Nhận thức rõ ý nghĩa, tầm quan trọng của việc triển khai thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, ngay từ năm 2000 đến nay, phong trào đã được cấp ủy, chính quyền các cấp trong tỉnh tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện sâu rộng được nhân dân hưởng ứng với sức lan tỏa mạnh mẽ, thực sự trở thành một cuộc vận động lớn có tác động tích cực, sâu sắc đến nhiều lĩnh vực đời sống xã hội của tỉnh nhà. Những năm gần đây, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với phong trào xây dựng nông thôn mới đang được triển khai trong toàn tỉnh, đã tạo nên sự thay đổi căn bản diện mạo các thôn, xóm, làng, khối phố, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân, củng cố hệ thống chính trị, giữ vững quốc phòng - an ninh, phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội toàn diện, vững chắc. Qua thực hiện tiêu chí về văn hóa trong Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới đã giải quyết mối quan hệ giữa xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở và xây dựng nông thôn mới đã góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân tại cộng đồng, đời sống tinh thần của người dân được nâng lên rõ rệt; các thiết chế văn hóa, thể thao (cấp xã, thôn) ngày càng được quan tâm, xây dựng; các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao quần chúng ngày càng sinh động phong phú, hình thức đa dạng, hấp dẫn thu hút người dân tham gia, từ đó nâng cao ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa.
Tính đến cuối năm 2020, toàn tỉnh có 378 làng, bản, khu phố, cơ quan, đơn vị, trường học được UBND tỉnh công nhận đơn vị văn hóa xuất sắc; 46 làng văn hóa tiêu biểu cấp tỉnh; 90,9% gia đình được công nhận gia đình văn hóa; 96,8% làng, bản, khu phố được công nhận “Làng, bản, khu phố văn hóa”, 93,9% cơ quan, đơn vị được công nhận đơn vị văn hóa; 46 xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới (trong đó có 57/117 xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới) và 6/24 phường, thị trấn được công nhận “phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị”; nhiều thiết chế văn hóa, thể thao được đầu tư xây dựng, từng bước đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tinh thần của nhân dân.
Cùng với việc đầu tư xây dựng, để quản lý và sử dụng có hiệu quả hệ thống thiết chế văn hóa ở cơ sở, đặc biệt nhà văn hóa các thôn, các địa phương tích đã cực chỉ đạo thực hiện củng cố kiện toàn bộ máy, cán bộ, thành lập và tổ chức bằng nhiều hình thức như : các đội, nhóm, câu lạc bộ văn nghệ, thể thao, đồng thời hỗ trợ kinh phí tạo điều kiện cho phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao ở cơ sở đã góp phần đưa phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao của địa phương phát triển sâu rộng, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của người dân. Tính đến nay, có 100% các xã, phường, thị trấn có đội văn nghệ quần chúng, thường xuyên tham gia các hội thi hội diễn, các hoạt động kỉ niệm các ngày lễ của quê hương, đất nước. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” với phương châm nâng cao chất lượng xét công nhận các danh hiệu Gia đình văn hóa, Khu dân cư văn hóa, Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới. Việc bình xét danh hiệu gia đình văn hóa tại các địa phương được tiến hành công khai, dân chủ, bám sát các tiêu chí. Các hoạt động trên đã góp phần nâng cao vai trò, vị thế của gia đình cũng như đẩy mạnh phong trào xây dựng gia đình văn hóa ngày càng phát triển. Sự phát triển của phong trào giúp giảm thiểu các vụ bạo lực gia đình, nâng cao mức sống, đời sống văn hóa tinh thần của các hộ gia đình ngày càng được nâng cao. Phong trào xây dựng làng, thôn, tổ dân phố văn hóa những năm gần đây phát triển nhanh, mạnh mẽ, huy động được sự chung tay, góp sức của toàn thể nhân dân. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được triển khai bao quát nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, với 5 nội dung là: đoàn kết giúp nhau “Xóa đói, giảm nghèo”; thực hiện nếp sống văn hóa, kỷ cương pháp luật; xây dựng môi trường sạch - đẹp - an toàn; xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở và phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao; xây dựng tư tưởng, chính trị lành mạnh. Cùng với đó là 7 phong trào cụ thể: xây dựng gia đình văn hóa; làng, thôn, bản, tổ dân phố văn hóa; “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”; xây dựng xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới, phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa; “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”; học tập, lao động sáng tạo; xây dựng người tốt, việc tốt, các điển hình tiên tiến được triển khai đồng bộ và đạt được những kết quả quan trọng. Đến nay, 100% khu dân cư trong tỉnh xây dựng và tổ chức hiệu quả mô hình tự quản như mô hình “Khu dân cư phòng chống ma túy”, “Khu dân cư phòng, chống tội phạm”, “khu dân cư nó không với ma túy”, “Khu dân cư 3 không: không tội phạm, không ma túy và không tệ nạn xã hội”...; có 289 khu dân cư không phát sinh người nghiện ma túy; trên 690 khu dân cư không phát sinh tội phạm; hằng năm có trên 90% hộ gia đình, khu dân cư đăng ký và cam kết thực hiện các tiêu chí đảm bảo an ninh, thực hiện tốt quy ước, hương ước tại cộng đồng. Chất lượng môi trường văn hóa từng bước được nâng lên; các hủ tục lạc hậu từng bước được đẩy lùi; đa số các hộ gia đình, khu dân cư thực hiện nghiêm túc quy định về nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội. Hiện nay trên địa bàn tỉnh duy trì thường xuyên 40 lễ hội của các dân tộc thiểu số; từ năm 2004 đến năm 2020 toàn tỉnh tổ chức được gần 20.000 chương trình/buổi giao văn nghệ quần chúng tại cơ sở, qua đó góp phần thúc đẩy phong trào văn, văn nghệ quần chúng phát triển mạnh mẽ. Phong trào phòng chống bạo lực gia đình chuyển biến tích cực, toàn tỉnh có trên 390 địa chỉ tin cậy tại cộng đồng; 72 mô hình phòng, chống bạo lực gia đinh; trên 400 câu lạc bộ gia đình phát triển bền vững...
Qua phong trào đã góp phần nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của các cấp, các ngành, của công đồng trong việc tuyên truyền, vận động nhân dân đoàn kết giúp nhau phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, cùng với các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, đến năm 2020 tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh giảm xuống còn 20% (theo chuẩn mới). Nếp sống văn hóa, kỷ cương pháp luật có nhiều chuyển biến tích cực. Các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, của tỉnh được quán triệt, triển khai sâu rộng và thực hiện nghiêm túc, hiệu quả, nhân dân đoàn kết, hỗ trợ, giúp nhau phát triển kinh tế; xây dựng nếp sống văn hóa mới; tích cực tham gia phòng, chống tội phạm, giữ gìn an ninh trật tự.
Trên địa bàn tỉnh, hình thành nhiều khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, trở thành những làng quê đáng sống. Trong năm 2020 đã có thêm 8 xã đạt chuẩn nông thôn mới, nâng số xã toàn tỉnh lên 57/101 xã đạt chuẩn nông thôn mới, chiếm tỷ lệ 56,4%. Có thể nói, sự phát triển của phong trào xây dựng thôn văn hóa, tổ dân phố văn hóa đã làm cho đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân ngày càng lành mạnh, phong phú, đời sống kinh tế ở các làng, thôn, bản, tổ dân phố ổn định và phát triển, đặc biệt góp phần quan trọng trong phong trào xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, quá trình thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với xây dựng nông thôn mới hiện nay vẫn còn bộc lộ một số hạn chế nhất định cần khắc phục như: Tính tích cực, chủ động, tự nguyện của một bộ phận người dân kể cả cán bộ đảng viên trong tham gia thực hiện phong trào ở một số nơi còn thấp; nhiều thiết chế văn hóa ở một số địa phương bị bỏ hoang đã gây lãng phí tài nguyên đất và tài sản của nhân dân đóng góp do thực hiện chủ trương sáp nhập các đơn vị xã, thôn, tổ dân phố. Công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật chưa được thường xuyên, tình trạng vi phạm pháp luật vẫn còn xảy ra trong một số thôn, tổ dân phố.
Để phát huy những kết quả đã đạt được, tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với xây dựng nông thôn mới, trong thời gian tới, các cấp ủy, chính quyền trong toàn tỉnh cần tập trung thực hiện có hiệu quả các giải pháp sau:
Một là, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cấp ủy Đảng, chính quyền và người dân trong toàn tỉnh tham gia phong trào, gắn kết phong trào xây dựng nông thôn mới với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” cùng với cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh" một cách hiệu quả, thiết thực.
Hai là, cần quán triệt sâu sắc Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước; Nghị định 122/2018/NĐ-CP ngày 17/9/2018 quy định về xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Thôn văn hóa”, “Làng văn hóa”, “Ấp văn hóa”, “Bản văn hóa”, “Tổ dân phố văn hóa”. Đồng thời, cần chủ động xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát tình hình thực hiện phong trào hàng năm để kịp thời hỗ trợ các địa phương phát huy những mặt làm được, khắc phục những hạn chế, tồn tại . Thường xuyên rà soát điều chỉnh và hoàn thiện các văn bản chỉ đạo nhằm đảm bảo tính sát đúng, phù hợp với thực tiễn để đưa phong trào phát triển hiệu quả, đi vào chiều sâu.
Thứ ba, các cấp có thẩm quyền cần tiến hành rà soát, đánh giá hiện trạng Nhà văn hóa xã, thôn sau sáp nhập để từ đó ban hành chủ trương, cơ chế chính sách phát triển, hoàn thiện các thiết chế văn hóa sau sáp nhập nhằm đáp ứng các yêu cầu về tiêu chí thiết chế văn hóa theo quy định mới, tránh tình trạng lãng phí trong việc sử dụng các thiết chế văn hóa đã được xây dựng.
Thứ tư, làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa cơ sở nhằm từng bước nâng cao chất lượng, hiệu quả và đa dạng hóa các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao. Tổ chức tập huấn nghiệp vụ, nâng cao kỹ năng quản lý và tổ chức các hoạt xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh trên địa bàn khu dân cư cho trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố, Trưởng Ban Công tác Mặt trận khu dân cư, nhất là ở những khu dân cư mới sáp nhập…Bên cạnh đó, cần xây dựng và nhân rộng các mô hình, điển hình tiên tiến, qua đó nhân rộng trên địa bàn tỉnh, góp phần đưa phong trào phát triển có chiều sâu, chất lượng. Định kì làm công tác sơ kết, tổng kết, khen thưởng kịp thời những cá nhân, đơn vị điển hình tiên tiến, đồng thời phê phán, kỉ luật những cá nhân, tập thể vi phạm để động viên thúc đẩy phong trào ngày càng phát triển. Hải Nam