Ý tưởng về “Ngày Sách và Bản quyền Thế giới” bắt nguồn từ một phong tục truyền thống rất đẹp ở Catalonia (Tây Ban Nha): Vào ngày 23/4 hàng năm (là ngày lễ Thánh Goerge), có rất nhiều hội chợ sách và các lễ hội đường phố được tổ chức, mỗi khách hàng sẽ được tặng một bông hồng kèm theo khi mua một cuốn sách trong ngày hôm đó. Ngày 23/4 còn là ngày mà cả ba đại văn hào của thế giới Cervantes, Shakespeare và Inca Garcilaso de la Vega đều qua đời sau khi để lại cho nhân loại những kiệt tác của mọi thời đại. Ngày này cũng là ngày sinh hoặc ngày giỗ của các tác giả nổi tiếng khác Maurice Druon, K.Laxness, Vladimir Nabokov, Josep Pla and Manuel Mejía Vallejo.
Trước những dấu ấn đặc biệt liên quan đến văn học đều diễn ra vào ngày 23/4, trong kỳ họp lần thứ 28, Đại hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO), tổ chức tại Paris (ngày 25/10 – 16/11/1995) đã quyết định chọn ngày 23/4 hàng năm làm “Ngày sách và Bản quyền thế giới” (World Book and Copyright Day) với mong muốn đây sẽ là dịp để cả thế giới tôn vinh sách và những người sáng tạo ra chúng - những người đã có những đóng góp không gì thay thế được đối với sự phát triển văn hóa nhân loại; dịp để khuyến khích tất cả mọi người, nhất là giới trẻ, khám phá niềm yêu thích đọc sách, tôn vinh văn hoá đọc.
Hưởng ứng chủ trương của UNESCO, đồng thời để khẳng định những giá trị to lớn của sách báo, hơn 10 năm qua, trên thế giới đã có trên 150 quốc gia tổ chức kỷ niệm “Ngày sách và bản quyền thế giới” với nhiều hoạt động thiết thực dưới nhiều hình thức và chủ đề phong phú khác nhau, thu hút được nhiều người tham gia, nhất là xây dựng được mối liên hệ mật thiết giữa các thư viện - nhà xuất bản - cơ quan phát hành - và bạn đọc.
Nhận thấy tầm quan trọng của văn hóa đọc, ngày 24/2/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 284/QĐ-TTg lấy ngày 21/4 hàng năm là “Ngày Sách Việt Nam” nhằm khuyến khích và phát triển phong trào đọc sách trong cộng đồng, nâng cao nhận thức của Nhân dân về ý nghĩa to lớn và tầm quan trọng của việc đọc sách đối với việc phát triển kiến thức, kỹ năng và phát triển tư duy, giáo dục và rèn luyện nhân cách con người.
Việc lấy ngày 21/4 là “Ngày Sách Việt Nam” có ý nghĩa rất quan trọng. Đây là thời điểm ra mắt cuốn sách đầu tiên của Việt Nam là cuốn “Đường Kách mệnh” của Chủ tịch Hồ Chí Minh - tác phẩm đầu tiên bằng tiếng Việt được in bởi những người thợ in Việt Nam. Việc chọn “Ngày Sách Việt Nam” gắn với một tác phẩm nổi tiếng của Chủ tịch Hồ Chí Minh có ý nghĩa văn hóa sâu sắc bởi Người không chỉ là “Anh hùng giải phóng dân tộc” mà còn là một tác giả lớn, một “nhà văn hóa kiệt xuất” được UNESCO công nhận, các tác phẩm của Người không chỉ có giá trị đối với Nhân dân Việt Nam mà còn được bạn bè quốc tế đón nhận. Bên cạnh đó, tháng 4 còn là thời điểm diễn ra “Ngày sách và Bản quyền Thế giới” (23/4), nhằm tôn vinh văn hóa đọc, khuyến khích mọi người dân thế giới khám phá niềm yêu thích đọc sách. Việc tổ chức “Ngày Sách Việt Nam” vào dịp này thể hiện sự hội nhập của văn hóa đọc Việt Nam với văn hóa nhân loại.
Năm 2022, “Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam” với chủ đề “Chấn hưng văn hóa và phát triển văn hóa đọc” được bắt đầu từ trung tuần tháng 3 đến hết tháng 4, trọng điểm là từ ngày 15 đến 21/4.
Với mục đích khẳng định vị trí, vai trò và tầm quan trọng của sách đối với việc nâng cao kiến thức, kỹ năng, phát triển tư duy, giáo dục và rèn luyện nhân cách con người; khuyến khích và phát triển phong trào đọc sách, tạo dựng môi trường đọc thuận lợi, xây dựng thói quen đọc sách trong gia đình, trường học, cơ quan, tổ chức và cộng đồng; phát hiện, tôn vinh các tổ chức, cá nhân có những đóng góp cho phát triển sách và văn hóa đọc trong cộng đồng, “Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam” năm 2022 sẽ được tổ chức bằng nhiều hình thức khác nhau, phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương, cơ quan, đơn vị, cùng những nội dung, hoạt động có trọng tâm, trọng điểm, thiết thực, hiệu quả, sáng tạo đặc biệt là thích ứng an toàn trong điều kiện dịch Covid-19.
Tại Quảng Trị, các hoạt động hưởng ứng “Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam” năm 2022 cũng diễn ra khá đa dạng với các hoạt động chính được tổ chức trọng tâm từ ngày 10 đến 21/4/2022 (đặc biệt là trong 02 ngày 19 và 20/4/2022 tại Thị xã Quảng Trị): Tổ chức trò chơi, giao lưu về sách và truyền cảm hướng đọc sách; giới thiệu sách và tổ chức các trò chơi qua mô hình xe thư viện lưu động; tổ chức tọa đàm “Sách và cuộc sống”; Tọa đàm giới thiệu đại sách độc bản kỷ lục châu Á và kỷ lục thế giới “Huyền thoại Thành Cổ Quảng Trị (81 ngày đêm mùa hè đỏ lửa - 1972)”. Đặc biệt, “Lễ Khai mạc Ngày sách và Văn hóa đọc Việt Nam” sẽ được tổ chức vào ngày 19/4/2022 tại Nhà Thiếu nhi thị xã Quảng Trị. Ngoài ra, còn có các hoạt động khác như trao tặng sách cho một số trường; triển lãm tranh, kể chuyện theo sách… diễn ra tại các địa phương, trường học và các thư viện trên địa bàn tỉnh.
“Ngày Sách Việt Nam” là sự kiện văn hóa quan trọng đối với những người yêu sách và cả cộng đồng xã hội; là dịp để tôn vinh giá trị của sách, khẳng định vị trí, vai trò và tầm quan trọng của sách trong đời sống xã hội; tôn vinh người đọc và những người tham gia sưu tầm, sáng tác, xuất bản, in, phát hành, lưu giữ sách. Đồng thời, nó còn góp phần nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành đối với việc xây dựng và phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm bản sắc dân tộc. Minh Huyền