Cổng thông tin điện tử

Từ hình ảnh máy soi, lực lượng Hải quan đã phát hiện số lượng lớn ma túy cất giấu trong nồi cơm điện. (Ảnh do Hải quan Quảng Trị cung cấp)

Theo Quyết định 2005 nói trên, quy trình giải quyết tình huống về ma túy được xác định trong 4 trường hợp. Song diễn biến thực tế khi phát sinh vụ việc tại Cục Hải quan Quảng Trị, có tình huống xảy ra nhưng chưa thể áp dụng các bước thực hiện theo quy trình hoặc trong thực hiện quy trình còn có vướng mắc trong các quy định về thẩm quyền.

Cụ thể, các vụ việc thời gian qua phát hiện tại cửa khẩu Lao Bảo được thực hiện qua soi chiếu hành lý, hàng hóa trên phương tiện vận tải nhập cảnh và sử dụng chó nghiệp vụ, phát hiện ma túy cất giấu trong hành lý, hàng hóa gửi theo xe, nhưng không xác định được chủ sở hữu, vận chuyển. Đơn cử như vụ phát hiện 19 kg ma túy đá giấu trong loa thùng ngày 11/12/2018; vụ phát hiện 14,7kg ma túy đá giấu trong hành lý ngày 20/9/2019; vụ phát hiện 3.027 viên hồng phiến và 4,5 kg ma túy đá giấu trong nồi cơm điện ngày 23/9/2019. Theo Quyết định 2005, vụ việc thuộc trường hợp phát hiện đồ vật nghi là ma túy nhưng chưa xác định được người sở hữu, người vận chuyển, theo quy trình, cần tiến hành các bước như lập biên bản tạm giữ, trưng cầu giám định và bàn giao cho cơ quan Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy.

Nhưng thực tế, vụ việc không thể kết thúc ngay để thực hiện theo như quy trình nêu trên mà cơ quan Hải quan phải thực hiện phối hợp với các lực lượng chức năng tại cửa khẩu (Đồn Biên phòng cửa khẩu Lao Bảo) để tiếp tục phương án truy xét đối tượng và đã nhanh chóng bắt được đối tượng vi phạm. Như vậy, với việc lập các đồng chuyên án để truy xét sẽ không thể đảm bảo thực hiện các bước như theo Quyết định 2005.

Mặt khác, việc truy xét thường vào sâu trong nội địa, lực lượng Hải quan không được huấn luyện chuyên nghiệp, thiếu về công cụ, phương tiện nên gặp khó khăn, thậm chí không an toàn cho lực lượng do đây là loại tội phạm có tính đặc biệt nguy hiểm. Do vậy, việc truy bắt đối tượng phạm tội được giao cho lực lượng Biên phòng chủ trì. Khi bắt được đối tượng, tang vật, do cơ quan Hải quan không có thẩm quyền điều tra khởi tố đối với các tội phạm về ma túy mà thuộc thẩm quyền điều tra, khởi tố của Biên phòng nên cơ quan này sẽ thực hiện xử lý theo thẩm quyền. Tang vật, đối tượng vi phạm cũng được chuyển cho lực lượng Biên phòng, sẽ không đảm bảo quy trình “giao cho Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy”.

Bên cạnh đó, đối với trường hợp phát hiện đồ vật nghi là ma túy và xác định được người vận chuyển, sở hữu, theo Quyết định 2005, cơ quan Hải quan cần tiến hành các bước khám người, tạm giữ người theo thủ tục hành chính; khám phương tiện tạm giữ tang vật phương tiện; trưng cầu giám định và bàn giao cho cơ quan điều tra có thẩm quyền. Với trường hợp này qua các vụ việc phát hiện tại cửa khẩu Lao Bảo, lực lượng Hải quan đều phối hợp với lực lượng Biên phòng. Trong khi để thực hiện đúng quy định, lực lượng Hải quan phải thực hiện các thủ tục xử lý hành chính trước rồi mới bàn giao cho cơ quan điều tra, thì với lực lượng Biên phòng đã có thể đi ngay vào thủ tục tố tụng hình sự theo hướng bắt người phạm tội quả tang, tạm giữ người, trưng cầu giám định theo thủ tục tố tụng hình sự và ra quyết định khởi tố, nhanh chóng kết thúc vụ việc để chuyển hồ sơ cho cơ quan Công an thực hiện điều tra. Do vậy, nếu vụ việc phải thực hiện xử lý và trưng cầu giám định theo thủ tục hành chính sẽ gây nên sự chậm trễ trong xử lý và bất cập trong thực thi, tiến hành nhiệm vụ.

Từ các vướng mắc thực tế trong xử lý nói trên, Cục Hải quan Quảng Trị đã tập hợp báo cáo gửi Tổng cục Hải quan và đề xuất, kiến nghị một số nội dung sau:

Thứ nhất, đối với trường hợp khi phát hiện ma túy mà chưa bắt được đối tượng, thấy cần thiết lập chuyên án truy xét, bổ sung trường hợp xử lý theo kế hoạch chuyên án; đề xuất bổ sung nội dung đồng Trưởng ban chuyên án và biểu mẫu để thực hiện đồng chuyên án với các lực lượng chức năng tại các văn bản, quy trình hướng dẫn của Tổng cục.

Thứ hai, đối với trường hợp khi phát hiện đối tượng phạm tội, cần bổ sung trường hợp xử lý bằng thủ tục bắt người phạm tội quả tang theo Điều 111 Bộ luật Tố tụng hình sự.

Thứ ba, trong các trường hợp phát hiện đồ vật nghi là ma túy mà có sự phối hợp với lực lượng Biên phòng tại cửa khẩu, cơ quan Hải quan thực hiện trưng cầu giám định theo thủ tục hành chính. Thủ tục này không có giá trị trong tố tụng hình sự. Do vậy, để đảm bảo thuận tiện trong xử lý, tránh kéo dài mất thời gian, chi phí không cần thiết, đề nghị, sau khi thực hiện các biện pháp thử nhanh và ghi nhận bằng biên bản chứng nhận, Hải quan thực hiện hoàn thiện hồ sơ ban đầu và bàn giao cho Biên phòng.

Thứ tư, do việc bàn giao cho Biên phòng hay Công an chưa thể hiện được nhất quán giữa văn bản luật, thực tiễn phát sinh (do lực lượng Biên phòng cùng có mặt tại cửa khẩu với lực lượng Hải quan và lại là cơ quan có thẩm quyền điều tra khởi tố đối tội phạm ma túy), do vậy đề nghị: Cần quy định về trình tự thủ tục xử lý đối với tội phạm ma túy trong các trường hợp có sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng; các biểu mẫu trong thực hiện hồ sơ ban đầu; hồ sơ phối hợp; việc chuyển/bàn giao vụ việc đến cơ quan chức năng để tiến hành xử lý.

Thứ năm, để đảm bảo việc xử lý kịp thời, hiệu quả trong đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy, cần bổ sung thẩm quyền điều tra, khởi tố cho cơ quan Hải quan đối với các tội phạm về mua bán, vận chuyển ma túy qua biên giới và trong địa bàn hoạt động hải quan.