Trong Báo cáo tổng kết 30 năm đổi mới có nêu: “Công tác tư tưởng được coi trọng và tăng cường hơn, góp phần tạo sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận xã hội về các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Coi trọng rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân; chỉ đạo, tổ chức, triển khai đạt kết quả bước đầu trong thực hiện “Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” (khóa X) và “Tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” (khóa XI) gắn với nhiệm vụ xây dụng, chỉnh đốn Đảng; đã chủ động hơn trong đấu tranh chống các quan điểm sai trái, thù địch; việc đấu tranh chống những biểu hiện “tự diễn biển”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ đạt kết quả bước đầu; công tác thông tin, báo chí, xuất bản được quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo” (Tr 305-306).
Văn kiện trình Đại hội XII cũng đã khẳng định: “Chất lượng và hiệu quả công tác tư tưởng, lý luận có bước được nâng lên. Công tác tư tưởng được coi trọng và tăng cường, góp phần tạo nên sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội. Tích cực đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch; chủ động phòng ngừa, đấu tranh phê phán, ngăn chặn những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ".
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt đạt được, công tác tuyên giáo hiện nay đang đặt ra một số vấn đề cần quan tâm, nổi lên là: Một là, tác động của những khó khăn, thuận lợi trong phong trào cộng sản, công nhân quốc tế, của quá trình hội nhập với nhiều trào lưu tư tưởng, ý thức hệ khác nhau, mô hình thành công, thất bại ảnh hưởng không nhỏ tới công tác tư tưởng. Hai là, các phần tử cơ hội trong nước, các phần tử bất mãn, phản động lưu vong ở nước ngoài và các thế lực thù địch đang ráo riết xuyên tạc, kích động, đả phá, lên án chủ nghĩa Mác-Lê-nin, đòi thay đổi đường lối xây dựng CNXH ở nước ta, chống lại sự lãnh đạo của Đảng. Các hoạt động chống phá về chính trị, tư tưởng làm cho cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng càng phức tạp thêm, gây tư tưởng hoài nghi, lo lắng, thậm chí hoang mang và ngộ nhận trong không ít cán bộ, đảng viên và trong xã hội. Chúng đẩy mạnh thực hiện chiến lược “diễn biến hòa bình”, tác động vào mỗi con người lối sống thực dụng, lai căng, mất gốc, tôn thờ chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, xa rời những giá trị, truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Ba là, bối cảnh thông tin đa chiều, mạng xã hội nở rộ, cách thức tiếp cận thông tin của mỗi người ngày càng đa dạng, sự chia sẻ thông tin nhanh nhạy chưa từng có và trong nhiều trường hợp chịu sự tác động, ảnh hưởng của số đông, trong khi nội dung, phương thức công tác tuyên giáo chưa đổi mới kịp. Bốn là, khối lượng nội dung công tác rất rộng, rất khó và rất phức tạp, rất nhạy cảm, yêu cầu công việc đòi hỏi rất cao trong khi nguồn lực con người và điều kiện làm việc lại rất hạn chế. Sự hụt hẫng đội ngũ từng được báo động khá lâu nhưng đến nay vẫn khó khắc phục. Năm là, đất nước càng phát triển đi vào chiều sâu, nền kinh tế thị trường định hướng XHCN đặt ra nhiều vấn đề cả về lý luận và thực tiễn, chưa có tiền lệ trong lịch sử cả trong và ngoài nước. Sáu là, những yếu kém trong quản lý đất nước, điểm xuất phát thấp, sự thiếu gương mẫu của một bộ phận cán bộ lãnh đạo, lợi ích nhóm, tham nhũng... trong khi thẩm quyền của ngành tuyên giáo hạn chế. Bảy là, chất lượng đội ngũ cán bộ và cơ sở vật chất, cơ chế chính sách hiện có chưa đáp ứng được với yêu cầu công việc.
Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực chính trị tư tưởng diễn ra ngày càng gay gắt hơn, đòi hỏi công tác tuyên giáo cần đổi mới cả về nội dung, phương thức, phương châm thực hiện và cần có những giải pháp phù hợp.
Trước hết, về nội dung công tác tuyên giáo, có thể xác định là sự cụ thể hóa nội dung các nhiệm vụ mà chủ thể công tác tuyên giáo tiến hành, nhằm thực hiện mục đích đặt ra, bao gồm: phát triển, truyền bá hệ tư tưởng, nền tảng tư tưởng của Đảng; hình thành phát triển cương lĩnh, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước trong từng giai đoạn cách mạng; xây dựng thế giới quan khoa học, nhân sinh quan, lý tưởng, lẽ sống và niềm tin của nhân dân đối với chủ trương, đường lối của Đảng và sự lãnh đạo của Đảng; cổ vũ, động viên cán bộ, đảng viên và nhân dân chủ động, tự giác, tích cực thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị trong mỗi giai đoạn; xây dựng nền văn hóa, xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội, xây dựng con người mới; trực tiếp xây dựng Đảng, để đảm bảo cho Đảng luôn vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức; đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.
Phương thức công tác tuyên giáo, được hiểu là phương pháp và hình thức tiến hành hoặc cách thức và biện pháp thực hiện. Do vậy, phương thức công tác tuyên giáo là tổng hợp các biện pháp, con đường, cách thức mà chủ thể sử dụng để thực hiện triển khai công tác tuyên giáo một cách phù hợp, kịp thời và có hiệu quả nhất.
Còn phương châm công tác tuyên giáo là phương hướng và mục tiêu phấn đấu, hành động hoặc tư tưởng chỉ đạo hành động, thường được diễn đạt bằng câu ngắn gọn. Do vậy, phương châm công tác tuyên giáo là những định hướng có tính chỉ đạo trong hoạt động tuyên giáo ở các cấp, các ngành. Có phương châm công tác chung và phương châm công tác cho từng nhiệm vụ cụ thể. Trong điều kiện mới, theo PGS. TS. Phạm Văn Linh, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương khẳng định, phương châm công tác tuyên giáo bao gồm 4 thành tố là: “nhanh nhạy - hiệu quả - thuyết phục - bám sát thực tiễn”. Các thành tố đó có mối quan hệ chặt chẽ, bổ trợ cho nhau, trong đó:
Nhanh nhạy, là đòi hỏi chung của thời kỳ mới, khi tình hình thế giới, trong nước biến đổi nhanh chóng. Thực hiện công tác tuyên giáo không chỉ nhanh chóng, thích ứng với diễn biến tình hình, còn phải nhạy bén ứng phó, dự báo từ xa.
Hiệu quả, là yêu cầu về chất lượng, chiều sâu các hoạt động tuyên giáo. Trong điều kiện mới, hiệu quả luôn là vấn đề được đặt lên hàng đầu trong mọi hoạt động, trong đó công tác tuyên giáo càng phải quan tâm.
Thuyết phục, đây là đặc điểm ưu tiên của công tác tuyên giáo, chi phối nội dung, phương thức công tác hướng tới các đối tượng phù hợp.
Bám sát thực tiễn, thực tiễn cuộc sống luôn phong phú, nhiệm vụ chính trị của đất nước, địa phương, cơ sở từng thời kỳ khác nhau, để công tác tuyên giáo đi trước, đi cùng, đi sau; gắn xây và chống; sáng tạo trong hoạt động đòi hỏi phải bám sát thực tiễn. Phương châm công tác chỉ đạo cho tư tưởng hành động của công tác tuyên giáo, mang dấu ấn xuyên suốt để các nhiệm vụ tuyên giáo hướng tới. Giữa phương châm, nội dung, phương thức công tác có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, phương châm công tác là tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của nội dung, phương thức công tác tuyên giáo. Trong đó, nội dung và đối tượng quyết định lựa chọn phương thức, lực lượng, công cụ thực hiện. Đổi mới công tác tuyên giáo trước hết phải đổi mới nội dung, phương thức thực hiện với phương châm công tác tuyên giáo phù hợp.
Trong những năm tới, công tác tuyên giáo hướng tới mục tiêu tiếp tục làm tốt công tác tham mưu cho Đảng về các vấn đề chính trị, tư tưởng, văn hoá, khoa giáo.. nhằm góp phần tích cực vào việc tuyên truyền, bảo vệ, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; cổ vũ toàn Đảng, toàn dân thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, hội nhập kinh tế quốc tế; tham gia tích cực, có hiệu quả vào cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng tổ chức; giữ vững và mở rộng trận địa tư tưởng của Đảng, nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác tuyên giáo. Trong đó, cần tập trung vào những nhiệm vụ chính sau:
- Đẩy mạnh nghiên cứu lý luận gắn với tổng kểt thực tiễn trong nước và thế giới; khẳng định tính đúng đắn, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác -Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh để phát triển đường lối đổi mới của Đảng; giải đáp có sức thuyết phục những vấn để lý luận và thực tiễn do công cuộc đổi mới đật ra; từ đó từng bước tiếp tục làm sáng tỏ lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
- Tập trung đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục lý luận chính trị để truyền bá một cách rộng rãi, sâu sắc chủ nghĩa Mác - Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các văn kiện Đại hội XII của Đảng, các Nghị quyết Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư nhiệm kỳ XII, nhằm xây dựng thế giới quan và phương pháp luận khoa học cho cán bộ, đảng viên và đông đảo quần chúng nhân dân, tạo sự nhất trí cao trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hệ trương, đường lối, chính sách đổi mới của Đảng và Nhà nước.
- Tăng cường tuyên truyền, động viên toàn Đảng, toàn quân, toàn dân quyết tâm tích cực, sáng tạo thực hiện thắng lợi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nâng cao hiệu quả và đưa việc “Học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh” đi vào chiều sâu, chú trọng việc nêu gươn và làm theo. Tuyên truyền kiến thức về quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Kiên quyết đánh bại mọi âm mưu, thủ đoạn của chiến lược “diễn biến hoà bình” trên các lĩnh vực chính trị, tư tưởng văn hoá, kinh tế, xã hội...; ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện tự diễn biến, tự chuyển hoá. Phản bác kịp thời những luận điệu xuyên tạc, thù địch. Đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước; phát hiện, nhân rộng điển hình, nhân tố mới; đẩy mạnh cuộc đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí.
- Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Bồi dưỡng các thế hệ con người mới phát triển toàn diện. Nghiên cứu và truyền bá rộng rãi những giá trị mới của văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước; đồng thời tích cực triển khai cuộc đấu tranh chống sự lai căng, vọng ngoại, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc; chú trọng công tác giáo dục, bồi dưỡng thể hệ trẻ. Triển khai thực hiện tốt Nghị quyết 33, khóa XI, về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, Nghị quyết 29, khóa XI về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo.
- Động viên đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, báo chí không ngừng phát triển, sáng tạo khoa học và công nghệ. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, bảo đảm về chất lượng, cả về trí tuệ và phẩm chất, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, nâng cao tính cạnh tranh, thúc đẩy nền kinh tế nước ta phát triển nhanh, mạnh bền vững, bảo đảm an sinh xã hội.
- Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ tuyên giáo trên tất cả các lĩnh vực, đáp ứng nhiệm vụ trong thời kỳ mới. Đổi mới cơ chế, chính sách đổi với cán bộ chuyên trách công tác tuyên giáo, kiện toàn và tăng cường cơ quan tham mưu ở các cấp, nhất là ở cấp Trung ương và các tỉnh, thành phố. Diệu Linh
[1] Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII. Văn phòng TW Đàng- Hà Nội 2016. Tr 186-187