Trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc, các thế hệ thanh niên Việt Nam đã luôn nêu cao tinh thần yêu nước, không ngại gian khổ, hy sinh, sẵn sàng dấn thân vì sự nghiệp dựng nước và giữ nước. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, đại bộ phận thanh niên có tư tưởng chính trị vững vàng, có đạo đức lối sống văn minh, hăng say lao động, sống có lý tưởng, thể hiện rõ ý chí quyết tâm phấn đấu của bản thân trong lập thân, lập nghiệp, vươn lên trong cuộc sống, làm giàu cho bản thân, gia đình và xã hội, có tinh thần đoàn kết, chia sẻ, tương thân, tương ái, vì cộng đồng và lợi ích quốc gia nên đã luôn có mặt ở những nơi khó khăn, gian khổ, xung kích hoàn thành mọi nhiệm vụ mà Đảng và Nhân dân giao phó.
Tuy nhiên, trước những tác động của mặt trái kinh tế thị trường, xu hướng toàn cầu hóa, nhiều thanh niên đã có những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Phai nhạt lý tưởng cách mạng, dao động, giảm sút niềm tin vào mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; nhận thức sai lệch về ý nghĩa, tầm quan trọng của lý luận và học tập lý luận chính trị, lười học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Điều này đã được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đề cập tới trong Đại hội lần thứ XI, XII của Đoàn, đó là công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi nhiệm kỳ qua vẫn còn hạn chế. Một bộ phận thanh niên giảm sút niềm tin, phai nhạt lý tưởng cách mạng, sống thực dụng, xa rời truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Thậm chí, một số ít thanh niên bị lôi kéo, có những việc làm đi ngược lại truyền thống của Đoàn, trái với mục tiêu của Đảng, của dân tộc. Tình trạng tội phạm và tệ nạn trong thanh thiếu niên diễn biến phức tạp, trong khi đó Đoàn còn chậm và lúng túng trong nghiên cứu đề xuất giải pháp, chưa kịp thời có ý kiến và tham gia giải quyết các vấn đề bức xúc, mặt trái tác động đến thanh thiếu nhi. Công tác giáo dục của Đoàn rộng nhưng chưa sâu.
Bên cạnh đó, một số hoạt động của Đoàn còn nặng về bề nổi, dàn trải và hình thức. Một số phong trào chỉ thu hút được thanh niên tiên tiến tham gia, kết quả thiếu tính bền vững. Đáng chú ý nhất là tình trạng “nhạt Đảng, khô Đoàn, xa rời chính trị” của một bộ phận thanh niên đã trở thành mảnh đất màu mỡ cho các thế lực thù địch, phản động lợi dụng với mục đích làm “chuyển hóa” nội bộ, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong suy nghĩ và tư tưởng của thanh niên…
Vì vậy, vấn đề này nếu không được quan tâm giải quyết sẽ tạo ra lệch lạc trong nhận thức và hành động, gây hậu quả khó lường. Để đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong thanh niên thiện nay, cần thực hiện nhiều giải pháp cơ bản, đồng bộ mà Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Đại hội XII của Đoàn đã khẳng định. Trên góc độ tăng cường “sức đề kháng” và phát huy vai trò tiền phong của thanh niên trên mặt trận đấu tranh để phòng chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, theo chúng tôi các cấp bộ đoàn cần tập trung vào các giải pháp cơ bản sau:
Trước hết, cần làm tốt công tác giáo dục nâng cao nhận thức cho cán bộ, đoàn viên và thanh niên về mức độ nguy hại của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và đề cao trách nhiệm trong đấu tranh. Hiện nay, một bộ phận đoàn viên và thanh niên vẫn còn mơ hồ, chưa nhận thức đúng về “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và mức độ nguy hiểm của nó đối với sự tồn vong của Đảng, chế độ. Bởi vậy, việc giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ, đoàn viên thanh niên trong phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là giải pháp hết sức quan trọng, là cuộc đấu tranh hết sức cam go, phức tạp diễn ra ngay trong nội bộ, giữa ta với ta... Vì vậy, việc giáo dục phải đi đôi với khắc phục những biểu hiện mơ hồ, mất cảnh giác, không thể hiện rõ lập trường, quan điểm trước những hành vi tiêu cực, hoặc thờ ơ, không dám đấu tranh với sự suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.
Hai là, tăng cường công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên. Đây vừa là nhiệm vụ cấp thiết trước mắt, thường xuyên, vừa cơ bản, lâu dài, đòi hỏi có sự quan tâm đầu tư thỏa đáng và là thước đo hiệu quả hoạt động của Đoàn và phong trào thanh niên. Do đó, Đoàn cần tập hợp giáo dục thanh niên, khơi dậy các bạn trẻ lòng yêu nước, lý tưởng cách mạng, kiên định vào chế độ, tiếp nối truyền thống cha anh. Đặc biệt, tiến hành giáo dục thanh niên bằng nhiều hình thức phong phú, sinh động, hấp dẫn, thông qua những việc làm thiết thực kết hợp với việc giáo dục của nhà trường, gia đình, xã hội và phù hợp với từng đối tượng. Các tổ chức đoàn cần chủ động nắm bắt và dự báo tình hình tư tưởng thanh niên. Đổi mới nội dung và phương thức giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; coi trọng giáo dục đoàn viên, thanh niên qua hoạt động thực tiễn và các phong trào thi đua yêu nước. Đẩy mạnh thực hiện học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với các phong trào hành động cách mạng của thanh niên mà tiêu biểu là phong trào: “Thanh niên lập nghiệp và tuổi trẻ giữ nước”, “Xung kích phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ Tổ quốc”, “Thanh niên tình nguyện”... xây dựng và thực hiện tốt chuẩn mực đạo đức, định hướng giá trị nhân cách, làm cho thanh niên hiểu, có khả năng tự đề kháng và tích cực đấu tranh với âm mưu “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch.
Ba là, chăm lo xây dựng các tổ chức Đoàn vững mạnh, cả về tư tưởng, chính trị, tổ chức và hành động, đủ sức đảm nhận vai trò nòng cốt trong phong trào thanh niên; đồng thời tích cực tham gia đấu tranh phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Đây là nội dung biện pháp có ý nghĩa quan trọng quyết định đến hiệu quả của việc thực hiện nhiệm vụ chính trị nói chung, đấu tranh phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ nói riêng. Xây dựng các tổ chức đoàn vững mạnh mới đảm bảo cho đoàn viên, thanh niên có điều kiện phấn đấu trưởng thành, giáo dục, rèn luyện đoàn viên, thanh niên trở thành những đảng viên, đoàn viên, thanh niên ưu tú. Do vậy, các cấp bộ đoàn cần coi trọng nhiệm vụ chăm lo xây dựng Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh thật sự trong sạch, vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức, luôn là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, là nơi quản lý, giáo dục đoàn viên, thanh niên trở thành con người mới xã hội chủ nghĩa và đội dự bị tin cậy của Đảng.
Bốn là, đoàn viên, thanh niên cần tự giác học tập, rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; xây dựng động cơ, thái độ, trách nhiệm đúng đắn; thường xuyên tu dưỡng đạo đức cách mạng, bản lĩnh chính trị, thực sự là lực lượng xung kích, nòng cốt trên mặt trận đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, phòng chống có hiệu quả “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân giữ vững các thành quả cách mạng, thực hiện bằng được mục tiêu cao cả: xây dựng Tổ quốc ta ngày càng hùng cường, đất nước ta ngày càng giàu mạnh, nhân dân ta ngày càng hạnh phúc, sánh vai với các cường quốc năm châu, như Bác Hồ hằng mong muốn.
Năm 2023 là năm triển khai thực hiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đoàn. Vì vậy, nhận diện đúng, đấu tranh, khắc phục kịp thời những biểu hiện của suy thoái, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong đoàn viên thanh niên là biện pháp hữu hiệu góp phần góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân thực hiện thắng lợi mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội như Bác Hồ hằng mong muốn. Trần Văn Toàn