Theo TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp là hai luật quan trọng trong hệ thống pháp luật về kinh doanh của nước ta, tác động trực tiếp đến sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp và sự thuận lợi của môi trường đầu tư kinh doanh.
Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư 2014 không chỉ tạo ra đột phá trong lĩnh vực đầu tư, thành lập doanh nghiệp mà còn là các văn bản tạo cảm hứng cho các văn bản chuyên ngành về kinh doanh khác. Từ đây Chính phủ đã có những chương trình cắt giảm và đơn giản hóa điều kiện kinh doanh, chuyển trọng tâm quản lý nhà nước từ tiền kiểm sang hậu kiểm, liên thông trong giải quyết thủ tục hành chính… Môi trường kinh doanh và đầu tư của nước ta đã có những chuyển biến thuận lợi.
Một bằng chứng là tốc độ thành lập doanh nghiệp mới trong 3 năm gần đây đạt mức cao nhất trong 20 năm qua, khu vực kinh tế tư nhân đã có những bước phát triển khởi sắc.
Tuy nhiên, theo ông Vũ Tiến Lộc, với những chuyển biến mạnh mẽ trong nền kinh tế, cũng như những mục tiêu tiếp theo trong thời gian tới, các động lực phát triển tiếp tục đòi hỏi phải cải cách hơn nữa, và bắt đầu từ việc nhìn lại hai văn bản luật quan trọng này.
Đại diện VCCI cho rằng, có rất nhiều việc cần phải làm, nhiều vướng mắc cần phải giải quyết và nhiều quy định cần phải sửa đổi từ hai đạo luật này.
Thứ nhất, thủ tục đăng ký doanh nghiệp được ca ngợi là bước tiến của cải cách thủ tục hành chính, tuy nhiên trên thực tế vẫn còn một số vướng mắc, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Thực tế, theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới (WB) thì mức độ gia nhập thị trường của Việt Nam vẫn chỉ xếp ở thứ hạng 104 của thế giới trong Doing Business, một trong những chỉ số thấp nhất của môi trường kinh doanh Việt Nam.
Thứ hai, hiện nay, nước ta có đến gần 5 triệu hộ kinh doanh cá thể. Các hộ kinh doanh cá thể có đóng góp rất quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của đất nước. Dù chiếm đến hơn 30% GDP nhưng khung khổ chính sách áp dụng đối với chủ thể kinh doanh này hiện còn rất thiếu, có sự chưa bình đẳng so với các doanh nghiệp hoạt động chính thức. Nhiều chính sách hiện tại khiến cho các hộ kinh doanh cá thể ngần ngại chuyển đổi lên thành doanh nghiệp, mặc dù luật đã có những quy định về việc chuyển đổi này. Chủ tịch VCCI đặt câu hỏi là tại sao những đơn vị hộ kinh doanh sử dụng hàng chục, hàng trăm lao động… nhưng không được xem là doanh nghiệp? Họ chính là các doanh nghiệp tư nhân đích thực nhất. Tại sao không thúc đẩy họ áp dụng những tiêu chuẩn quản trị tốt để dần lớn lên thành những doanh nghiệp đủ lớn?
“Chúng ta cần phải tháo bỏ các rào cản về thuế, sổ sách kế toán… để hàng triệu hộ kinh doanh có động lực trở thành một cộng đồng doanh nghiệp tư nhân đủ mạnh. Giải pháp cần làm trong Luật Doanh nghiệp sửa đổi lần này một mặt là giảm tối đa các điều kiện hoạt động cho nhóm doanh nghiệp chính thức nhỏ và siêu nhỏ, tạo tiền đề để sửa các luật thuế và Luật Kế toán thời gian tới, mặt khác tạo ra cơ chế để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp”, ông Vũ Tiến Lộc nói.
Đại diện VCCI cho rằng, đã tới lúc các hộ kinh doanh cần một khung khổ pháp lý riêng, thậm chí một chương riêng trong Luật Doanh nghiệp, chứ không chỉ phải vài điều khoản trong Nghị định hướng dẫn Luật Doanh nghiệp như hiện nay.
Góp ý về dự thảo luật, luật sư Trương Thanh Đức (Công ty Luật BASICO) đánh giá việc sửa đổi vẫn luẩn quẩn, không rõ mục tiêu, nếu không làm tốt thì có thể lại phải sửa.
Ông Trương Thanh Đức dẫn chứng, doanh nghiệp nhà nước từ chỗ là 100% vốn nhà nước, sang trên 50% theo Luật Doanh nghiệp năm 2005, rồi đổi 100% theo Luật Doanh nghiệp năm 2014 và giờ lại định quay về trên 50% (khoản 2, Điều 2 Dự thảo Luật).
“Phải bắt tay vào chuẩn bị sửa đổi lớn, viết lại Luật Doanh nghiệp, thay đổi một cách căn bản về quan điểm”, ông Trương Thanh Đức kiến nghị.
Còn đối với Luật Đầu tư, luật sư Trương Thanh Đức nhìn nhận cốt lõi của luật này là danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh, gắn với kinh doanh. Trong khi đó, ngành nghề kinh doanh vốn được quy định trong các Luật Doanh nghiệp trước đây. Ông Trương Thanh Đức kiến nghị bỏ Luật Đầu tư, đồng thời chuyển mục ngành, nghề cấm và đầu tư kinh doanh có điều kiện quay lại Luật Doanh nghiệp.
Luật sư Trương Thanh Đức cũng bày tỏ quan điểm rõ ràng về hộ kinh doanh. Theo ông, hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh là một tổ chức kinh doanh chuyên nghiệp, thường xuyên, bản chất chính là doanh nghiệp và phải được xem là doanh ngiệp tư nhân.
Việc duy trì hộ kinh doanh bên cạnh các loại hình doanh nghiệp là một sự bất bình đẳng, một sự mập mờ về pháp lý. Do đó, cần loại bỏ hộ kinh doanh để chuyển chuyển thành doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty. Đồng thời, quy định một giai đoạn chuyển tiếp và chế độ quản lý, tài chính, kế toán đơn giản, phù hợp với thực tế.
Có cùng quan điểm, ông Lê Xuân Hiền, Trưởng phòng Đấu thầu, Thẩm định và Giám sát đầu tư (Sở KH&ĐT tỉnh Hải Dương) cho rằng, cần bỏ hộ kinh doanh, để chuyển thành doanh nghiệp tư nhân...
Kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Vũ Đại Thắng nhận định, việc loại bỏ hộ kinh doanh để chuyển thành doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty là vấn đề lớn.
“Bộ Kế hoạch và Đầu tư cơ bản đồng tình với các ý kiến đóng góp, ngoài một số nội dung cần báo cáo lại, Bộ sẽ tiếp thu các ý kiến đóng góp trong quá trình hoàn thiện dự thảo 2 luật”, Thứ trưởng Vũ Đại Thắng khẳng định.
Anh Minh