Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
Sửa đổi cơ chế, tạo chuyển biến về lượng và chất
Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế hợp tác, kinh tế hợp tác xã HTX năm 2022 (sáng 23/9), Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông cho biết, những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, nhiều văn bản quan trọng mang tính chiến lược đã được ban hành, như: Kết luận số 70-KL/TW ngày 9/3/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 Khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể; Nghị quyết số 134/NQ-CP ngày 25/9/2020 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Kết luận số 70-KL/TW ngày 9/3/2020 của Bộ Chính trị; các quyết định của Thủ tướng Chính phủ về chiến lược, kế hoạch, chương trình hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể (KTTT), HTX và Đề án "Lựa chọn, hoàn thiện, nhân rộng mô hình HTX kiểu mới hiệu quả tại các địa phương trên cả nước giai đoạn 2021-2025".
Đặc biệt, Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới đã được ban hành, thể hiện rõ quan điểm của Ðảng tiếp tục củng cố và phát triển vai trò khu vực KTTT.
Theo đó, Nghị quyết đã đề ra 5 nhóm quan điểm chỉ đạo. Một là, nhận thức đúng, đầy đủ về bản chất, vị trí, vai trò và tầm quan trọng của KTTT trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Hai là, tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ phát triển KTTT. Ba là, đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức KTTT. Bốn là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với KTTT. Năm là, tăng cường sự lãnh đạo của Ðảng, phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội, xã hội-nghề nghiệp và Liên minh HTX Việt Nam đối với phát triển KTTT.
"Đây chính là các nội dung mang tính chiến lược, là cơ sở cho việc hoàn thiện cơ chế, thể chế phát triển và quản trị cho khu vực KTTT, HTX trong giai đoạn từ nay đến 2045", Thứ trưởng Trần Duy Đông nhấn mạnh.
Hoàn thiện thể chế khu vực KTTT, HTX đã tạo ra chuyển biến tích cực về chất và lượng. Về cơ bản, khắc phục tình trạng yếu kém kéo dài, tận dụng và khai thác được dư địa, tiềm năng, không gian phát triển, từng bước khẳng định vị trí, vai trò của một trong những thành phần kinh tế nền tảng trong nền kinh tế quốc dân.
Cũng tại Diễn đàn, Chủ tịch Liên minh HTX Nguyễn Ngọc Bảo cho biết, hiện hiện cả nước có 28.237 HTX, trong đó, 18.785 HTX nông nghiệp, 9.452 HTX phi nông nghiệp. Hầu hết các HTX, liên hiệp HTX đều xây dựng phương án sản xuất kinh doanh cụ thể. Nhiều HTX đổi mới cơ sở vật chất nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng sản xuất, tiếp cận chuyển đổi theo mô hình HTX kiểu mới, linh hoạt, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, thích ứng với nhu cầu thị trường.
Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Nguyễn Ngọc Bảo
Tiếp tục hoàn thiện 'hành lang' chính sách về chuyển đổi số
Bên cạnh những kết quả đạt được, trong năm 2020 và 2021, dịch COVID-19 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến khu vực KTTT, đặc biệt là HTX vận tải, du lịch và các HTX nông nghiệp, ảnh hưởng đến thu nhập, đời sống của thành viên và HTX. Ngoài những khó khăn truyền thống, như nhân lực, khoa học công nghệ, đất đai, nguồn vốn, thiên tai và dịch bệnh... các HTX hiện nay còn phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức mới: Cạnh tranh thị trường gay gắt, thiếu hụt lao động có trình độ cao và nhất là nguy cơ tụt hậu ngày càng xa về công nghệ.
Theo ông Nguyễn Ngọc Bảo, Nghị quyết số 20-NQ/TW khẳng định KTTT được hỗ trợ để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, nâng cao trình độ khoa học-công nghệ và đổi mới sáng tạo, được vay vốn từ Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong chuyển đổi số do tỉ lệ và hiệu quả chuyển đổi số chưa cao, chưa bền vững trong nhiều loại hình ngành nghề hoạt động và địa bàn hoạt động của HTX.
Cụ thể thể, trong 1.718 HTX ứng dụng công nghệ cao, chỉ có 240 HTX sử dụng phần mềm quản lý và sản xuất thông minh, chiếm 1,5%. Trong đó, các HTX này chỉ tập trung vào ứng dụng công nghệ tưới tiêu, hệ thống nhà lưới, dán tem truy xuất nguồn gốc. Còn ứng dụng chuyển đổi số vào khâu chế biến, quản lý HTX, kinh doanh sản phẩm chưa được quan tâm. Điều này khiến các HTX gặp khó khăn trong quản lý hiệu quả các nguồn lực và hạn chế sự tương tác giữa các tác nhân liên quan trong hệ sinh thái.
Ông Phạm Ngọc Thạch, Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã Sunfood Đà Lạt - Ảnh: Đức Trung/MPI
Đồng quan điểm với Chủ tịch Liên Minh HTX, ông Phạm Ngọc Thạch, Chủ tịch hội đồng quản trị Sunfood cho rằng, quá trình chuyển đổi số của HTX vẫn đang gặp không ít khó khăn do khả năng vốn hạn hẹp. HTX chỉ có thể làm mô hình mẫu trên khu vực sản xuất tập trung, từ đó dẫn đến quá trình chuyển đổi số không đồng bộ, hạn chế hiệu quả đầu tư. Cùng với đó, nhân lực về công nghệ tin học của HTX rất hạn chế và hệ thống kho bãi, dịch vụ giao hàng của HTX chưa tương thích, chưa đáp ứng với môi trường thương mại điện tử.
Nhằm tạo động lực cho HTX khắc phục những hạn chế này, tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương triển khai những nhiệm vụ cụ thể giúp HTX chuyển đổi số, như: Xây dựng và đưa vào sử dụng hệ thống đăng ký HTX trực tuyến có liên thông với đăng ký thuế; xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số trong doanh nghiệp, HTX và hộ kinh doanh giai đoạn 2021-2025 nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX, hộ kinh doanh đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, góp phần tháo gỡ khó khăn do tác động của đại dịch COVID-19.
Ngoài ra, ông Nguyễn Ngọc Bảo kiến nghị Nhà nước có thể đầu tư, xây dựng một nền tảng hệ sinh thái số dùng chung cho các HTX để hỗ trợ chi phí đầu tư ban đầu, giúp HTX tận dụng, tiếp cận đúng hướng, nhanh và hiệu quả hơn với quá trình chuyển đổi số. Các bộ, ngành nghiên cứu, ban hành hướng dẫn về chuyển đổi số cho HTX theo chuyên ngành, lĩnh vực mà các bộ, ngành đang quản lý, điều hành.
Về phía HTX, ông Phạm Ngọc Thạch, Chủ tịch HĐQT Hợp tác xã Sunfood Đà Lạt cho biết thêm, theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, thì doanh nghiệp được hỗ trợ tối đa 50% chi phí thuê các giải pháp chuyển đổi số, hỗ trợ tối đa 50% chi phí giá trị hợp đồng tư vấn giải pháp chuyển đổi số... nhưng HTX thì không có nội dung hỗ trợ này.
Ông Phạm Ngọc Thạch bày tỏ mong muốn HTX ít nhất cũng phải được hỗ trợ như doanh nghiệp. Trong đó có các chính sách hỗ trợ HTX trang bị công cụ, phương tiện phục vụ chuyển đổi số; xây dựng các phần mềm cơ bản để cho tất cả các HTX có nhu cầu được sử dụng miễn phí như kế toán, quản lý sản xuất, giám sát chất lượng, bán hàng…
Minh Ngọc