DANH MỤC TÀI LIỆU, gồm:
I. Văn bản lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương:
1. Chỉ thị số 17-CT/TW, ngày 15/10/2007 của Ban Bí thư (khóa X) về “tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền miệng trong tình hình mới”.
2. Thông báo kết luận số 225-TB/TW, ngày 03/3/2009 của Ban Bí thư về “cải tiến, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các loại hình tuyên truyền”.
3. Quyết định số 340-QĐ/TW, ngày 03/12/2010 của Ban Bí thư về ban hành “Quy chế cung cấp thông tin phục vụ công tác tuyên truyền miệng”.
4. Quyết định số 518-QĐ/BTGTW, ngày 10/11/2011 của Ban Tuyên giáo Trung ương về ban hành “Quy chế hoạt động Báo cáo viên của Đảng”.
5. Kế hoạch số 290-KH/BTGTW về “tổ chức Hội thi Báo cáo viên giỏi toàn quốc năm 2019” của Ban Tuyên giáo Trung ương.
II. Văn bản lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy:
1. Quy chế tổ chức và hoạt động Báo cáo viên Tỉnh ủy, nhiệm kỳ 2015 – 2020.
2. Báo cáo tổng kết 10 năm tổ chức thực hiện Chỉ thị số 17-CT/TW của Ban Thường vụ Tỉnh ủy.
III. Tài liệu tham khảo:
1. Chuyên đề thứ nhất: Quan điểm của Đảng về công tác tuyên truyền, những nội dung chủ yếu về công tác tuyên truyền tại địa phương.
2. Chuyên đề thứ 2: Công tác tuyên truyền miệng.
3. Hệ thống câu hỏi ứng xử và đáp án.
Câu 1: Chuẩn bị một buổi tuyên truyền miệng bao gồm những nội dung gì?
Trả lời: Chuẩn bị một buổi tuyên truyền miệng là một loạt các hoạt động bao gồm: xác định mục đích, yêu cầu, đối tượng, nội dung, phương pháp, thời gian, bối cảnh... của buổi tuyên truyền, trả lời cho các câu hỏi: Nói để làm gì? Nói về vấn đề gì? Nói ở đâu, vào thời gian nào? Nói cho ai nghe? Lấy tài liệu nào, ở đâu để nói? Chuẩn bị bài nói như thế nào?…
Như vậy, chuẩn bị một buổi tuyên truyền miệng không chỉ là chuẩn bị nội dung (đề cương chi tiết) mà còn chuẩn bị những công việc cần thiết khác cho hoạt động của báo cáo viên.
Chuẩn bị tốt cho một buổi tuyên truyền miệng là yếu tố có tính quyết định đến kết quả của hoạt động tuyên truyền./.
Câu 2: Nội dung tìm hiểu đối tượng để chuẩn bị cho buổi tuyên truyền miệng?
Trả lời: Tìm hiểu đối tượng thực chất và chủ yếu là tìm hiểu yêu cầu và đặc điểm người nghe. Tìm hiểu yêu cầu và đặc điểm đối tượng tuyên truyên truyền là nhiệm vụ đầu tiên cần thực hiện khi chuẩn bị một buổi tuyên truyền miệng.
- Nội dung tìm hiểu đối tượng gồm:
+ Nghiên cứu, đặc điểm về mặt xã hội của đối tượng, gồm giai cấp, dân tộc, nghề nghiệp, học vấn, giới tính, tuổi tác...
+ Nghiên cứu các đặc điểm về tư tưởng và tâm lý - xã hội của đối tượng, gồm quan điểm, chính kiến, động cơ, khuôn mẫu tư duy, tâm trạng, trạng thái thể chất...
+ Nghiên cứu về nhu cầu, thị hiếu thông tin; thái độ của người nghe đối với nguồn thông tin và nội dung thông tin; con đường, cách thoả mãn thông tin của đối tượng./.
Câu 3: Báo cáo viên cần tìm hiểu tâm thế của người nghe như thế nào?
Trả lời: Đối với mỗi đối tượng cụ thể, khi nghiên cứu cần chú ý đến tâm thế chung của họ. Có tâm thế bị động và tâm thế chủ động, tâm thế khẳng định và tâm thế phủ định.
Tâm thế chủ động thể hiện sự nhiệt tình, mong muốn của người nghe.
Tâm thế bị động là sự chưa sẵn sàng của người nghe, do nhiều lý do chủ quan và khách quan, họ đi nghe vì nghĩa vụ chứ không do có nhu cầu.
Tâm thế khẳng định thể hiện niềm tin sẵn có của người nghe.
Tâm thế phủ định thể hiện những định kiến có sẵn, thái độ phản ứng, phủ nhận của người nghe với những điều mình sẽ tuyên truyền.
Trên cơ sở nắm được tâm thế của người nghe, báo cáo viên lựa chọn nội dung, cách thức tuyên truyền cho phù hợp để đem lại hiệu quả cao cho buổi tuyên truyền miệng./.
Câu 4: Báo cáo viên thường sử dụng những phương pháp cơ bản nào để tìm hiểu đối tượng?
Trả lời: Đối với những đối tượng mới, lần đầu tiên đến thực hiện tuyên truyền miệng, báo cáo viên cần quan tâm tìm hiểu kỹ yêu cầu và đặc điểm đối tượng. Việc tìm hiểu có thể dựa trên 3 cách:
- Tìm hiểu qua tổ chức, cá nhân người mời báo cáo viên, qua đó nắm những thông tin chung về đối tượng.
- Tìm hiểu qua những báo cáo viên đã trình bày với đối tượng đó để nắm rõ hơn nhu cầu thông tin và tâm thế chung của người nghe.
- Dựa trên kinh nghiệm của báo cáo viên và qua quan sát nhanh tại chỗ khi tiếp xúc với đối tượng để xác định./.
Câu 5: Nội dung xác định mục đích, yêu cầu của bài tuyên truyền miệng đối với báo cáo viên?
Trả lời: Từ yêu cầu của người nghe và mục đích, yêu cầu của hoạt động tuyên truyền, định hướng thông tin của cấp ủy và ban tuyên giáo, báo cáo viên cần xác định rõ mục đích, yêu cầu của bài tuyên truyền miệng.
Mục đích chung của công tác tuyên truyền là nâng cao nhận thức, hình thành niềm tin và cổ vũ hành động người nghe. Nói chung, mục đích của bài tuyên truyền miệng cần đạt được 3 yêu cầu là: (1) Cung cấp thông tin, qua đó nâng cao nhận thức. (2) Xây dựng, củng cố niềm tin. (3) Cổ vũ đi tới hành động.
Tuỳ theo nội dung trình bày và yêu cầu của đối tượng để xử lý mối quan hệ giữa 3 yêu cầu trên trong bài nói. Mỗi bài tuyên truyền miệng cụ thể cần đặt ra mục đích rõ ràng và phù hợp. Bài tuyên truyền miệng ngắn, chủ đề hẹp, không nên đặt ra mục đích quá cao. Đối với các đối tượng quen thuộc, đã nghe nhiều lần cần chú ý đến các mục đích cung cấp thông tin, nâng cao nhận thức, tránh liên hệ gò bó, công thức...
Câu 6: Nội dung xác định chủ đề bài tuyên truyền miệng đối với báo cáo viên?
Trả lời: Chủ đề bài tuyên truyền miệng có thể do báo cáo viên, tuyên truyền viên đặt ra theo yêu cầu của công tác tuyên truyền nói chung hoặc do cơ quan, đơn vị yêu cầu. Nói chung, chủ đề tuyên truyền miệng phải đáp ứng yêu cầu thông tin ở cơ sở, của người nghe và định hướng thông tin của cấp ủy đảng. Mặt khác, chủ đề rộng hay hẹp còn do thời lượng quy định. Thời gian buổi tuyên truyền miệng dài không nên nói một chủ đề hẹp. Ngược lại trong thời gian ngắn không nên nói một chủ đề rộng.
Chủ đề bài nói cần đảm bảo tính thời sự, tính thiết thực, có thông tin mới, trong thời gian cho phép, qua đó để chuyển tải mục đích tuyên truyền./.
Câu 7: Tìm hiểu không gian diễn ra buổi tuyên truyền miệng là gì?
Trả lời: Không gian diễn ra buổi tuyên truyền miệng có vai trò quan trọng nhất định đến kết quả của hoạt động tuyên truyền. Do hoạt động tuyên truyền miệng là hoạt động tập thể với các giao tiếp trực tiếp, nên các yếu tố ngoại cảnh có tác động không nhỏ đến người nói và người nghe.
Khi tìm hiểu không gian của buổi tuyên truyền miệng, báo cáo viên cần biết:
- Địa điểm diễn ra buổi tuyên truyền miệng: Trong phòng hay ngoài trời; phòng họp nhỏ hay lớn và số lượng người nghe.
- Điều kiện của buổi tuyên truyền miệng với người nghe: Có ghế ngồi, có quạt, có điều hòa nhiệt độ...
- Điều kiện của buổi tuyên truyền miệng với người nói: Có bàn, bục, có micro (có dây hoặc không dây), có máy tính, đèn chiếu...
Báo cáo viên tìm hiểu các điều trên đây qua người mời báo cáo viên để có thể chủ động nắm được những thông tin cơ bản về không gian buổi tuyên truyền miệng./.
Câu 8: Nội dung xác định thời gian diễn ra buổi tuyên truyền miệng?
Trả lời: Thời gian diễn ra buổi tuyên truyền miệng có tác động nhất định đến kết quả của hoạt động tuyên truyền, nên báo cáo viên cần chủ động chuẩn bị trước. Thông thường vào buổi sáng người nghe tỉnh táo, tiếp thu thông tin tốt hơn; đầu giờ chiều người nghe thường mệt mỏi; buổi tối hay bị phân tán... Trong mỗi hoàn cảnh đòi hỏi người tuyên truyền miệng phải quan tâm đến việc sắp xếp nội dung bài nói và phương pháp trình bày, diễn đạt sinh động, phù hợp để phát huy hoặc khắc phục trạng thái tinh thần, tâm lý trên của đối tượng.
Báo cáo viên cũng cần biết thời lượng buổi nói chuyện dài hay ngắn để chuẩn bị nội dung và cách thức thực hiện. Nói chung, một buổi tuyên truyền miệng không nên kéo dài quá trưa, quá tối, dù người tổ chức có yêu cầu. Nếu buổi tuyên truyền miệng kéo dài đến trên 2 giờ nhất thiết phải cho nghỉ giải lao. Trong trường hợp điều kiện để nghỉ giải lao không thuận tiện, có thể để nghỉ “giải lao tại chỗ” bằng tổ chức hoạt động của người nghe (hát, đọc thơ...), hoặc của người nói (dành nhiều thời gian hơn cho kể chuyện minh họa hoặc kể các chuyện có chủ đề xa hơn với vấn đề đang nói).
Ngoài ra, báo cáo viên cũng chuẩn bị sẵn sàng cách xử lý khi thời gian buổi tuyên truyền miệng bị điều chỉnh (dài hơn hay rút ngắn) theo yêu cầu của người tổ chức.
Câu 9: Cấu trúc cơ bản của đề cương một bài nói?
Trả lời: Đề cương bài nói thường có 3 phần, mỗi phần có chức năng riêng.
- Phần mở đầu: Yêu cầu chung của phần mở đầu gồm 3 mục tiêu cụ thể là: (1) Giới thiệu và làm quen. (2) Thông báo nội dung trình bày. (3) Thông báo thời gian và phương thức tiến hành.
- Phần chính (nội dung bài nói): Đây là phần quan trọng nhất của bài nói, giải quyết vấn đề mà báo cáo viên đặt ra theo một trình tự nhất định.
Về nguyên tắc bài nói có thể đề cập đến mọi vấn đề của đời sống xã hội, như kinh tế, chính trị, văn hoá, khoa học, kỹ thuật, an ninh, quốc phòng, đối ngoại... Nhưng nói chung một bài nói tổng hợp, được trình bày trong một buổi (khoảng 3 giờ) không nên đề cập đến quá nhiều vấn đề, chỉ nên 3-4 vấn đề và nên có phần chuyển ý để gắn kết với nhau.
- Phần kết luận: Đây là phần tổng kết bài nói, củng cố nhận thức người nghe và cổ vũ hành động. Yêu cầu chung của phần kết luận là: tóm tắt ngắn gọn nội dung, nhấn mạnh trọng tâm, trọng điểm, cổ vũ hành động và tạo mối giao lưu, tình cảm giữa người nói và người nghe.
Câu 10: Các nguyên nhân thường dẫn đến sự hồi hộp khi bắt đầu buổi nói chuyện?
Trả lời: Hồi hộp là một trạng thái tâm lý xúc cảm tiêu cực, dẫn đến hành động lúng túng, bị động, không tự chủ của người báo cáo viên. Nguyên nhân của hồi hộp có nhiều, cả chủ quan và khách quan. Các nguyên nhân cơ bản là:
- Thiếu tự tin vào khả năng của mình.
- Thiếu kinh nghiệm, chưa từng trải trong thực tiễn tuyên truyền miệng.
- Do đặc trưng tâm lý của một số người.
- Chưa chuẩn bị kỹ hoặc nắm chưa chắc đề cương bài phát biểu.
Câu 11: Khi bắt đầu bài nói, báo cáo viên bị hồi hộp, cần xử lý như thế nào?
Trả lời: Để khắc phục hồi hộp, báo cáo viên có thể thực hiện theo 4 cách sau:
Một là, hít thật sâu và thở ra từ từ vài lần.
Hai là, thay đổi trạng thái bằng cách bĩnh tĩnh thay đổi các đồ vật hiện có trên bàn, như lọ hoa, micrô, chai nước, giáo án, hoặc làm một hành động hợp lý nào đó, như lau kính....
Ba là, nhìn xuống khán giả, tìm ánh mắt đồng cảm của những người có tâm thế chủ động và tâm thế khẳng định để tìm sự thông cảm, giúp đỡ.
Bốn là, nói thẳng với người nghe là tôi hồi hộp quá để tìm sự ủng hộ.
Để hạn chế tình huống bị hồi hộp, báo cáo viên cần chuẩn bị thật kỹ nội dung bài nói./.
Câu 12: Muốn phát biểu thoát ly đề cương, báo cáo viên cần có những điều kiện gì?
Trả lời:
- Có trí nhớ tốt để nhớ đề cương.
- Có kiến thức phong phú, hiểu thực chất, nhuần nhuyễn vấn đề.
- Có khả năng huy động kiến thức trong trí nhớ theo logic của vấn đề.
- Vốn ngôn ngữ phong phú, khả năng vận dụng ngôn ngữ tốt, nhiều sáng tạo.
- Giàu kinh nghiệm, tâm huyết với nội dung bài nói.
Câu 13: Khi đối thoại với người nghe, báo cáo viên cần chú ý những điều gì?
Trả lời: Trong quá trình trình bày bài nói, báo cáo viên có thể thực hiện đối thoại với người nghe. Khi đối thoại cần chú ý:
- Gợi mở và hướng người nghe nêu câu hỏi tập trung vào nội dung và chủ đề tuyên truyền.
- Luôn có thái độ cầu thị, tôn trọng, chú ý lắng nghe câu hỏi của người nghe để trả lời rõ ràng, đúng và trúng yêu cầu câu hỏi. Những vấn đề chưa rõ hoặc chưa thể trả lời thì khéo léo đề nghị để trả lời riêng hoặc xin lui vào dịp khác. Không trả lời những vấn đề chưa nắm vững. Nếu có nhiều người nghe nêu câu hỏi, báo cáo viên có thể trả lời từng câu hỏi hoặc có thể để người nghe nêu nhiều câu hỏi, rồi lần lượt trả lời từng vấn đề hoặc theo cụm vấn đề.
- Trong tập thể đông, có câu hỏi không đại diện cho số đông, nên đề nghị được trả lời riêng.
- Trả lời câu hỏi trong thực hiện đối thoại là một vấn đề khó. Báo cáo viên phải bình tĩnh, ứng xử nhanh, do vậy phải tích luỹ kinh nghiệm và rèn luyện kỹ năng trả lời bằng sự hiểu biết rộng và sâu, cả về thực tiễn và kiến thức toàn diện trên các lĩnh vực./.
Câu 14: Kết thúc bài nói, báo cáo viên cần lưu ý những nội dung gì?
Trả lời: Đây là phần tổng kết bài nói chuyện và toàn bộ buổi tuyên truyền miệng. Yêu cầu phải để lại “dư âm, ấn tượng” của bài nói. Vì vậy, báo cáo viên có thể kết thúc bài nói bằng nhiều cách: Hệ thống toàn bộ bài nói một cách ngắn gọn, khái quát hoặc chốt lại những vấn đề cơ bản nhất của nội dung tuyên truyền. Trên cơ sở đó rút ra kết luận định hướng tư tưởng, kêu gọi, cổ vũ hành động.
Thời điểm này có thể người nghe đặt thêm câu hỏi, báo cáo viên căn cứ vào nội dung và thời gian để trả lời hoặc xin trả lời riêng.
Cần kết thúc bài nói chuyện sớm hơn thời gian ấn định khoảng 5-7 phút, tuyệt đối không nên kéo dài, quá giờ, dù chỉ là 1-2 phút sẽ gây ức chế về tâm lý người nghe.
Trước khi rời diễn đàn, báo cáo viên cần cảm ơn người nghe đã theo dõi, cổ vũ; xin lỗi những sơ suất (nếu có), chúc sức khoẻ, tạm biệt và hẹn gặp lại người nghe./.
Câu 15: Yêu cầu của một buổi giới thiệu nghị quyết, thể hiện trong đề cương?
Trả lời: Một buổi giới thiệu nghị quyết có một số yêu cầu sau:
- Làm rõ ý nghĩa, tầm quan trọng của việc tổ chức ban hành nghị quyết (lý do ban hành nghị quyết).
- Làm rõ những nội dung cơ bản của nghị quyết, bao gồm cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của các mục tiêu, quan điểm, chủ trương, giải pháp được nêu ra trong nghị quyết.
- Xác định rõ những công việc phải thực hiện (quy định trong nghị quyết) đối với tập thể và cá nhân; nhiệm vụ tuyên truyền trong nhân dân.
Câu 16: Yêu cầu của đề cương tuyên truyền chuyên sâu về một sự kiện, vấn đề?
Trả lời: Đề cương tuyên truyền về một vấn đề, sự kiện có tính chuyên sâu cần đạt được các yêu cầu sau:
- Làm rõ bối cảnh, quá trình diễn ra của sự kiện, vấn đề được tuyên truyền.
- Phân tích rõ ý nghĩa, tầm quan trọng của sự kiện, vấn đề và phạm vi ảnh hưởng của nó đối với tình hình trong nước và quốc tế (nếu có).
- Phản ánh khách quan dư luận trong nước và nước ngoài (nếu có) về sự kiện, vấn đề; qua đó định hướng dư luận, phản bác các thông tin không chính xác, xuyên tạc, kích động.
- Những việc cần làm (của tổ chức đảng, cơ quan nhà nước, ngành, địa phương) và công tác tư tưởng về sự kiện, vấn đề tuyên truyền.
Câu 17: Yêu cầu của bài tuyên truyền miệng về thời sự tổng hợp?
Trả lời:
- Phải khái quát được những diễn biến chủ yếu của tình hình thời sự trong thời gian nhất định, cả trong nước và quốc tế, bao quát các các lĩnh vực hoạt động chủ yếu của Đảng, Nhà nước.
- Xác định rõ được trọng tâm, trọng điểm, những vấn đề nổi bật, có ý nghĩa lớn đối với tình hình đất nước, với công tác tư tưởng.
- Có sự kiện, vấn đề, tư liệu, số liệu cần thiết.
- Có những nhận định, đánh giá, bình luận đúng đắn về tình hình; dự báo những xu hướng phát triển chủ yếu của tình hình.
- Định hướng thông tin, uốn nắn, phản bác các thông tin lệch lạc, sai trái.
Câu 18: Yêu cầu của bài tuyên truyền miệng về tình hình thời sự trong tháng?
Trả lời:
- Phải bao quát được những sự kiện chủ yếu diễn ra trong tháng.
- Lựa chọn đúng các nội dung mang tính thời sự được nhiều người quan tâm, nhưng tránh nhắc lại quá mức các thông tin đã có trên báo, đài, nhiều người biết.
- Tránh trùng lặp với những nội dung do mình hoặc do báo cáo viên khác đã thực hiện tháng trước.
Tóm lại: Đề cương bài nói cần có phần điểm tin, khái quát và phần đi sâu một vái vấn đề trọng tâm để thu hút người nghe.
Câu 19: Yêu cầu của đề cương bài tuyên truyền miệng về tình hình kinh tế - xã hội?
Trả lời:
- Phải bao quát hết được các nội dung, lĩnh vực thuộc kinh tế - xã hội.
- Chọn lựa được những vấn đề, số liệu tiêu biểu, có tính đại diện, nổi bật, có so sánh, đối chiếu để làm rõ thực trạng tình hình và kết quả đạt được.
- Có những nhận định đúng đắn, chính xác về kết quả và xu thế phát triển của tình hình, dự báo xu thế phát triển của kinh tế - xã hội trong thời gian tới.
- Nêu được các nguyên nhân của thành tựu, yếu kém và làm rõ được những giải pháp, đồng thời cổ vũ, động viên mọi người tham gia phát triển kinh tế - xã hội trong thời gian tới.
Câu 20: Yêu cầu của đề cương bài tuyên truyền miệng về chính sách, pháp luật của Nhà nước?
Trả lời:
- Phải nêu được lý do ban hành chính sách, pháp luật.
- Phân định rõ quyền, nghĩa vụ của người dân và việc thực hiện chính sách, pháp luật sẽ mang lại lợi ích gì cho cá nhân, tập thể, cộng đồng, xã hội, nếu không bảo đảm sự hài hòa giữa các lợi ích được thì cần ưu tiên theo trình tự cao nhất là lợi ích quốc gia, dân tộc và sau đó là lợi ích xã hội, lợi ích cộng đồng, lợi ích tập thể và lợi ích cá nhân.
- Đấu tranh với việc lợi dụng chính sách, pháp luật để phục vụ lợi ích cá nhân, lợi ích “nhóm”; đấu tranh với những luận điệu xuyên tạc, kích động người dân không thực hiện chính sách, pháp luật./.
Ghi chú: Biên soạn theo Tài liệu Bồi dưỡng nghiệp vụ tuyên truyền miệng (Nxb. CTQG Sự thật – 2019)