Thời gian qua, huyện Hướng Hóa đã bước đầu quan tâm hoàn thiện và củng cố công tác quản lý nhà nước về đất đai và công tác thu hồi đất. Đặc biệt trong giai đoạn triển khai các dự án năng lượng điện gió trên địa bàn huyện tiến tới xây dựng trung tâm năng lượng lớn nhất cả nước. Công tác thu hồi đất đã đạt được nhiều kết quả đáng kể, song vẫn còn những hạn chế, cần quan tâm giải quyết, cụ thể như: Chưa gắn kết được công tác thu hồi đất với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn. Công tác quản lý nhà nước về thu hồi đất ở các ngành, huyện, xã vẫn còn thiếu sự đồng bộ, chưa cụ thể, chi tiết dẫn tới nhiều vướng mắc, khiếu kiện lâu dài ảnh hưởng đến sự phát triển của địa phương. Các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Hướng Hóa, chưa tuân thủ đầy đủ các quy trình, quy phạm trong quá trình thu hồi đất. Nguyên nhân chủ yếu là do trình độ năng lực của cán bộ quản lý còn thấp, chưa ngang tầm với yêu cầu thực tế đang đòi hỏi; thiếu các văn bản có tính pháp lý vế các quy định, quy tắc trong quá trình thu hồi đất. Hệ thống chính sách pháp luật đất đai tuy đã được điều chỉnh, bổ sung thường xuyên, nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu giải quyết một số vấn đề vướng mắc trong thực tế. Số lượng các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai rất nhiều nhưng thiếu đồng bộ, thiếu tính ổn định. Một số văn bản quy phạm pháp luật về đất đai thuộc thẩm quyền địa phương ban hành còn chậm, nội dung hướng dẫn chưa rõ ràng, gây khó khăn cho việc thực hiện công tác thu hồi đất.
Từ những nguyên nhân đó, xảy ra một số vụ việc nổi cộm gây nhiều bức xúc trong dư luận quần chúng nhân dân như vụ việc lực lượng công an xã, cảnh sát cơ động bảo vệ đoàn xe vào công trường điện gió ở xã Húc, huyện Hướng Hóa thì bị hàng trăm người dân vây đánh, sự việc xảy ra tối 23/8 khiến 6 công an phải nhập viện. Hay sự việc trong 2 ngày 15, 16/5/2021, giữa người dân thôn Ta Núc và Công ty TNHH Tài Tâm (chủ dự án điện gió Hoàng Hải) xảy ra mâu thuẫn về việc công ty này cắm mốc để san ủi con đường mà người dân của thôn thường lên rẫy. Phía Công ty Tài Tâm đã đi cùng 20 người xăm trổ đến và có nhiều hành vi, lời nói đe doạ, thị uy dân chúng...Những sự việc trên đã gây nhiều bức xúc trong dư luận quần chúng nhân dân, gây mất lòng tin về năng lực lãnh đạo cũng như hệ thống pháp luật đất đai ở nước ta.
Tuy nhiên, trong thực tiễn xã Hướng Linh (huyện Hướng Hóa) có những cách làm phù hợp, thực hiện đúng các quy định của pháp luật về thu hồi đất, để triển khai các dự án điện gió trên địa bàn. Cụ thể, xã có 5 thôn, 555 hộ với 2.398 khẩu. Diện tích tự nhiên: 11.464ha, trong đó tổng số diện tích đất thu hồi là 160, 7ha, số hộ dân bị thư hộ đất là 214, số dự án 9 (Nhà máy điện gió Phong Liệu với công suất lắp đặt 48MW (12x4MW); Nhà máy điện gió Gelex 1; Nhà máy điện gió Gelex 2 Nhà máy điện gió Gelex 3; Nhà máy điện gió Hướng Linh 3; Nhà máy điện gió Hướng Linh 4...).
Kết quả có được là do UBND xã Hướng Linh đã đồng hành với nhà đầu tư, trực tiếp Ban Thường vụ Đảng ủy, UBND xã đã tập trung chỉ đạo cấp uỷ, chính quyền, mặt trận, các đoàn thể địa phương phối hợp và tạo điều kiện thuận lợi cho chủ đầu tư triển khai thực hiện dự án. Thành lập Tổ tham mưu công tác giải phòng mặt bằng xã và chỉ đạo các thôn thành lập các Tổ công tác do thôn trưởng làm tổ trưởng để phối hợp tuyên truyền, vận động các trường hợp vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng ở các thôn, bản. Đến nay, công tác giải phóng mặt bằng một số dự án cơ bản hoàn thành, một số dự án mới triển khai cuối năm 2020 và đầu năm 2021 đang được gấp rút thực hiện.
Hỗ trợ những hộ dân bị mất đất sản xuất tái định cư sớm ổn định cuộc sống. Nâng cao hơn nữa vai trò, trách nhiệm tập trung triển khai quyết liệt công tác giải phóng mặt bằng các dự án triển khai tại địa bàn; tập trung rà soát, phân loại các nhóm vấn đề vướng mắc và tăng cường công tác tuyên truyền, vận động tạo sự đồng thuận của Nhân dân chấp hành đúng các chính sách bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng của Nhà nước; phối hợp với Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện, các đơn vị liên quan giải quyết dứt điểm việc tranh chấp đất đai giữa các hộ gia đình; thực hiện việc quy chủ sử dụng đất theo đúng quy định để tránh việc khiếu nại cản trở trong quá trình thi công dự án.
Bên cạnh kết quả đạt được, những dự án điện gió triển khai trên địa bàn đều là các dự án lớn vì vậy dẫn tới tính trạng chính quyền, cơ quan chức năng quản lý chưa chặt dẫn đến tình trạng trong quá trình thi công các dự án điện gió trên địa bàn các doanh nghiệp đổ thải không đúng nơi quy đinh dẫn đến nguy cơ sạt lỡ trong mùa mưa bão tới. Việc vận chuyển, thi công các thiết bị, vật liệu phục vụ cho các dự án điện gió làm ảnh hưởng đến môi trường như bụi, đường xá xuống cấp... Sự phối hợp với các nhà đầu tư thiếu sự đồng bộ dẫn đến công tác giải phóng mặt bằng ở một số dự án còn chậm muộn...Chính sách pháp luật thu hồi đất thường xuyên thay đổi trong từng giai đoạn chưa có sự đồng bộ, thống nhất, một số quan hệ mới phát sinh trong hoạt động quy hoạch sử dụng đất chưa có quy phạm điều chỉnh gây trở ngại cho việc triển khai áp dụng trên địa bàn huyện. Công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật thu hồi đất có sự quan tâm chưa được sâu rộng đến người dân dẫn đến người dân chưa thấy được trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của mình khi tham gia vào quan hệ pháp luật thu hồi đất. Ngoài ra, còn những bất cập, hạn chế chủ yếu do đội ngũ cán bộ thực thi pháp luật trên địa bàn còn thiếu và yếu, chưa có sự gắn kết chặt chẽ và đồng bộ với các cấp, ban, ngành cấp trên.
Trong thời gian tới, phát huy vai trò quản lý nhà nước về đất đai, tạo điều kiện kinh tế ngày càng phát triển theo hướng công nghiệp, nhu cầu đất đai cho các dự án đầu tư. Đòi hỏi phải có một hệ thống pháp luật quy định rõ ràng, minh bạch, chi tiết về vấn đề thu hồi đất. Trước hết, hoàn thiện hệ thống pháp luật đất đai nói chung và pháp luật về thu hồi đất nói riêng phải đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ về nội dung các quy định. Các quy định của pháp luật phải cụ thể, rõ ràng, hạn chế tình trạng ban hành quá nhiều văn bản hướng dẫn gây nên sự khó hiểu, mâu thuẫn, chồng chéo giữa các văn bản.Pháp luật cần có những quy định về quyền hạn và nhiệm vụ cụ thể, rõ ràng của Tổ chức phát triển quỹ đất, ban bồi thường GPMB và nhà đầu tư các dự án điện gió. Để đảm bảo lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích của người bị thu hồi đất thì cần phải có chính sách bồi thường hợp lý, giải quyết hài hòa giữa lợi ích của người bị thu hồi đất, chủ đầu tư và Nhà nước.
Sửa đổi các quy định về khung giá đất cho phù hợp với thực tiễn, các thửa đất liền kề nhau, có điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, kết cấu hạ tầng như nhau, có cùng mục đích sử dụng hiện tại, mục đích sử dụng theo quy hoạch thì mức giá như nhau. Tránh tình trạng mỗi hộ lại xác định một loại giá đất khác nhau thiếu sự đồng bộ dẫn đến khó khăn, vướng mắc trong quá trình thu hồi đất trong thời gian qua gây dư luận bức xúc kéo dài trong nhân dân. Phải nâng cao trình độ, mở các lớp đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ làm công tác thực thi pháp luật về thu hồi đất để sử dụng vào mục đich phát triển kinh tế.
Tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đất đai cho người dân, đặc biệt là pháp luật về thu hồi đất. Cần phải nắm vững được nhu cầu, tâm tư, nguyện vọng, thực trạng đất đai của từng nơi, từng hộ gia đình. Có như vậy mới có được những quyết định thu hồi đất đúng đắn hơn và có chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư một cách rõ ràng, đảm bảo hài hòa lợi ích của người thu hồi đất, của Nhà nước và của nhà đầu tư. Việc ổn định cuộc sống cho người dân không chỉ đối với những người bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở mà còn cả đối với những người dân sở tại. Khi Nhà nước thu hồi đất thì phải xem xét, quan tâm đến các vấn đề về sinh hoạt, nhà ở, an ninh, lương thực, nơi làm việc, phát triển sản xuất, giao thông... tránh những rủi ro di dân, tái định cư gây nên. Trong những vấn đề cần quan tâm đó thì cần chú trọng hơn cả là vấn đề nước sinh hoạt và đất canh tác vì đây là vấn đề có ý nghĩa quyết định đến việc ổn định cuộc sống trước mắt cũng như lâu dài của người dân. Chú trọng chuyển đổi hình thức chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp hiện nay là kết hợp giữa phát triển nông nghiệp với công nghiệp và du lịch sinh thái để giải quyết việc làm cho người dân. Phát huy đồng bộ, lợp lý các giải pháp xã Hướng Linh trở thành trung tâm năng lượng tái tạo của tỉnh trong xu thế hội nhập và phát triển. Nguyễn Quốc Thanh