Đồng chí Vũ Kỳ, Thư ký của Bác kể lại: Năm 1966, bước sang tuổi 76, tình trạng sức khoẻ của Bác có giảm so với năm trước. Nhớ lời Bác dặn năm ngoái, trước 9 giờ ngày 10 tháng 5, đồng chí Vũ Kỳ đặt sẵn chiếc phong bì tài liệu "Tuyệt đối bí mật" trên bàn làm việc của Bác. Nhưng sáng nay không thấy Bác viết gì thêm (1). Ngày hôm sau, 11 tháng 5, Bác vẫn dành đúng một tiếng, từ 9 giờ đến 10 giờ, để tiếp tục suy nghĩ. Bác đọc rất chăm chú từng câu, từng chữ. Có lúc, Bác đã cầm bút lên, rồi lại đặt xuống. Nhưng Bác không viết gì thêm.
Từ ngày 12 đến ngày 14 tháng 5, Bác họp Bộ Chính trị. Chính trong những ngày này, Bác đã viết thêm câu "Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau" sau đoạn đã viết "Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết thống nhất của Đảng".(2)
Hẳn trong mỗi chúng ta, ai cũng nhớ rằng, trong bản Di chúc "trước hết nói về Đảng" Người viết: "Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, cho nên từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo nhân dân ta hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta ".(3) Chính vì vậy: " Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình"(4). Và để làm được điều đó, Người dạy" Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình",(5) với tinh thần "Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau" .
Đối với Bác, tình thương là lẽ sống. Bởi theo Bác: “ Hiểu Chủ nghĩa Mác- Lê nin là phải sống với có tình có nghĩa. Nếu thuộc bao nhiêu sách mà sống không có tình, có nghĩa sao gọi là hiểu chủ nghĩa Mác-Lê nin được”. Bác dạy chúng ta như thế, và chính Bác cũng hành động như thế.
Mùa đông năm 1946, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của ta vào thời điểm cam go, ác liệt nhất, sau khi đi Pháp trở về Người đã đến dự lễ “Mùa đông binh sĩ’ do Hội Liên hiệp Quốc dân Việt Nam tổ chức. Với tấm lòng thương yêu anh em binh sĩ rét mướt ở nơi núi rừng, biên ải Bác đã đem chiếc áo lụa mà đồng bào biếu, để bán đấu giá lấy tiền mua áo ấm gửi cho chiến sĩ ngoài mặt trận. Trở về Hà Nội, có lần khi thấy trời nắng nóng, Bác hỏi thăm bộ đội trực phòng không trên Hội trường Ba Đình... có đủ nước uống không?. Sau khi cử đồng chí Vũ Kỳ đi kiểm tra, Bác đã chuyển toàn bộ số tiền 25.000 đồng (tương đương khoảng 60 lạng vàng) , tiền tiết kiệm từ nhuận bút viết báo của Bác, để mua nước ngọt cho bộ đội. Hoặc là: Khi đoàn cán bộ chiến sĩ anh hùng, dũng sĩ miền Nam ra thăm miền Bắc, Bác dặn các đồng chí phục vụ phải lo cho các cô, các chú ăn uống đầy đủ; chú ý nấu các món ăn của địa phương để các cô, các chú ấy ăn được nhiều, sức khoẻ mới tốt. Trong cuộc sống, trong sinh hoạt Người luôn nhắc nhở mọi người sống “có tình, có nghĩa”, “có lý, có tình”. Người nói “Nhân dân ta từ lâu sống với nhau đã có tình, có nghĩa. Từ khi có Đảng lãnh đạo và giáo dục, tình nghĩa ấy càng cao đẹp hơn”.
Khi nghe tin con trai bác sĩ Vũ Đình Tụng hy sinh Hồ Chủ tịch liền gửi thư cho Bác sĩ “Tôi được báo cáo rằng, con trai Ngài đã oanh liệt hy sinh cho Tổ quốc. Ngài biết rằng tôi không có gia đình, cũng không có con cái. Nước Việt Nam là đại gia đình của tôi. Tất cả thanh niên Việt Nam là con cháu tôi. Mất một thanh niên, thì hình như tôi đứt một đoạn ruột. Những cháu và anh em thanh niên khác, dũng cảm hy sinh để giữ gìn đất nước. Thế là họ đã làm rạng rỡ dân tộc, vẽ vang giống nòi. Họ chết cho Tổ quốc sống mãi, tinh thần họ đã luôn luôn sống với non sông Việt Nam…”
Tình thương của Người thật mênh mông mà cũng thật thống thiết. Bác nói “Một ngày đồng bào còn chịu khổ là một ngày tôi ăn không ngon, ngủ không yên”. Có bó hoa, anh em tặng sinh nhật, Bác bảo mang lên đặt trên mộ đồng chí cấp dưỡng mới qua đời. Người xúc động đến trào nước mắt khi viếng mộ các Anh hùng, Liệt sĩ. Người cũng không cầm được nước mắt khi gặp các đại biểu miền Nam ra thăm miền Bắc.
Lần này, trước lúc "đi xa" người lại một lần nữa dặn chúng ta "Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau", đặc biệt, trong phê bình đồng chí, đồng nghiệp.
Trong cuộc sống, sinh hoạt Đảng, hàm nghĩa của phê bình và đoàn kết tưởng chừng như mâu thuẫn với nhau. Bởi "đoàn kết" là đồng lòng, đồng sức còn phê bình thì tuy là" nêu ưu điểm và vạch khuyết điểm" (6) nhưng đều hướng tới mục đích để đồng chí, đồng nghiệp mình tiến bộ, quan hệ xã hội tốt đẹp và cùng hoàn thành nhiệm vụ của Đảng, của Dân.
Nguyên lý của phê bình được Người chỉ rõ:" khuyết điểm cũng như chứng bệnh. Phê bình cũng như uống thuốc. Sợ phê bình, cũng như có bệnh mà giấu bệnh. Không dám uống thuốc. Để đến nỗi bệnh ngày càng nặng, không chết "cũng la lết quả dưa" (6). Cho nên "Thang thuốc hay nhất là thiết thực phê bình và tự phê bình"(7). Bác cho rằng " Biết mình có khuyết điểm, nhưng không chiụ cố gắng sửa đổi",(8) thấy đồng chí có khuyết điểm nhưng "để mặc kệ" (9) là một việc làm đáng phê phán. Người dạy: "Tự phê bình và phê bình phải ráo riết, triệt để, không nể nang, không thêm, không bớt, không dùng những lời mĩa mai, cay độc, châm chọc, phải vạch rõ cả ưu điểm lẫn khuyết điểm, phê bình căn cứ vào việc làm chứ không suy diễn, quy kết". (10)
Theo tinh thần đó, có thể nói phê bình và tự phê bình là một việc làm bình thường trong cuộc sống. Bởi không ai dám chắc rằng trong sinh hoạt, công tác mình sẽ không có thiếu sót cho nên phải tự phê bình và phê bình là tất yếu. Điều Người yêu cầu mỗi cán bộ, đảng viên chúng ta là khi phê bình phải xuất phát từ tình thương yêu đồng chí.Cùng với tình thương, mỗi người khi phê bình hãy đặt hoàn cảnh đồng chí mình với mình để có sự thông cảm, chia sẻ, phân tích có tình, có lý. Đặc biệt, phê bình phải xuất phát từ động cơ trong sáng thì người "phê" và người được "phê" đều sẽ vui vẻ.
Hơn 72 năm, giữ quyền lãnh đạo xã hội, sở dĩ niềm tin của nhân dân với Đảng ngày càng cao; Đảng ta ngày càng lớn mạnh là vì trước hết, Đảng ta luôn xác định trách nhiệm của mình: “ Hễ còn có một người Việt Nam bị bốc lột, bị nghèo nàn, thì Đảng vẫn đau thương, cho đó là vì mình chưa làm tròn nhiệm vụ”. Đứng trong hàng ngũ của Đảng, những người đảng viên luôn phấn đấu đi đầu, gương mẫu, hy sinh, gian khổ chịu trước, sung sướng hưởng sau,“mình vì mọi người”, “ Đảng viên đi trước, làng nước theo sau”, xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ thật trung thành của nhân dân. Mặt khác, Đảng ta không tự thoả mản, giấu diếm khuyết điểm. Nếu có khuyết điểm, Đảng công khai tự phê bình, nhận khuyết điểm trước dân, kịp thời sửa chữa và sửa chữa có kết quả. Mặt khác,“Đảng yêu cầu tất cả cán bộ, đảng viên, dù ở cương vị công tác nào, cũng phải không ngừng tự rèn luyện để nâng cao đạo đức cách mạng, khắc phục các thói quan liêu, cửa quyền, giữ gìn thanh danh, uy tín của Đảng”.
Điều đáng buồn, thảng hoặc trong đời sống, sinh hoạt Đảng có tổ chức Đảng, cá nhân chưa làm được điều đó. Trước hết, các cơ quan, đơn vị, tổ chức Đảng chưa quán triệt đầy đủ, sâu sắc nguyên tắc "tự phê bình và phê bình", một trong những nguyên tắc quan trọng của công tác xây dựng Đảng. Từ đó, chưa đưa công tác này thành chế độ, thành nền nếp. Còn đối với cán bộ, đảng viên, thì theo lối suy nghĩ "dễ người, dễ mình", thấy đồng chí có khuyết điểm cũng không dám nói, hoặc không nói, để đề phòng lỡ khi mình gặp khó khăn, sai lầm sẽ được không bị làm khó. Tâm lý "dĩ hoà vi quý" vì thế có cơ hội để lây lan. Lâu dần, cái xấu tự nhiên thành nếp, vô hình trung đã tạo ra không khí nặng nề "bằng mặt, nhưng không bằng lòng", trong cơ quan, đơn vị, chỉ chờ cơ hội để bùng nỗ như ung nhọt lâu ngày. Đó là chưa kể, trong cuộc sống một số người còn lợi dụng phê bình" để công kích, để nói xấu, để chửi rủa" (11) để "đập cho tơi bời"(12) . Động cơ của những người này "Khi phê bình ai, không phải vì Đảng, không phải vì tiến bộ, không phải vì công việc, mà chỉ công kích cá nhân, cãi bướng, trả thù, tiểu khí". (13)Thậm chí họ "coi những người có khuyết điểm và sai lầm... như đối với hổ mang, thuồng luồng".(14) Hậu quả của nó là một số đồng chí từ khuyết điểm nhỏ nhưng do không được đồng chí, tổ chức góp ý để sửa chữa đã tích tụ thành khuyết điểm lớn. Còn tổ chức thì mất cán bộ, nội bộ dẫn đến mất đoàn kết.
Năm 2017, đang dần khép lại, các cơ quan đơn vị, các tổ chức Đảng đang chủân bị công tác đánh giá, xếp loại cán bộ đảng viên cuối năm; mà một trong những công việc không thể thiếu đó là: tự phê bình và phê bình.
Tin rằng quán triệt lời dạy: Phê bình với tinh thần "Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau" của Chủ tịch Hồ Chí Minh các cơ quan, đơn vị, tổ chức Đảng và mỗi một chúng ta sẽ đóng góp nhiều ý kiến quý báu để mỗi một cán bộ thực sự là công bộc của nhân dân, các tổ chức, cơ quan đơn vị, tổ chức Đảng thực sự trong sạch vững mạnh "Xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới" như mong ước của Người.
NGUYỄN TRÍ ÁNH
(Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Quảng Trị)
____________________________________
(1) Khi viết Di chúc lần đầu tiên Bác có dặn đồng chí Vũ Kỳ, là thư ký của mình, đây là tài liệu tuyệt đối bí mật. (Vũ Kỳ-Bác Hồ viết Di chúc)
(2) (3)(4)(5) Trích Di chúc
(6)(7)(8)(9)(10)(11)(12)(13) (14) trích tác phẩm "Sửa đôỉ lối làm việc" của Chủ tịch Hồ Chí Minh.