Theo TS.BS Nguyễn Doãn Phương, Viện trưởng Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), sa sút trí tuệ là hội chứng lâm sàng được gây ra bởi tổn thương não, với đặc trưng là các biểu hiện suy giảm các lĩnh vực nhận thức như trí nhớ, định hướng, chú ý, ngôn ngữ, tri giác, suy luận, phán đoán, điều hành, khả năng thực hiện các nhiệm vụ liên tục. Sa sút trí tuệ có thể gặp trong nhiều bệnh khác nhau, trong đó phổ biến nhất là bệnh Alzheimer, chiếm 60-80% tổng số các bệnh nhân sa sút trí tuệ.
TS.BS Nguyễn Doãn Phương cho hay, năm 2015, trên thế giới có gần 50 triệu người mắc sa sút trí tuệ, chiếm khoảng 5% tổng số người trên 60 tuổi. Hiện trên thế giới ước tính cứ ba giây sẽ có thêm một người mắc sa sút trí tuệ và số người mắc bệnh này tăng lên gấp đôi sau 20 năm.
Cùng với tuổi thọ tăng cao, người già đối mặt với nhiều bệnh lý như tim, phổi tắc nghẽn mạn tính, đái tháo đường… Trong đó, sa sút trí tuệ là một bệnh lý dường như chưa được nhận thức đúng đắn và quan tâm điều trị. Đây là hội chứng lâm sàng được gây ra bởi tổn thương não, với đặc trưng là các biểu hiện suy giảm các lĩnh vực nhận thức như trí nhớ, định hướng, ngôn ngữ, tri giác, suy luận, phán đoán, điều hành, khả năng thực hiện các nhiệm vụ liên tục...
Bác sĩ Viện Sức khỏe Tâm thần khám, động viên người bị bệnh sa sút trí tuệ.
Ảnh: ĐT
Tại Viện Sức khỏe tâm thần, tuy chưa có thống kê cụ thể song bệnh nhân vào viện do sa sút trí tuệ đang có xu hướng gia tăng, nhưng rất ít người đến khám do triệu chứng hay quên mà thường đi khám một bệnh lý khác hoặc có các bệnh lý kèm theo. Trong đó, khoảng 60-80% bệnh nhân sa sút trí tuệ nhập viện do bệnh lý Alzheimer.
Còn theo TS.BS Trần Thị Hà An, Trưởng Phòng Điều trị tâm thần người già (Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, không phải tất cả người già đều phải đối mặt với bệnh sa sút trí tuệ và bệnh lý này có thể có rất sớm, ở người từ 50 tuổi. “Có những bệnh nhân sa sút trí tuệ đến mức không tự mặc được quần áo, thụ động, thậm chí có những hành vi bất thường, hoang tưởng, ảo giác, đặc biệt là mất ngủ. Rất nhiều bệnh nhân khác vào viện trong tình trạng không ăn được, nói rất ít, khó giao tiếp, đi đâu cũng phải có người thân đi theo giám sát. Số bệnh nhân là nữ giới mắc bệnh nhập viện nhiều hơn nam. Mặt khác, bệnh nhân mắc sa sút trí tuệ không chỉ là người già mà còn là những người có các yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình, chấn thương sọ não, béo phì/ đái tháo đường type 2…”, TS.BS Trần Thị Hà An nhấn mạnh.
Cũng theo TS Trần Thị Hà An, sa sút trí tuệ nói chung và bệnh mất trí nhớ Alzheimer là một bệnh lý ngày càng gia tăng bởi khi tuổi thọ trung bình ngày càng cao, số người mắc bệnh này ngày càng nhiều. Hiện nay, vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu căn bệnh này, chủ yếu dùng thuốc để làm chậm tiến triển của bệnh. Để phòng ngừa tốt bệnh suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ ở người cao tuổi, cần điều trị hiệu quả các yếu tố nguy cơ bệnh lý mạch máu não, cao huyết áp, tiểu đường, béo phì, rối loạn lipid máu... Hạn chế hút thuốc lá, rượu bia, ăn nhiều rau, trái cây và tập thể dục thường xuyên.
Còn đối với những người mắc sa sút trí tuệ cần người chăm sóc có những kiến thức, kỹ năng ứng xử khi bệnh nhân có những bất thường về hành vi, các biện pháp đảm bảo an toàn cho bệnh nhân. Ở giai đoạn cuối, khi bệnh nhân có những rối loạn về tâm thần như: hoang tưởng, ảo giác, kích động, đi lang thang hoặc các biến chứng khác... thì cần cho bệnh nhân nhập viện để điều trị.
BS Hà An cũng cảnh báo, hiện nay nhiều người cao tuổi có thói quen sử dụng thuốc bổ não, nhưng trong điều trị các bệnh sa sút trí tuệ, đặc biệt là Alzheimer không có các loại thuốc bổ não. “Việt Nam có 3/4 thuốc lưu hành ở thế giới điều trị sa sút trí tuệ. Các loại thuốc mà không do bác sĩ chuyên khoa tâm thần điều trị kê đơn chỉ là thuốc hỗ trợ, bổ trợ cho não chứ không phải thuốc chữa bệnh Alzheimer”, BS An nói.
Khi có 10 biểu hiện sau đây, người bệnh cần đi khám bác sĩ sớm để được tư vấn, điều trị kịp thời:
1. Giảm trí nhớ làm rối loạn cuộc sống hàng ngày.
2. Khó khăn trong việc lên kế hoạch hoặc giải quyết vấn đề.
3. Khó khăn trong việc hoàn thành các nhiệm vụ quen thuộc.
4. Nhầm lẫn về thời gian và không gian.
5. Khó nhận biết về hình ảnh trực quan và mối quan hệ trong không gian.
6. Phát sinh vấn đề mới với từ ngữ khi viết/đọc.
7. Đặt nhầm chỗ các đồ vật và mất khả năng nhớ lại các bước để tìm lại đồ.
8. Giảm khả năng phán đoán hoặc ra quyết định.
9. Thu mình khỏi công việc hoặc hoạt động xã hội.
10. Thay đổi cảm xúc và nhân cách.
Đỗ Thoa