển các sản phẩm tài chính chưa từng có, tài sản số đang tái định hình cách thức hoạt động của thị trường tài chính toàn cầu.
Tuy nhiên, ông Trung cũng cảnh báo rằng hành lang pháp lý cần được xây dựng cẩn trọng để tránh tình trạng “lệch pha” giữa tốc độ phát triển công nghệ và quy định pháp luật. “Một khung pháp lý không đồng bộ sẽ kìm hãm đổi mới, trong khi sự lỏng lẻo lại tạo điều kiện cho các hành vi gian lận và bất ổn tài chính”.
Trong bối cảnh kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ, Việt Nam không thể chậm trễ thêm nữa. Để tận dụng tối đa cơ hội mà tài sản số mang lại, chúng ta cần một chiến lược pháp lý rõ ràng và toàn diện.
Trước mắt, Dự thảo Luật CNCNS cần được hoàn thiện nhanh chóng, với sự tham gia tích cực từ các doanh nghiệp, chuyên gia và cộng đồng. Đồng thời, Chính phủ cần cân nhắc đến việc sửa đổi đồng bộ các luật liên quan, như Luật Dân sự và Luật Ngân hàng, để đảm bảo tính nhất quán trong quản lý tài sản số.
Ngoài ra, Việt Nam cần học hỏi từ các quốc gia tiên phong như Singapore, không chỉ trong việc xây dựng pháp lý mà còn trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Một hệ sinh thái pháp lý linh hoạt, hỗ trợ đổi mới nhưng vẫn đảm bảo quản trị rủi ro sẽ là yếu tố quyết định để Việt Nam trở thành trung tâm tài sản số của khu vực.
Tài sản số không chỉ là một sản phẩm công nghệ mà còn là một cuộc cách mạng kinh tế. Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá trong lĩnh vực này. Nhưng cơ hội chỉ trở thành hiện thực khi chúng ta có một hành lang pháp lý đủ mạnh, đủ linh hoạt, và đủ tầm nhìn.
Nếu không hành động quyết liệt, Việt Nam có nguy cơ bị bỏ lại phía sau trong cuộc đua toàn cầu. Ngược lại, nếu tận dụng tốt, tài sản số sẽ không chỉ là động lực cho kinh tế số, mà còn là chìa khóa để đưa Việt Nam vươn lên thành một quốc gia công nghệ dẫn đầu. Hành lang pháp lý, vì thế, không chỉ là điều kiện cần mà còn là điều kiện đủ để hiện thực hóa tiềm năng này.