So với Quy định 262, những nội dung của Quy định 96 cụ thể, chặt chẽ hơn cũng như đặt ra yêu cầu cao hơn đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý. Diện lấy phiếu tín nhiệm được mở rộng ra toàn hệ thống chính trị gồm các cơ quan Đảng, nhà nước và ban, ngành đoàn thể từ trung ương đến cấp trực thuộc với 3 mức độ tín nhiệm cao, tín nhiệm và tín nhiệm thấp, kết quả lấy phiếu tín nhiệm giờ không chỉ là kênh tham khảo mà sẽ là cơ sở để phục vụ công tác đánh giá bộ của Đảng. Cán bộ nếu không đạt yêu cầu tín nhiệm cẩn thiết sẽ bị đưa ra khỏi quy hoạch các chức vụ cao hơn, bố trí công tác khác hoặc cho từ chức, thậm chí nếu số phiếu tín nhiệm thấp từ 2/3 trở lên thì sẽ miễn nhiệm và bố trí công tác thấp hơn mà không cần chờ hết nhiệm kỳ. Một số điểm mới Quy định 96-QĐ/TW, ngày 02/02/2023, Bộ Chính trị:
Điểm mới về vai trò phiếu tín nhiệm, nếu Quy định 262 cho rằng: “Phiếu tín nhiệm là một trong những kênh thông tin tham khảo quan trọng cho việc đánh giá, bố trí sử dụng cán bộ”, thì Điều 11 Quy định 96 nêu rõ: “Kết quả phiếu tín nhiệm được sử dụng để đánh giá cán bộ, làm cơ sở cho công tác quy hoạch, điều động, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử, miễn nhiệm và thực hiện chế độ, chính sách đối với cán bộ”. Từ “kênh thông tin tham khảo” trở thành “sử dụng để đánh giá cán bộ”, Quy định 96 đã trở thành một thước đo quan trọng phản ánh năng lực, hiệu quả hoạt động của cán bộ lãnh đạo, quản lý so với trước đây.
Điểm mới về kết quả phiếu tín nhiệm, Quy định 262 nêu: Người có trên 50% số phiếu tín nhiệm thấp cần được xem xét đưa ra khỏi danh sách quy hoạch các chức vụ cao hơn khi rà soát, bổ sung quy hoạch và xem xét bố trí, sắp xếp công tác phù hợp. Người có từ 2/3 số phiếu tín nhiệm thấp trở lên chỉ cần kịp thời xem xét, nếu xét thấy không đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thì cho từ chức hoặc cho thôi giữ chức vụ để bố trí công tác khác, không chờ hết nhiệm kỳ, hết tuổi công tác. Trong khi đó, Quy định 96 quy định cụ thể: Những trường hợp có trên 50% nhưng dưới 2/3 số phiếu tín nhiệm thấp thì cấp có thẩm quyền quản lý cán bộ đưa ra khỏi quy hoạch các chức vụ cao hơn; xem xét cho thôi giữ chức vụ đang đảm nhiệm, bố trí công tác khác hoặc cho từ chức hoặc tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm theo quy định. Trường hợp có từ 2/3 số phiếu tín nhiệm thấp trở lên thì cấp có thẩm quyền thực hiện miễn nhiệm chức vụ đang đảm nhiệm và bố trí công tác khác thấp hơn mà không chờ đến hết nhiệm kỳ, hết thời hạn bổ nhiệm. Như vậy, Quy định 96 đã đặt ra yêu cầu cao hơn đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý trong lãnh đạo, chỉ đạo, thực thi nhiệm vụ; nếu tín nhiệm thấp trên 50% phải từ chức, 2/3 tín nhiệm thấp sẽ bị miễn nhiệm.
Điểm mới về tiêu chí lấy phiếu tín nhiệm: Về phạm vi, đối tượng lấy phiếu tín nhiệm, Quy định 96 quy định tương tự Quy định 262: Cán bộ giữ chức danh, chức vụ lãnh đạo, quản lý của các tổ chức, cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị từ Trung ương đến cấp có đơn vị trực thuộc.Việc lấy phiếu tín nhiệm được tiến hành định kỳ vào năm thứ 3 (năm giữa nhiệm kỳ đại hội đảng bộ các cấp). Quy định 96 quy định 02 tiêu chí lấy phiếu tín nhiệm, khá tương đồng so Quy định 262, bao gồm: Phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; kết quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao (tính từ đầu nhiệm kỳ đến thời điểm lấy phiếu). Xem xét về lập trường, quan điểm, bản lĩnh chính trị trong thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; giữ gìn phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; tinh thần trách nhiệm trong công việc, thái độ phục vụ Nhân dân; liêm chính, trung thực, công tâm, khách quan trong thực hiện nhiệm vụ được giao. Bên cạnh đó là kết quả lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện chủ trương của Đảng về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; những điều đảng viên không được làm và trách nhiệm nêu gương, sự gương mẫu của bản thân và vợ, chồng, con trong việc chấp hành chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Đáng chú ý, Quy định 96 đưa “ý thức tổ chức kỷ luật, việc chấp hành các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình” vào tiêu chí lấy phiếu tín nhiệm, đây là điểm mới so với Quy định 262. Điều này xuất phát từ thực tế từ quá trình lãnh đạo đất nước của Đảng ta. Tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản, là cơ sở bảo đảm hàng đầu để giữ vững bản chất cách mạng và vai trò lãnh đạo của Đảng. Tuy nhiên, thời gian qua, vẫn còn không ít cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng đã vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, gây mất đoàn kết nội bộ; đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức; độc đoán, gia trưởng, thiếu dân chủ trong chỉ đạo, điều hành. Sự vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ biểu hiện ở nhiều khía cạnh, nhưng dễ thấy nhất là hiện tượng tách rời giữa tập trung và dân chủ; lợi dụng sự tập trung để lấy tập thể làm “bình phong” che chắn, lấp liếm nhằm “ý chí hóa cá nhân lãnh đạo” dẫn tới các hành vi độc đoán, gia trưởng của người lãnh đạo. Dư luận xã hội bức xúc trước những vụ sai phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng liên quan đến nhiều cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ cao cấp của Đảng mà tất cả đều có một nguyên nhân chủ yếu là xa rời, thậm chí làm biến dạng, méo mó bản chất của nguyên tắc tập trung dân chủ.
Như vậy, với Quy định 96 một lần nữa cho thấy sự quyết tâm, quyết liệt của Đảng ta trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng nói chung, trong xây dựng và làm trong sạch đội ngũ cán bộ, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực nói riêng. Qua đó, góp phần củng cố, nâng cao niềm tin, sức mạnh của nhân dân trong thời kỳ đổi mới, để Việt Nam ngày càng giàu mạnh, có vị thế xứng đáng trên trường quốc tế. Đăng Khoa (tổng hợp)