Nỗi lo rác thải nhựa
Ông Vũ Thế Bình, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng đe dọa trực tiếp đến đời sống kinh tế, xã hội toàn cầu, tăng trưởng xanh trở thành định hướng phát triển kinh tế của nhiều quốc gia trên thế giới. Giải quyết ô nhiễm rác thải nhựa là vấn đề cấp bách trên toàn thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.
Theo ông Vũ Thế Bình, Việt Nam là quốc gia có nguồn phát sinh rác thải nhựa lớn trên thế giới (khoảng 3,1 triệu tấn/năm trong đó lượng rác thải đổ ra đại dương khoảng từ 0,28-0,73 triệu tấn/năm). Ngành du lịch với hàng trăm triệu khách/năm là nguồn phát sinh rác thải nhựa lớn trong nước.
Nguồn phát sinh rác thải nhựa trong hoạt động du lịch gồm cả ở trên đất liền và trên biển từ cơ sở dịch vụ du lịch, khách du lịch, tàu, thuyền du lịch, khu vực nuôi trồng thủy, hải sản,…Các loại rác thải nhựa chính là túi ni-lông, hộp xốp, hộp nhựa, vỏ chai, ống hút, vỏ dầu gội, sữa tắm, áo phao, đồ cứu hộ, lưới, xốp từ hoạt động nuôi trồng thủy, hải sản,…
 |
| Việc giảm thiểu rác thải nhựa là xu hướng cần thiết để phát triển du lịch theo hướng tăng trưởng xanh, bền vững. (Ảnh minh họa: HT) |
Bà Nguyễn Thị Ngọc Ánh, đại diện Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường (ISPONRE), Bộ Tài nguyên và Môi trường, cho biết, ước tính, trong du lịch, trung bình mỗi khách du lịch thải ra môi trường từ 5-10 túi ni-lông/ngày; 2-4 vỏ chai nhựa, hộp sữa/ngày chưa kể đến các sản phẩm, vật dụng cá nhân làm bằng nhựa dùng 1 lần. Lượng chất thải nhựa và túi ni-lông của cả nước chiếm khoảng 10-12% chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt một số thành phố có hoạt động du lịch phát triển.
Báo cáo do Viện Nghiên cứu phát triển du lịch (ITDR) cho thấy, sự tăng trưởng cao lượng khách du lịch và xu hướng du lịch đại trà tại Việt Nam giai đoạn vừa qua đã xả thải lượng lớn chất thải, trong đó có rác thải nhựa.
Một số điểm đến tại Việt Nam đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa như: tại Vịnh Hạ Long, ước tính trung bình 4 tấn rác thải/ngày đêm, chủ yếu là rác thải nhựa trôi nổi trên biển. Tại Sầm Sơn, trung bình 105 tấn rác thải/ngày, đêm; trong đó, rác thải nhựa chiếm 24%, tương đương 25,2 tấn/ngày, đêm. Tại Đà Nẵng, trong 1.100 tấn rác thải/ngày, đêm có tới 17% là rác thải nhựa, tương đương 20,8 tấn mỗi ngày. Tại Tuy Hòa (Phú Yên), rác thải nhựa chiếm 18,31% trong 524 tấn rác thải/ngày,đêm. Tại Rạch Giá (Kiên Giang), lượng rác thải nhựa mỗi ngày lên tới 32,1 tấn, chiếm 19% trong 155 tấn rác thải/ngày, đêm.
ITDR thống kê, năm 2019 trước khi có dịch COVID-19, lượng phát sinh rác thải nhựa từ khách du lịch tại Việt Nam là 116.144 tấn/năm. Dự báo nếu không có các biện pháp giảm thiểu, lượng phát sinh rác thải nhựa từ khách du lịch vào năm 2030 sẽ cao gấp khoảng 3 lần so với năm 2019, ở mức 336.400 tấn/năm. Đây là áp lực rất lớn đến môi trường, nhất là tại các khu du lịch biển, gây phản cảm cho khách du lịch, làm mất đi các sản phẩm du lịch biển, đảo, dẫn tới suy giảm lượng khách, thiệt hại hại về kinh tế du lịch.
Phát triển du lịch không rác thải nhựa
Trong những năm qua, Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản pháp luật quan trọng, thể hiện quan điểm hướng tới giảm thiểu RTN trong du lịch. Trong đó có thể kể đến Nghị định 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường, tiến tới sau năm 2025, không lưu hành và sử dụng sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học tại khu, điểm du lịch; Quyết định số 1316/QĐ-TTg chỉ ra, đến 2025, 100% các khu du lịch, cơ sở lưu trú không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và túi ni lông khó phân hủy và sản phẩm nhựa dùng một lần.
Cùng với đó, Bộ Văn hoá Thể thao & Du lịch cũng đã ban hành Bộ tiêu chí hướng dẫn bảo vệ môi trường đối với các cơ sở du lịch và dịch vụ tại các khu, điểm du lịch, thông qua Quyết định số 1066/QĐ-BVHTTDL ngày 28/3/2018. Tiếp theo là Công văn số 1857/BVHTTDL-TCDL ngày 15/5/2019 về việc bảo vệ môi trường, trong đó hạn chế sử dụng túi ni lông, ống hút nhựa, cốc nhựa dùng một lần; Quyết định số số 4216/QĐ-BVHTTDL ngày 25/12/2020 ban hành Quy tắc ứng xử bảo vệ môi trường trong hoạt động văn hoá thể thao và du lịch...
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, các văn bản còn thiếu những hướng dẫn thật sự cụ thể để các đối tượng liên quan áp dụng. Theo Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam Vũ Thế Bình, phải có kế hoạch hành động cụ thể nhằm giảm rác thải nhựa trong lĩnh vực du lịch, mà doanh nghiệp du lịch và những người làm du lịch cần trở thành đối tượng tiên phong, từ đó tạo tác động thu hút mọi thành phần cùng tham gia. Ông Bình cho biết được sự ủng hộ của Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) và Quỹ môi trường toàn cầu (UNDP/GEF SGP), Hiệp hội Du lịch Việt Nam phối hợp với Viện Chiến lược chính sách tài nguyên và môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) triển khai Dự án giảm thiểu rác thải nhựa trong lĩnh vực du lịch cả nước, đưa toàn ngành tham gia tích cực và hiệu quả vào công tác giảm thiểu rác thải nhựa ở Việt Nam.
Dự án gồm ba hợp phần: Truyền thông nâng cao nhận thức về giảm rác thải nhựa trong lĩnh vực du lịch; thí điểm áp dụng các giải pháp, sáng kiến giảm thiểu rác thải nhựa tại một số khu, điểm du lịch tại hai tỉnh Ninh Bình, Quảng Nam; Xây dựng Kế hoạch hành động giảm thiểu rác thải nhựa trong ngành du lịch và ứng dụng (app) quản lý rác thải nhựa đối với doanh nghiệp du lịch.
Dự án hiện được triển khai thí điểm tại 2 điểm du lịch nổi tiếng của Việt Nam là thành phố Hội An (Quảng Nam) và huyện Gia Viễn (Ninh Bình) đã bước đầu cho thấy hiệu quả tích cực cũng như tính khả thi để nhân rộng mô hình ra toàn quốc.
Bà Vũ Thị Mỹ Hạnh, Chuyên gia mạng lưới GAIA, BFFP - thành viên Hiệp hội Du lịch tỉnh Quảng Nam cho biết, yếu tố được cho là thành công nhất tại Hội An là chương trình đã tạo ra được một hệ sinh thái tái chế tại địa phương mà ở đó tất cả đều tham gia vào quá trình tái chế rác thải nhựa. Hiệu quả của chương trình này được thể hiện bởi các con số ấn tượng mà chính các cơ sở lưu trú, chính người dân và khách du lịch tại Hội An tự cảm nhận được.
Theo bà Vũ Thị Mỹ Hạnh, tới nay tại Hội An có 27 cơ sở kinh doanh như quán cà phê, villa homestay, nhà hàng…đong đầy các sản phẩm tẩy rửa (nước rửa chén, nước lau sàn, giấm tẩy rửa…) và tái sử dụng nhiều chai lọ - giảm bớt tiêu thụ mới. Ước tính khách sạn La Siesta Hội An Resort & Spa đã cắt giảm hoàn toàn khoảng 3,5 tấn nhựa/năm. Silk Sense Hoi An River Resort sau 1,5 năm thay thế chai nước nhựa bằng chai thuỷ tinh đã giảm được việc sử dụng 20,000 chai nhựa dùng một lần.
Còn tại huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, mô hình giảm thiểu rác thải nhựa được thực hiện từ chính cộng đồng địa phương. Bà Vũ Thị Dược, Phó chủ tịch UBND huyện Gia Viễn chia sẻ, huyện Gia Viễn hiện vẫn chưa có các khách sạn, khu resort lớn, cơ sở lưu trú phổ biến tại địa phương là các nhà nghỉ, homestay nhỏ, gần với thiên nhiên. Do đó, chiến dịch giảm thiểu rác thải nhựa được áp dụng một cách gần gũi, cụ thể nhất với chính cộng đồng địa phương theo nhiều hình thức, chủ yếu tuyên truyền giáo dục, lan tỏa thông điệp sống xanh, tái chế rác thải nhựa.
Các chương trình đang được địa phương triển khai là: Chở xanh - Thở lành (phát thùng rác bằng mây tre đan cho người dân, khách du lịch); chương trình “hộp quà xanh - điều em muốn nói” để các học sinh tái chế rác thải nhựa thành các tháp cây: trồng cây xanh và làm các sản phẩm quà tặng để gây quỹ hỗ trợ cho trẻ em khuyết tật; ngày chủ nhật xanh. Các chương trình này không chỉ được thực hiện trong cộng đồng địa phương mà du khách cũng được tham gia.
Từ thực tiễn của Hội An và Gia Viễn, các chuyên gia du lịch cho rằng cần nhân rộng hai mô hình này ra các điểm đến còn lại trên toàn quốc để sớm tạo ra được hiệu quả lan tỏa tích cực trong giảm thiểu rác thải nhựa trong lĩnh vực du lịch, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển du lịch xanh, bền vững tại Việt Nam.