Ngay từ đầu năm 1970, Trung ương Đảng ta đã sớm nhận định địch sẽ tiếp tục có những bước phiêu lưu quân sự mới trong thời gian tới. Ta dự đoán chính xác mùa khô 1970-1071, hướng tiến công trọng tâm của địch là hành lang vận chuyển chiến lược của ta, đặc biệt là khu vực Đường 9 - Nam Lào. Trung ương Đảng ta và Trung ương Đảng bạn Lào đã bàn bạc và thống nhất lãnh đạo quân dân hai nước sẵn sàng đánh bại mọi hành động quân sự của đế quốc Mỹ và tay sai.
Tháng 10/1970, Trung ương Đảng Lào ra nghị quyết về phương hướng nhiệm vụ, kế hoạch quân sự mùa khô 1970 - 1971, trong đó nhấn mạnh: “Phải phối hợp chặt chẽ với chiến trường miền Nam Việt Nam và Campuchia sẵn sàng đón thời cơ giành thắng lợi lớn hơn”.
Trên cơ sở phân tích âm mưu của địch, cuối năm 1970 đến đầu năm 1971, bộ đội Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với Quân giải phóng nhân dân Lào mở các cuộc tiến công vào các vị trí phòng tuyến của địch trên đất Lào, giải phóng nhiều vùng phía Đông Bô Lô Ven, Huội Sài, Pha Lan, Sê Băng Soi…; đồng thời tổ chức theo dõi nắm tình hình, đẩy mạnh hoạt động sau lưng địch nhằm phá bước chuẩn bị chiến trường của chúng. Ngay từ khi Mỹ - ngụy chuẩn bị mở chiến dịch “Lam Sơn 719”, Bộ tổng chỉ huy Quân đội nhân dân Việt Nam và Bộ chỉ huy Quân giải phóng nhân dân Lào đã chỉ đạo một số đơn vị quân tình nguyện Việt Nam và các đơn vị vũ trang Quân khu Nam Lào thành lập Mặt trận Y (Mặt trận Xa Ra Van). Tham gia Mặt trận Y, phía bạn Lào có các đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, tỉnh đội trưởng các tỉnh Nam Lào.
Ngày 30/1/1971, Mỹ - ngụy mở cuộc hành quân “Lam Sơn 719”. Ngày 8/2/1971, hàng trăm khẩu pháo các loại cùng hàng chục tốp máy bay phản lực địch bắn phá dữ dội vào các mục tiêu dọc hai bên đường 9 - Nam Lào, yểm trợ cho 3 mũi tiến công bộ binh vượt biên giới.
Quân tình nguyện Việt Nam tập trung giúp Quân khu Trung Lào huy động toàn bộ lực lượng Quân khu và tỉnh Xa Van Na Khet (địa bàn chủ yếu của chiến dịch) nhanh chóng triển khai thế trận, bố trí sẵn lực lượng tại các khu vực phân công theo phương án tác chiến chung, phối hợp với bộ đội Việt Nam tiến công quyết liệt địch ngay từ đầu. Quân dân Việt Nam – Lào đã sẵn sàng bước vào cuộc đọ sức “sống còn” với Mỹ - ngụy.
Trước sự hung hãn của Mỹ - ngụy, quân dân Việt – Lào vẫn vững vàng bám chắc trận địa, chiến đấu ngoan cường, từng bước đánh bại các cuộc tiến công của địch. Từ ngày 12/2 đến 3/3/1971, bộ đội chủ lực Việt Nam tiến công dồn dập, diệt gọn các cụm cứ điểm then chốt trên nhiều điểm cao (500, 543), đập tan các cuộc phản kích của địch. Ở phía tây Đường 9, Quân giải phóng Lào đã tiến công các binh đoàn cơ động GM31, GM33 của quân phái hữu Lào, không cho chúng phối hợp với quân ngụy Sài Gòn. Ở hướng đông, các đơn vị bộ đội Lào cũng phối hợp chiến đấu quả cảm, làm chủ các vị trí quan trọng như điểm cao 723, điểm cao 560. Trên các nẻo đường chiến dịch, nhân dân Việt Nam cùng với nhân dân các bộ tộc Lào hăng hái, làm việc quên mình để tiếp lương, tải đạn, cáng thương binh về tuyến sau. Tình đoàn kết chiến đấu Việt Lào được phát huy cao độ.
Từ ngày 8/3/1971, quân ta trên các hướng chiến dịch đồng loạt phản công địch. Phối hợp với các hướng chính của chiến dịch, quân dân các tỉnh Nam Lào cùng với quân tình nguyện Việt Nam đồng loạt tấn công vào các cứ điểm 38 (In Thi), 165 (Nậm Tiêng), 22 (Nậm Lực)… Tính đến cuối tháng 3/1971, quân dân cá tỉnh Nam Lào đã cùng với quân tình nguyện Việt Nam đã chiến đấu 116 trận, loại khỏi vòng chiến đấu hàng ngàn tên địch, phá hủy nhiều vũ khí, phương tiện chiến tranh.
Ngày 23/3/1971, Chiến dịch phản công Đường 9 – Nam Lào kết thúc thắng lợi. Sau hơn 50 ngày đêm chiến đấu, ta đã đánh thiệt hại nặng 2 lữ đoàn, 1 trung đoàn bộ binh, 8 tiểu đoàn pháo binh, 4 thiết đoàn xe tăng, thiết giáp, loại khỏi vòng chiến đấu hơn 21.000 tên địch, bắn rơi và phá hủy 556 máy, hàng trăm xe tăng, xe bọc thép,... Tổn thất về lực lượng và phương tiện chiến tranh của Mỹ - ngụy ở chiến dịch Đường 9 - Nam Lào nhiều hơn tổn thất của thực dân Pháp trong trận Điện Biên Phủ năm 1954.
Chiến dich Đường 9 - Nam Lào toàn thắng đã đi vào lịch sử 2 nước Việt Nam, Lào như một minh chứng cho mối quan hệ đặc biệt, thủy chung, son sắt; một biểu tượng ngời sáng về tình đoàn kết quốc tế cao đẹp. Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào đã lùi xa 50 năm, nhưng tình đoàn kết, hữu nghị Việt - Lào vẫn luôn sống mãi, trở thành niềm tự hào của hai Đảng, hai Nhà nước và quân, dân hai nước Việt Nam, Lào trong thời kỳ hội nhập và phát triển. Ngọc Tuấn