 |
| Chùa Đậu (huyện Thường Tín) là một trong những di tích có hạng mục xuống cấp. |
Đáng chú ý, trong 5 di sản văn hóa thế giới ở nước ta, ngoài di sản Thành nhà Hồ (huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa) còn bảo tồn được gần như nguyên vẹn quy mô kiến trúc, các di sản còn lại đều cần có sự "tiếp sức" đồng bộ và dài hạn để bảo vệ và phát huy toàn vẹn giá trị bản sắc gốc.
Tại Hà Nội, có thể kể đến các di tích quốc gia đặc biệt, có một hoặc nhiều hạng mục bị xuống cấp như: Văn Miếu - Quốc Tử Giám; Thành Cổ Loa; Chùa Đậu... Đó là chưa kể nhiều di tích có hàng trăm đến nghìn năm tuổi khác đang trong tình trạng “chống nạng” như: Chùa Phúc Lâm, chùa Nả (Ba Vì); đình Thần Quy, chùa Cổ Chế (Phú Xuyên); Lăng mộ Quận công Phạm Mẫn Trực (Thường Tín)…
Báo Hà Nội mới dẫn lời Phó Giám đốc Sở VHTT&DL Hà Nội Trương Minh Tiến cho biết: Với số di tích cần tu bổ lớn như hiện nay, thành phố phải có hàng nghìn tỷ đồng để thực hiện. Đây là vấn đề nan giải, không thể giải quyết trong một sớm, một chiều.
Vướng mắc của Hà Nội cũng là tình trạng chung của nhiều địa phương trên cả nước, trong đó áp lực tháo gỡ rào cản vẫn tăng từng ngày, khi những đòi hỏi cấp bách từ việc cứu nguy di sản vẫn luôn hiện hữu. Cũng bởi những vấn đề này mà Quần thể di tích Cố đô Huế đã bị UNESCO khuyến nghị về phương pháp quản lý và phát triển đô thị gây ảnh hưởng đến di sản.
Trước đó, nhiều chuyên gia cũng khuyến cáo Di sản văn hóa thế giới Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long có nguy cơ bị tổ chức này "nhắc nhở", nếu không giải quyết được triệt để vấn đề úng ngập, ẩm mốc trong khuôn viên di sản…
Với mục tiêu bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa, lịch sử đặc sắc của dân tộc, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 936/QĐ-TTg ngày 30/6/2017 phê duyệt Chương trình mục tiêu phát triển văn hóa 2016-2020 với nhiều phần việc cụ thể, trong đó có nội dung: Hỗ trợ tu bổ, tôn tạo tổng thể 20 di sản văn hóa thế giới, di tích quốc gia đặc biệt và một số di tích quốc gia có giá trị tiêu biểu; tu bổ cấp thiết 400 lượt di tích quốc gia… với tổng số vốn đầu tư lên tới hàng nghìn tỷ đồng.
Các chuyên gia khuyến nghị, để Chương trình mục tiêu phát triển văn hóa 2016-2020 phát huy tối đa hiệu quả, trước mắt các cơ quan liên quan cần thành lập Hội đồng thẩm định với những chuyên gia đầu ngành uy tín, xác định di sản nào cần ưu tiên đầu tư trước, mức độ và cách thức đầu tư; xây dựng cơ chế thẩm định, giám sát năng lực, chuyên môn, nghiệp vụ đơn vị bảo quản, tu bổ, tránh tình trạng di tích nghìn tuổi thành một tuổi hay di tích còn "hồn" thành "mất hồn", mà đã có không ít ví dụ thời gian qua.
Theo GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính, trùng tu không phải mang đến bản sắc văn hóa cho di tích, bởi bản thân di tích đã chứa đựng bản sắc. Giữ lại tính nguyên gốc chính là cách bảo tồn bản sắc hiệu quả nhất.
Về lâu dài, lĩnh vực trùng tu di tích cần bổ sung các chế tài xử lý trách nhiệm đối với những đơn vị, cá nhân, do thiếu chuyên môn, kém năng lực mà thực hành tu bổ, tôn tạo không đúng, gây hại cho di tích hoặc lợi dụng tình trạng hư hỏng ít để trục lợi bằng việc trùng tu. Đồng thời, cần xây dựng chương trình đào tạo, nâng cao chuyên ngành tôn tạo di sản cho các nhà quản lý, tư vấn lập dự án, thiết kế, hướng dẫn, giám sát, điều hành thi công... cũng như công nhân trực tiếp tu bổ.
PN