Ấy vậy mà mới chưa đầy 20 tuổi đầu, tôi đã đong cho bản thân mình gần 5 năm kinh nghiệm làm gái bán cà phê, chưa kể thêm tầm 10 năm chạy chợ - buôn gánh bán bưng đủ mọi thứ trên đời. Chẳng biết tự bao giờ, gái bán cà phê - nhất là ở Sài Gòn lắm cạm bẫy - đồng nghĩa với việc tiết kiệm tối thiểu vải vóc, tận dụng tối đa hình thể để phù phép cho tiền của mấy gã trai háo sắc chạy vào túi gái bán cà phê.
Năm tôi tầm 13 tuổi, cả xóm tôi rộ câu chuyện chị N. bị ba mẹ lôi cổ về quê, cấm tiệt ra khỏi làng vì bị bắt gặp quả tang đang diện cái quần short ngắn ơi là ngắn, thêm chiếc áo thun trống trước hở sau mà ngồi tiếp khách ở một quán cà phê nào đó ở bờ kè Sài thành, nghe đâu lúc đó tay chị ấy đã ở trên đùi ông khách già.
Bà mẹ tuổi 15
Nhà tôi nghèo, nghèo lắm, mẹ lại mất đột ngột sau một cơn bạo bệnh, bỗng dưng tôi thầu luôn trọng trách nuôi đàn em 5 đứa nheo nhóc. Năm ấy tôi 15 tuổi. Dẫu từ bé đã cùng mẹ ra chợ, khi bưng mẹt rau to tướng, khi bán con cá biển nhảy loi choi, khi è sức gánh thúng trứng gà nặng trĩu không được phép rơi... nhưng cái áp lực nay rõ mồn một phải kiếm đủ tiền hằng ngày mua gạo, mua thịt, mua rau, mua màu mè mắm muối cho cả gia đình khiến tôi bất giác hoảng sợ.
Thu nhập làm thợ mộc của ba, cố lắm cũng chỉ đủ đóng học phí cho đàn em đông đúc của tôi. Thế là đứa chị hai tôi tất nhiên được đặc cách nghỉ học không một chút đắn đo. Tôi còn may chán vì vừa kịp lấy cái bằng tốt nghiệp trung học cơ sở. Bất giác, tôi mơ đến cái thời bao cấp giáo dục, thực sự không phải đóng một đồng học phí nào mà cha mẹ tôi đã trải qua. Phải mà có cỗ máy thời gian quay ngược về thời đó, có lẽ tôi đã được đi học tiếp. Sao xã hội đi lên mà an sinh lại đi xuống nhỉ, tôi tự hỏi. Mà thôi, tôi không có giờ để mơ màng. Làm xong cái giỗ 49 ngày cho mẹ với chỉ mớ rau muống luộc ủ rũ và đĩa cá ngừ hấp quăn queo, tôi quảy cái túi chỉ có 2 bộ đồ cũ sờn vào Sài Gòn làm lao động chính.
Lương công nhân ngày ấy, dẫu có cố tăng ca tối đa cũng chỉ tầm 2,5 triệu đồng, lũ em tôi bữa đói bữa no. Một đứa bạn nhà trọ làm nghề phụ bán cà phê được lương 3 triệu đồng, chưa kể ít nhất thêm 500.000 đồng tiền “boa” mỗi tháng. Thế đấy, tôi chuyển nghề, giấu bặt gia đình.
Giấc mơ giữa Phú Mỹ Hưng
Bán cà phê hóa ra không xấu như mọi người quê tôi vẫn quy chụp. Đó là một nghề lao động chân chính bằng mồ hôi, công sức của chính bản thân, chẳng cần phải vịn tới áo quần thiếu vải hay lời nói cợt nhả. Sau 4 năm, tôi đã lăn lóc ở gần chục quán cà phê Sài Gòn, đứng ở đủ vai trò, từ rửa ly trong bếp, sơ chế trái cây, phục vụ đến chân pha chế - đỉnh cao trong sự nghiệp gái cà phê của tôi. Thu nhập tăng gấp đôi lương công nhân ngày nào, lũ em tôi ngày ngày được no bụng.
Năm ngoái, tôi bắt đầu pha chế ở một quán cà phê nhỏ ở khu hồ Bán Nguyệt, Phú Mỹ Hưng. Lý do nhảy việc cũng hệt như những lần trước: thu nhập cao hơn. 300.000 đồng là cả một gia tài của mấy chị em tôi, chí ít cũng đủ tiền chợ cả tuần. Nhưng không ngờ, cú chuyển việc đó đã trở thành bước ngoặt lớn nhất trong cuộc đời tôi.
Thoạt tiên, tôi chỉ rất ngạc nhiên, cứ tròn mắt nhìn những vị khách khẽ khàng bước vào quán, nói chuyện nhỏ nhẹ với nhau, nhiều khi đến tận quầy để gọi món hay trả tiền… khi thấy có khách khác đang làm việc. Họ thật lịch sự và có văn hóa! Có lẽ tôi đã đem vào nhận xét đó một chút thiên vị do tình cảm cá nhân. Ấy là vì chưa bao giờ tôi được khen nhiều đến thế! Chỉ những câu đơn giản của khách như: “Sinh tố bơ hôm nay ngon quá” hay “Cà phê pha thật tuyệt” đã quá đủ để tôi cố làm ngon hơn, tuyệt hơn. Dường như giữa khu đô thị cao cấp nhất Sài Gòn này, con người ta cũng luôn ở trên cao giữa thang bậc văn minh, lịch lãm.
Nhiều vị khách phương Tây cứ tỉ mẩn hỏi tôi cách làm bún thịt nướng, bánh mì Sài Gòn (đó là 2 món ăn truyền thống VN duy nhất được phục vụ trong quán), lên mạng tải các công thức nấu nướng về và hỏi ý kiến của tôi. Chưa bao giờ tôi thấy mình quan trọng và có ích thế! Cũng là làm việc nhưng sau bao nhiêu năm từ sáng sớm đến tối mịt chỉ vật lộn với một chữ “tiền”, nay tôi thấy lòng dâng trào hạnh phúc. Rồi những lúc quán vắng khách, nhìn những tia nắng nhảy nhót trên bãi cỏ xanh mát mắt, những tán lá reo rộn rã đón gió, những con đường bình yên đến lạ lùng giữa Sài Gòn náo nhiệt…, bất chợt tôi nhận ra cuộc đời còn có nhiều thứ khác đáng sống.
Và tôi thấy mình thật vô lý khi đã lãng phí rất nhiều thời gian. Tôi bắt đầu tự học tiếng Anh một cách nghiêm túc những khi quán vắng khách. Gọi là tự học nhưng bỗng chốc, tôi được rất nhiều khách hàng nói tiếng Anh bản xứ ùa đến giúp. Họ còn truyền cảm hứng cho tôi hoạch định cuộc đời mình. Có thể 4 năm nữa, khi đứa em kề đã xong đại học, tôi sẽ học cao đẳng quản trị nhà hàng, khách sạn. Tôi tự hào về ngành dịch vụ này. Còn trước mắt, tết năm nay, tôi sẽ kể cho ba, cho bà con lối xóm biết “gái cà phê” là gì. Không dễ thay đổi nhận thức mọi người trong một sớm một chiều nhưng không bắt đầu thì chẳng bao giờ đến đích.
Uyển Nhi