Việc duy trì, củng cố và phát triển quan hệ hữu nghị Việt - Lào là lợi ích chiến lược, là đòi hỏi có ý nghĩa sống còn đối với sự nghiệp cách mạng hai nước. Sự phát triển của quan hệ Việt - Lào trong những năm gần đây càng chứng tỏ trên thực tế tính đúng đắn của nhãn quan chiến lược Hồ Chí Minh và Đảng ta đưa quan hệ hai nước lên tầm cao của tình đoàn kết đặc biệt và sự hợp tác toàn diện.
Với Quảng Trị, là tỉnh có đường biên giới phía Tây giáp với 2 tỉnh (tỉnh Savanakhet, Salavan) của nước bạn Lào và đặc biệt là tỉnh có Quốc lộ 9 nằm trên tuyến Hành lang Kinh tế Đông - Tây (EWEC) qua cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo, thuận lợi cho các ngành giao thông, thương mại, du lịch và hợp tác đầu tư với các nước ASEAN. Qua đó, chính quyền, doanh nghiệp của các tỉnh đã đẩy mạnh hợp tác, tìm kiếm cơ hội đầu tư, trao đổi kinh nghiệm.
Những năm qua, mặc dù quá trình hợp tác cũng gặp một số khó khăn như: tình hình kinh tế trong nước và khu vực chưa thực sự phục hồi, nguồn kinh phí bố trí cho các hoạt động còn rất hạn chế... Tuy nhiên, kế thừa những kết quả hợp tác đạt được, đến nay Quảng Trị cùng các tỉnh bạn Lào đã tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan, ban ngành hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau trong việc nghiên cứu về các tiềm năng và thế mạnh, giữ vững quốc phòng - an ninh, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi tỉnh.
Với lợi thế nằm trên Hành lang kinh tế Đông – Tây và các tiềm năng sẵn có của tỉnh Quảng Trị, hoạt động hợp tác thương mại, du lịch và kinh tế với các tỉnh bạn Lào ngày càng phát triển. Đã có nhiều các doanh nghiệp tỉnh sang tìm hiểu, khảo sát và đầu tư, sản xuất kinh doanh tại Lào như Công ty Cao su Quảng Trị, Công ty Cổ phẩn Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị... Số lượng thương nhân buôn bán giữa 02 nước không ngừng tăng lên. Hiện nay, số lao động Việt Nam qua làm việc thường xuyên tại Lào có khoảng 500 người, chủ yếu làm việc cho các dự án hợp tác đầu tư, dự án nhận thầu công trình tại Lào. Cùng với đó UBND tỉnh đã chỉ đạo cho các cơ quan chức năng hướng dẫn, hỗ trợ các doanh nghiệp Quảng Trị để giúp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong việc xuất khẩu gạo, phân bón vi sinh, thuỷ sản, than…sang Lào cũng như vận chuyển máy móc, thiết bị, vật tư, phân bón qua biên giới để triển khai các dự án trồng mới cà phê, cao su, sắn nguyên liệu tại 2 tỉnh bạn Lào. Tiếp tục làm tốt nhiệm vụ hợp tác và hỗ trợ các huyện của bạn có chung biên giới để phát triển thương mại biên giới, quy hoạch hệ thống chợ dọc đường biên giới nhằm tăng cường giao thương của nhân dân 2 nước, góp phần đưa kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa hai chiều có bước tăng trưởng khá.
Về giáo dục - đào tạo và y tế: Trường Chính trị Lê Duẩn đã tổ chức đào tạo 10 lớp Trung cấp Lý luận chính trị - Hành chính với 400 học viên của hai tỉnh Salavan và Savannakhet (CHDCND Lào). Nhà trường đã tổ chức đoàn cán bộ giáo viên sang thăm và làm việc với Trường Chính trị - Hành chính tỉnh Savannakhet để trao đổi, học hỏi kinh nghiệm trong lĩnh vực đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh đã tổ chức lớp dạy tiếng Việt cho phụ nữ Lào ở các bản sát biên giới thuộc huyện Noòng (Savanakhet- Lào), sau khóa học, học viên đã biết đọc khá thông thạo tiếng Việt, làm được các phép toán cơ bản. Hội đã cấp giấy chứng nhận và trao quà cho các học viên học khá, vượt khó.
Hoạt động đào tạo, trao đổi giáo viên cũng được tăng cường hợp tác nâng cao chất lượng đào tạo giữa các trường. Cụ thể, Trường Trung cấp Y tế tỉnh Quảng trị và tỉnh Savannakhet đã trao đổi giáo viên, tham quan học tập, tổ chức các đoàn giáo viên và học sinh tham quan cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy, học và phối hợp xây dựng giáo trình đào tạo y tế cộng đồng. Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Trị thống nhất với Hội Việt kiều Savannakhet cho phép một số trường của Quảng Trị kết nghĩa, sang thăm giao lưu với một số trường của Sở Giáo dục tỉnh Savannakhet: Trường THPT Đông Hà kết nghĩa với trường THPT Thị xã SaVẳn-Savannakhet; Trường Tiểu học Nguyễn Tất Thành kết nghĩa với trường Tiểu học Thống nhất, Thị xã Sa Vẳn (Trường của Hội Việt Kiều)...
Các tỉnh đã thực hiện công tác giám sát dịch và kết hợp phòng chống dịch qua biên giới, trao đổi thông tin liên quan các dịch bệnh nguy hiểm, đặc biệt dịch sốt rét, sốt xuất huyết, tiêu chảy cấp và phòng chống HIV. Tập huấn chung các bệnh truyền nhiểm qua biên giới, đặc biệt các bệnh từ động vật lây sang người. Tổ chức giao ban định kỳ hàng quý về phòng chống dịch bệnh qua biên giới giữa huyện Hướng Hoá (Quảng Trị) và huyện Sê Pôn (Savannakhet) để báo cáo về tình hình dịch bệnh qua biên giới và công tác phòng chống sốt rét giữa 2 huyện. Đoàn Thanh niên - Hội LHTN Việt Nam tỉnh phối hợp với Quân y Bộ đội biên phòng Quảng Trị đã tổ chức đợt tình nguyện tặng quà, khám chữa bệnh và cấp thuốc miễn phí miễn phí cho khoảng 600 người dân với 16 cơ số thuốc ước trị giá trên 20 triệu đồng; tư vấn cho hàng ngàn người dân địa phương về cách phòng tránh các bệnh như sốt rét, ỉa chảy, bệnh ngoài da, bệnh phụ nữ, các bệnh ở trẻ em; hướng dẫn nhân dân biết vệ sinh môi trường nơi cư trú, thực hiện ăn chín uống sôi nhằm đẩy lùi các dịch bệnh.
Về an ninh, quốc phòng, tư pháp biên giới: Với sự nỗ lực của các các cấp, các ngành trong đó đặc biệt là lực lượng Công an, Biên phòng và Quân sự của 02 bên nên tình hình an ninh, quốc phòng vùng biên giới Việt - Lào tiếp tục được giữ vững; thường xuyên nắm tình hình, trao đổi thông tin và đấu tranh phòng chống các loại tội phạm giữa Công an hai nước và có nhiều biến chuyển tích cực. Thông báo kịp thời cho nhau những âm mưu, thủ đoạn, phương thức hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, đặc biệt bọn phản động lưu vong. Phối hợp nắm tình hình, ngăn chặn hoạt động tôn giáo trái pháp luật ở tuyến biên giới.
Công an hai tỉnh Quảng Trị và Savannakhet hoàn thành cắm mốc trên thực địa giữa hai tỉnh. Sở Tư pháp tỉnh Quảng Trị đã phối hợp với các ngành hữu quan tổ chức đoàn trực tiếp về 18 xã, thị trấn khu vực biên giới Việt –Lào rà soát, lập danh sách 205 hộ với 1052 khẩu người Lào nhập cư; 149 trường hợp người Lào kết hôn với công dân Việt Nam không đăng ký.
Đặc biệt, tích cực phối hợp với các tỉnh bạn Lào tổ chức tìm kiếm, cất bốc quy tập hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh trên đất bạn Lào về với quê hương. Đội quy tập làm nhiệm vụ, trong gần 20 năm được sự giúp đỡ của các tỉnh bạn Lào quy tập trên gần một nghìn hài cốt liệt sĩ và chuyên gia Việt Nam hy sinh ở Lào về an táng tại Nghĩa trang Liệt sỹ Đường 9. Đây vừa là trách nhiệm vừa là nghĩa cử thiêng liêng cao đẹp, qua đó đã làm tăng cường hơn nữa mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết gắn bó giữa Nhân dân hai nước.
Song song với các lĩnh vực trên, công tác giao lưu, hội đàm học tập kinh nghiệm giữa các cấp, các ngành cũng được hai bên tiến hành thường xuyên nhằm nắm bắt kịp thời tình hình và nhu cầu của nhau, nhờ đó tinh thần hữu nghị, đoàn kết giữa Nhân dân Quảng Trị với Nhân dân các bộ tộc Lào ngày càng thêm sâu sắc. Các Sở, ban ngành và địa phương tỉnh Quảng Trị đã tiến hành các hoạt động hội đàm, tập huấn, tổ chức chương trình gặp gỡ, trao đổi kinh nghiệm công tác với các cơ quan chính quyền của Lào như: xây dựng kế hoạch hợp tác giữa tỉnh Quảng Trị và 2 tỉnh bạn trọng lĩnh vực công nghiệp, thương mại; hội nghị Hợp tác kết nghĩa giữa Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị với Hải quan Vùng III thuộc Cục Hải quan Lào. Hai bên đã thống nhất ký kết thoả thuận hợp tác kết nghĩa với các nội dung cơ bản về: trao đổi thông tin, thực hiện thủ tục “kiểm tra một cửa, một lần dừng”. Gặp gỡ giao lưu thường niên giữa Đoàn thanh niên Quảng Trị - Savanakhet; tạo điều kiện cho đoàn cán bộ, doanh nghiệp của Lào đến Quảng Trị để tìm kiếm cơ hội hợp tác, liên doanh, liên kết SXKD.
Nhằm tăng cường hợp tác giữa Quảng Trị với hai tỉnh Savannakhẹt - Salavan nói riêng và các nước trên hành lang kinh tế Đông - Tây nói chung, trong thời gian tới, tỉnh Quảng Trị cùng các sở, ban ngành, đoàn thể, doanh nghiệp, đồn, trạm đối diện và hai huyện Hướng Hóa - Đakrông tiếp tục duy trì mối quan hệ hữu nghị, thân thiện giúp đỡ lẫn nhau trên các lĩnh vực với các tỉnh bạn Lào, bằng hiều hình thức đảm bảo thiết thực hiện quả. Bộ đội Biên phòng, Công an, Hải quan tỉnh Quảng Trị tiếp tục phối hợp với lực lượng của bạn Lào để ngăn chặn các hoạt động xâm nhập biên giới trái phép, xâm canh, xâm cư, cùng nhau xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, mẫu mực. Tạo điều kiện thuận lợi để Nhân dân các tỉnh dọc biên giới trao đổi quan hệ hàng hóa, giải quyết nhanh chóng vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi (đặc biệt là sự thông thoáng trên Đường 9, công tác xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh tại các cửa khẩu giữa hai nước) để các doanh nghiệp được xuất nhập khẩu theo nguyên tắc các bên cùng có lợi, bảo đảm pháp luật của mỗi nước. Có như vậy và dựa trên cơ sở nền tảng hợp tác sẵn có sẽ làm tăng thêm tình đoàn kết hữu nghị giữa Quảng Trị với các tỉnh bạn Lào trong quá trình hợp tác, phát triển kinh tế -xã hội bền vững, chủ động hội nhập kinh tế khu vực và thế giới. Nguyễn Quốc Thanh