Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi)
Quốc hội thảo luận dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) vào sáng 25/10, tại kỳ họp thứ 4.
Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.
Về hệ thống cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, đa số ý kiến tán thành với dự thảo Luật về việc duy trì hệ thống tổ chức cơ quan thanh tra theo cấp hành chính như hiện hành, gồm Thanh tra Chính phủ, thanh tra tỉnh và thanh tra huyện.
Thanh tra huyện đã có quá trình hình thành và phát triển lâu dài, nên tiếp tục duy trì nhằm tham mưu, giúp UBND cùng cấp quản lý nhà nước về công tác thanh tra là cần thiết, bảo đảm cho chính quyền địa phương cấp huyện thực hiện hiệu quả nhiệm vụ, kịp thời phát hiện sai phạm ngay từ ở cơ sở.
Theo Thường vụ Quốc hội, thanh tra huyện không chỉ thực hiện nhiệm vụ về thanh tra, mà còn là đầu mối tổ chức triển khai nhiều nhiệm vụ được giao trong các luật khác, như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Phòng, chống tham nhũng...
Những bất cập trong tổ chức và hoạt động của thanh tra huyện thời gian qua không phải do thiết chế này không còn phù hợp, mà là do chưa được quan tâm bố trí đủ nguồn lực để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao.
"Nếu không duy trì thanh tra huyện, tuy giảm được số lượng lớn cơ quan, nhưng sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước trên các địa bàn cấp huyện, nhất là đối với các địa phương có điều kiện kinh tế-xã hội phát triển, tốc độ đô thị hóa, công nghiệp hóa cao", ông Tùng nhấn mạnh.
Về thành lập thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ, nhiều đại biểu tán thành, nhưng đề nghị quy định rõ trong Luật tiêu chí thành lập. Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị không thành lập cấp thanh tra này do e ngại sẽ phát sinh thêm biên chế, không phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 18 của Trung ương.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, theo quy định của Luật Thanh tra hiện hành thì tại các tổng cục, cục thuộc bộ, không thành lập tổ chức thanh tra chuyên ngành độc lập. Nhưng để đáp ứng yêu cầu quản lý thì Luật Thanh tra cho phép Chính phủ xem xét, quyết định giao một số tổng cục, cục thuộc bộ thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.
Thực tế, tại các cơ quan này đã tổ chức các đơn vị tham mưu về công tác thanh tra (như thanh tra-pháp chế, thanh tra-kiểm tra...) và bố trí đội ngũ công chức làm việc.
Bên cạnh đó, để đáp ứng yêu cầu quản lý hoặc theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, trong một số luật đã quy định việc thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành tại tổng cục, cục thuộc bộ. Do đó, dự thảo Luật quy định thành lập thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ là nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Việc này về thực chất không làm phát sinh tổ chức, biên chế mới do hiện tại ở các cơ quan này đã có bộ máy và biên chế làm nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành, nên không trái với yêu cầu của Nghị quyết số 18 của Trung ương.
Về thanh tra sở, nhiều ý kiến tán thành với dự thảo Luật quy định giao UBND cấp tỉnh quyết định việc thành lập thanh tra sở. Một số ý kiến đề nghị không phân quyền vấn đề này cho UBND cấp tỉnh, vì sẽ dẫn đến tình trạng thực hiện thiếu thống nhất. Một số ý kiến đề nghị giao Chính phủ quy định cụ thể một số sở thành lập tổ chức thanh tra sở để thực hiện thống nhất trong cả nước, còn lại giao UBND cấp tỉnh quyết định để phù hợp với thực tiễn ở địa phương.
Về vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy, việc giao thẩm quyền cho UBND cấp tỉnh quyết định thành lập thanh tra sở là phù hợp với chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đề cao trách nhiệm và phát huy vai trò chủ động, sáng tạo, tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trong thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước trên địa bàn, khắc phục tình trạng "dàn đều" biên chế cho cơ quan thanh tra ở tất cả các sở, dẫn đến nhiều nơi cơ quan thanh tra sở chỉ bố trí được 2-3 người nên hoạt động khó bảo đảm hiệu quả.
Tuy nhiên, việc phân quyền cho địa phương quyết định thành lập thanh tra sở cần được tiến hành từng bước, phù hợp với điều kiện thực tiễn, tránh ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả của quản lý nhà nước, nhất là đối với các lĩnh vực có phạm vi quản lý rộng, phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ xảy ra vi phạm nhưng không thành lập cơ quan thanh tra.
Xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra
Thường vụ Quốc hội cho biết đã tiếp thu ý kiến đại biểu, chỉ đạo rà soát dự thảo Luật để chỉnh lý, bổ sung các quy định nhằm bảo đảm thống nhất với quy định của Luật Kiểm toán nhà nước; khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra, giữa hoạt động thanh tra với kiểm toán. Điều này tránh làm tăng chi phí, gây phiền hà, bức xúc cho đối tượng thanh tra, kiểm toán.
Cụ thể, khi tiến hành hoạt động thanh tra, kiểm toán, nếu phát hiện trùng lặp, chồng chéo, cơ quan thanh tra phối hợp với cơ quan kiểm toán để xử lý theo quy định của Luật Kiểm toán nhà nước và Luật này, bảo đảm tại một thời điểm chỉ có một cơ quan thực hiện.
Quốc hội thảo luận dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) vào sáng 25/10, tại kỳ họp thứ 4
Về trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan thanh tra và Đoàn thanh tra, ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng lần sửa đổi này nhằm tăng cường tính chuyên nghiệp, hiệu quả trong hoạt động thanh tra và phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn. Do đó, thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước có trách nhiệm tổ chức, chỉ đạo hoạt động thanh tra để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả. Chỉ thủ trưởng cơ quan thanh tra có thẩm quyền ban hành quyết định thanh tra.
Về việc thể chế hóa chủ trương của Đảng về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong dự thảo Luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã bổ sung chức năng, nhiệm vụ phòng chống tiêu cực cho các cơ quan thanh tra. Dự thảo cũng được rà soát kỹ để lược bỏ các quy định có sơ hở, mâu thuẫn, chồng chéo, thiếu rõ ràng, có thể thực hiện "tùy nghi" để tránh bị lợi dụng, lạm dụng khi áp dụng nhằm thực hiện hành vi tiêu cực.
Dự thảo cũng được hoàn thiện các quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra, đoàn thanh tra để bảo đảm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng về kiểm soát quyền lực, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra, công tác phòng, chống tham nhũng.
Không phải cơ quan trực thuộc Chính phủ nào cũng cần lập cơ quan thanh tra
Thảo luận tại hội trường, đại biểu Nguyễn Minh Tâm (đoàn Quảng Bình) bày tỏ tán thành việc duy trì hệ thống cơ quan thanh tra theo cấp hành chính như hiện hành, trong đó giữ tổ chức thanh tra huyện. Điều này sẽ đảm bảo phù hợp với thực tế và thực hiện hiệu quả nhiệm vụ mà thanh tra huyện được giao ở các luật.
Bà Minh Tâm cũng đồng tình phân cấp cho UBND cấp tỉnh quyết định việc thành lập thanh tra sở ở các sở còn lại căn cứ vào yêu cầu quản lý và biên chế được giao, tuy nhiên cần cân nhắc về các trường hợp được thành lập. Đại biểu lưu ý "nên chăng cần quy định ngay trong luật tiêu chí, điều kiện thành lập để thống nhất chung toàn quốc, tránh dẫn đến tuỳ nghi, mỗi địa phương có mô hình khác nhau".
Cơ quan tiếp thu, giải trình dự án luật cho biết, để đáp ứng yêu cầu quản lý thì một số cơ quan thuộc Chính phủ (Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp) và cơ quan khác của Nhà nước (Ban Cơ yếu Chính phủ) đã được luật giao thực hiện nhiệm vụ thanh tra. Do đó, dự thảo Luật chỉ quy định việc thành lập cơ quan thanh tra chuyên ngành ở cơ quan thuộc Chính phủ khi đáp ứng đủ 2 điều kiện: Được giao thực hiện một số nhiệm vụ quản lý nhà nước và được luật giao nhiệm vụ thanh tra.
Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Minh Tâm cho rằng, dự thảo chưa đề cập cụ thể các trường hợp nêu trên và cũng chưa làm rõ với cơ quan có tổ chức ngành dọc thì việc thành lập cơ quan thanh tra có cả ở địa phương hay chỉ ở Trung ương.
Đại biểu Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp) cũng đồng tình tục giữ thanh tra huyện như hiện hành với nhận định những bất cập trong tổ chức và hoạt động của thanh tra huyện thời gian qua không phải do thiết chế này không còn phù hợp, mà là do chưa được quan tâm bố trí đủ nguồn lực để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao.
Việc không duy trì thanh tra huyện tuy giảm được số lượng lớn cơ quan, nhưng sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước trên các địa bàn cấp huyện.
Liên quan đến thành lập thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ, đại biểu Phạm Văn Hoà đánh giá là cần thiết, song không nhất thiết nơi nào cũng có tổ chức thanh tra mà phải có tiêu chí, nguyên tắc cụ thể.
Đại biểu đoàn Đồng Tháp cũng lưu ý, không phải cơ quan trực thuộc Chính phủ nào hay sở nào ở địa phương cũng cần lập cơ quan thanh tra, mà tuỳ tính chất, nhiệm vụ và biên chế mỗi tỉnh để UBND quyết định.
Nhật Nam