Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: Dân chủ là cái quý báu nhất của nhân dân, thực hành dân chủ là cái chìa khóa vạn năng để giải quyết mọi khó khăn. Xuất phát từ vai trò đặc biệt quan trọng đó, vì vậy, Đảng ta khẳng định: “Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân”. Muốn vậy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên cần phải nêu gương về dân chủ, tổ chức thực hiện, phát huy dân chủ xã hội, vận động, tuyên truyền sâu rộng để quần chúng cùng thực hiện. Đặc biệt, ngày 18/2/1998 Bộ Chính trị khóa VIII ban hành Chỉ thị số 30-CT/TW “Về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ (QCDC) ở cơ sở” và ngày 04/03/2010 Ban Bí thư ban hành Kết luận số 65-KL/TW, về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW của Bộ Chính trị về xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở. Đây là chủ trương đúng đắn hợp lòng dân, được lòng dân.
Xác định việc thực hiện QCDC ở cơ sở là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, nhằm phát huy chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị đề ra. Trong những năm qua, các tổ chức đảng trên địa bàn toàn tỉnh đã nâng cao vai trò lãnh đạo, tập trung đẩy mạnh việc tuyên truyền, quán triệt đầy đủ các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên về thực hiện QCDC ở cơ sở cho tất cả cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân gắn với việc đẩy mạnh thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước; thể hiện qua việc cấp ủy đưa nội dung thực hiện QCDC ở cơ sở vào nghị quyết, chương trình công tác năm của đơn vị; thành lập, kiện toàn Ban chỉ đạo... Việc thực hiện QCDC ở cơ sở gắn với công tác tự phê bình và phê bình từ trong cấp ủy đảng, đến đảng viên và cán bộ, công chức cơ quan, nhất là thể hiện qua hội nghị sinh hoạt kiểm điểm tự phê bình và phê bình theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XI "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng đảng hiện nay" và Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII “Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ”. Qua triển khai thực hiện QCDC ở cơ sở, vai trò lãnh đạo của các cấp ủy đảng, sự tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên được nâng lên, dân chủ trong sinh hoạt Đảng, trong quy hoạch, đào tạo, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ được thực hiện khá tốt. Mặt khác, các nội dung quy định trong QCDC được triển khai thực hiện sâu rộng đến các cơ quan, đơn vị, địa phương. Ban Chỉ đạo xây dựng và thực hiện QCDC ở cơ sở được kiện toàn kịp thời, hàng năm có chương trình công tác, kế hoạch kiểm tra việc thực hiện QCDC, chỉ đạo xây dựng, sửa đổi, bổ sung nhiều quy chế, quy ước phù hợp với từng thời điểm để lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện.
Việc thực hiện QCDC ở cơ sở gắn với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị gắn với đẩy mạnh việc “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư”, phong trào thi đua “Dân vận khéo”, chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới, thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang lễ hội truyền thống… được triển khai sâu rộng có sức lan tỏa mạnh mẽ trong cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Hoạt động người đứng đầu cấp ủy đảng, chính quyền gặp gỡ, tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với nhân dân được thường xuyên tổ chức, qua đó nắm chắc tình hình tư tưởng, nguyện vọng chính đáng của nhân dân đồng thời giải quyết trực tiếp những ý kiến băn khoăn vướng mắc của nhân dân, góp phần làm ổn định tình hình, thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị.
Đặc biệt, trong quá trình xây dựng nông thôn mới các cấp ủy yêu cầu từng cán bộ, đảng viên phải thực sự là những người nêu gương, nòng cốt đi đầu, nhất là trong những việc khó như giải phóng mặt bằng, hiến đất làm đường, huy động đóng góp..., cán bộ, đảng viên là người phải thể hiện rõ quyết tâm, kiên trì trong công tác dân vận, giải thích rõ nội dung, ý nghĩa của phong trào xây dựng nông thôn mới (NTM), từng bước nâng cao nhận thức, trách nhiệm của nhân dân, hạn chế tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào nguồn lực nhà nước. Từ sự nêu gương, nói đi đôi với làm và bằng những việc làm cụ thể của cán bộ, đảng viên, Nhân dân trên địa bàn toàn tỉnh đã phấn khởi, tin tưởng và tích cực hưởng ứng xây dựng NTM.
Có thể khẳng định rằng với vai trò lãnh đạo của tổ chức đảng và sự tiên phong, đi đầu của cán bộ, đảng viên việc triển khai thực hiện QCDC ở cơ sở đã phát huy quyền làm chủ của nhân dân, huy động sức sáng tạo của nhân dân góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, giữ vững quốc phòng - an ninh, xây dựng Đảng, chính quyền vững mạnh, góp phần xây dựng và phát triển địa phương theo hướng ổn định, bền vững.
Tuy vậy, bên cạnh những kết quả đã đạt được, không ít nơi vẫn còn mốt số tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên vẫn chưa nhận thức, sâu sắc, đầy đủ về thực hiện QCDC. Cách làm còn mang tính hình thức, chiếu lệ, quần chúng chưa được hưởng quyền dân chủ, chưa dùng được quyền dân chủ nên hạn chế nhiều đến hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chính trị…đã ảnh hưởng đến niềm tin của nhân đối với Đảng, với chế độ…
Do đó, trong thời gian tới, để tiếp tục nâng cao vai trò, trách nhiệm của tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên trong thực hiện QCDC ở cơ sở thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng trên địa bàn toàn tỉnh trước hết, tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức về dân chủ và thực hành dân chủ, phát huy dân chủ phải đi liền với nâng cao dân trí, phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống Nhân dân vì đây là khâu quan trọng để phát huy quyền làm chủ của Nhân dân tại cơ sở. Tổ chức thực hiện nghiêm túc việc lấy ý kiến Nhân dân về xây dựng các chủ trương, chính sách liên quan đến quyền và lợi ích trực tiếp của Nhân dân..
Tổ chức đảng là hạt nhân lãnh đạo khối đại đoàn kết toàn dân ở cơ sở phải đoàn kết, thống nhất ý chí và hành động; đội ngũ cán bộ, đảng viên, phải thực sự gương mẫu, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, phải xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ trung thành của Nhân dân. Mỗi cán bộ, đảng viên phải không ngừng tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, thực sự là tấm gương về đạo đức, lối sống cho quần chúng noi theo nhất là người đứng đầu các cơ quan, đơn vị.
Mặt khác các cấp ủy đảng tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và thường xuyên giáo dục ý thức trách nhiệm cho đội ngũ đảng viên. Lãnh đạo thực hiện QCDC là nhiệm vụ của cấp ủy đảng và là thước đo đánh giá, phân loại các tổ chức đảng hàng năm. Tổ chức đảng cơ sở phải thường xuyên tự phê bình và phê bình nghiêm túc, lãnh đạo thực hiện QCDC với xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh, nâng cao chất lượng đảng viên.
Phát huy vai trò của MTTQ, các đoàn thể chính trị-xã hội các cấp trong việc tuyên truyền và giám sát việc thực hiện, vận động nhân dân nâng cao ý thức chấp hành pháp luật. MTTQ và các đoàn thể chính trị-xã hội các cấp đẩy mạnh công tác phản biện xã hội làm cho bầu không khí dân chủ sôi động, dân chủ rộng rãi, sâu sắc hơn. Việc thực hiện QCDC ở cơ sở phải được cụ thể hóa thành chương trình hành động, kế hoạch công tác của các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị-xã hội; gắn thực hiện QCDC ở cơ sở với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị, công tác cải cách hành chính, với các phong trào thi đua yêu nước, nhiệm vụ xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng chính quyền, đoàn thể trong sạch, vững mạnh, gắn với trách nhiệm của người thi hành công vụ, xây dựng văn hóa công sở, phát huy và xây dựng tốt các mô hình Nhân dân tự quản. Cán bộ, đảng viên trong hệ thống chính trị ở cơ sở phải có sự phối hợp chặt chẽ, cùng nhau đi giải thích cho dân hiểu, cùng nhau triển khai thực hiện quy chế phù hợp với thực tiễn.
Tiếp tục nâng cao dân trí toàn xã hội, tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước đối với cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân. Đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống quan liêu tham nhũng, phát triển kinh tế - xã hội, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân; ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng suy thoái về tưởng, đạo đức, lối sống trong đội ngũ đảng viên theo tinh thần Nghị quyết TW 4 khóa XII của Đảng.
Dân chủ và thực hiện QCDC ở cơ sở là bước tiến mới trong nhận thức và chỉ đạo thực tiễn của Đảng và Nhà nước ta. Do đó, vai trò lãnh đạo của tổ chức đảng và sự tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong việc thực hiện QCDC ở cơ sở sẽ tạo ra động lực to lớn cho các phong trào hành động cách mạng của nhân dân, góp phần phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trần Văn Toàn, Trường Chính trị Lê Duẩn