Trước cách mạng tháng Tám-1945, Xứ uỷ Trung Kỳ trong đó có Đảng bộ tỉnh Quảng Trị được Trung ương giao nhiệm vụ giúp đỡ cách mạng Lào; coi việc giúp đỡ cách mạng Lào là nhiệm vụ quốc tế của Đảng. Chính vì vậy, nhiều cán bộ, đảng viên ưu tú của Việt Nam, trong đó có Quảng Trị đã có mặt tại Lào đặc biệt là Trung Lào cùng bạn gây dựng và phát triển phong trào cách mạng. Sau Cách mạng tháng Tám, nhất là những năm đầu cuộc kháng chiến chống Pháp, Quảng Trị cùng với các tỉnh Liên Khu IV đã trở thành căn cứ địa, hậu phương vững chắc cho cách mạng Lào. Biểu hiện cao nhất của mối quan hệ hợp tác chiến đấu giữa Quảng Trị và Trung Lào là chiến dịch giải phóng Thà Khẹt ngày 25/12/1953. Trong chiến dịch này, Bộ đội Việt Nam đã phối hợp tác chiến với Bộ đội Lào tiêu diệt và làm thiệt hại 2 tiểu đoàn Âu-Phi, xoá bỏ căn cứ điểm lớn do Pháp vừa xây dựng lên ở Khăm he và Kha ma. Thắng lợi rực rỡ này, đã làm cho cục diện chiến trường Trung Lào thay đổi nhanh chóng và làm rung chuyển toàn bộ hệ thống của địch. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Việt-Lào cũng như 3 nước Đông Dương chung một kẻ thù. Những năm tháng gian khổ, ác liệt đó, Quảng Trị cùng với các nước bạn Lào cùng một chiến hào chống kẻ thù, đã tựa lưng vào nhau, đồng cam cộng khổ, hạt gạo chia đôi, tấm chăn sẻ nữa, hiệp lực đánh thắng từng bước các chiến lược chiến tranh của Mỹ giành lại độc lập, tự do cho mỗi nước.
Phát huy truyền thống trong chiến đấu, ngày nay trong sự nghiệp xây dựng đất nước lãnh đạo Đảng, chính quyền và Nhân dân tỉnh Quảng Trị với hai tỉnh Savannakhẹt, Salavan của nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào đã có sự hợp tác toàn diện, từng bước đi vào chiều sâu và đạt chất lượng, hiệu quả tích cực trên các lĩnh vực.Trong điều kiện Quảng Trị còn là một tỉnh nghèo, cơ sở hạ tầng đầu tư chưa được đồng bộ nhưng thông cảm và chia xẽ với hai tỉnh bạn: Savannakhẹt và Salavan đều là những tỉnh còn chậm phát triển, cơ sở hạ tầng và đời sống Nhân dân còn khó khăn nên Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân Quảng Trị đã tiết kiệm nguồn ngân sách địa phương hỗ trợ cho 2 tỉnh: Savannakhet và Salavan để xây dựng một số công trình phúc lợi xã hội và dân sinh. Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Trị đã cử giáo viên sang dạy tiếng Việt cho sinh viên Trường CĐSP Savannakhẹt; Sở Giáo dục-Đào tạo cử giáo viên sang dạy tiếng Việt cho người Việt Nam định cư tại Savannakhẹt; đồng thời, tỉnh đã tiếp tục hỗ trợ kinh phí đào tạo cho 11 sinh viên Trường CĐSP Savannakhẹt theo học chuyên ngành Toán-Tin, 4 cán bộ của hai tỉnh Savannakhẹt và Salavan học tiếng Việt. Sở Y tế Quảng Trị đã có các dự án hợp tác phòng chống dịch bệnh xuyên biên giới với các nước trong khu vực và tiểu vùng sông Mê Kông, trong đó có Lào. Các trạm xá quân dân y của các đồn biên phòng bên cạnh việc khám chữa bệnh cho nhân dân trên địa bàn đã khám điều trị, cấp cứu cho hàng ngàn người dân Lào. Công ty Điện lực 3 của Việt Nam và Công ty Điện lực nước bạn Lào bắt đầu ký kết việc mua bán điện qua cửa khẩu Lao Bảo, La Lay trên đường dây 35 KV Đông Hà - Lao Bảo và đường dây 35 KV Đakrông - La Lay. Với sự hợp tác này, Công ty điện lực Lào cấp điện cho 4 huyện giáp biên giới với bán kính hơn 100 km và trên 120 máy biến áp phụ tải, chủ yếu giải quyết điện sinh hoạt và sản xuất cưa, xẻ gỗ của nhân dân.
Chính quyền 3 tỉnh Quảng Trị, Savannakhẹt và Salavan thường xuyên phối hợp tổ chức các cuộc hội thảo quảng bá đầu tư, cải cách thủ tục hành chính tại Cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo và La Lay nhằm khuyến khích giao lưu phát triển kinh tế, thương mại, du lịch và tạo điều kiện bà con 2 bên biên giới qua lại thăm thân nhân, trao đổi hàng hoá, tham quan, du lịch... Quan hệ buôn bán giữa các doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế của Quảng Trị và các tỉnh biên giới của Lào từng bước được xác lập và bước đầu đạt kết quả tốt. Các Công ty du lịch của 3 tỉnh Quảng Trị - Việt Nam, Savannakhẹt - Lào và Mụcđahản - Thái Lan đã có các chương trình hợp tác đưa đón khách tham quan du lịch theo tour "Một ngày ăn cơm 3 nước" ngày càng thu hút nhiều khác trong và ngoài nước.
Trong lĩnh vực hợp tác tìm kiếm mộ Liệt sĩ, cán bộ và Nhân dân nước bạn Lào đã nhiệt tình giúp Đoàn 584 bộ đội tỉnh Quảng Trị tìm kiếm, cất bốc hài cốt Liệt sỹ là quân tình nguyện Việt Nam đưa về nước.
Các Sở, ban, ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội, các lực lượng Công an, Quân sự, Bộ đội biên phòng, Hải quan tỉnh Quảng Trị và tỉnh Savannakhẹt, tỉnh Salavan định kỳ có các cuộc gặp gỡ giao lưu, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. Công an, Biên phòng các huyện biên giới cũng thường xuyên phối hợp với nhau trong công tác nắm tình hình, điều tra cơ bản bổ sung các tuyến điểm, địa bàn trọng điểm để hoàn chỉnh kế hoạch đấu tranh phòng chống tội phạm. Nhờ vậy, đường biên, cột mốc giữa các tỉnh luôn được bảo vệ nguyên trạng; tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trong khu vực biên giới của hai bên luôn được giữ vững.
Hiện nay, các thế lực thù địch đang thực hiện các âm mưu “diễn biến hòa bình” với nhiều thủ đoạn nhằm phá hoại, chia rẽ tình đòan kết hữu nghị đặc biệt Việt- Lào và công cuộc xây dựng CNXH ở mỗi nước. Hai Đảng, hai Nhà nước Việt Nam- Lào tiếp tục khẳng định ý chí, quyết tâm tăng cường quan hệ hữu nghị hợp tác toàn diện nhằm góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách mạng ở mỗi nước, giữ gìn và phát triển tình hữu nghị láng giềng gắn bó keo sơn này.
Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ vẻ vang đó, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân tỉnh Quảng Trị cùng với Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân 3 tỉnh Quảng Trị, Savannakhẹt, Salavan sẽ làm hết sức mình, tiếp tục đổi mới phương thức, nội dung, cơ chế phù hợp trên tất cả các lĩnh vực hoạt động thúc đẩy quan hệ hữu nghị hợp tác toàn diện lên tầm cao mới, trở thành mối quan hệ quốc tế mẫu mực, thuỷ chung trong sáng này ngày càng phát triển bền vững, trước mắt, thực hiện các nội dung chương trình hợp tác mà lãnh đạo cao cấp 3 tỉnh đã ký kết hàng năm, góp phần cùng với hai Đảng, hai Nhà nước và Nhân dân Việt Nam- Lào bảo vệ và nâng quan hệ đặc biệt lên tầm cao mới. Trí Ánh