Phát huy vai trò của Nhân dân và dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng là một nguyên tắc xây dựng Đảng theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin. Chủ nghĩa Mác – Lênin đã khẳng định cách mạng là sự nghiệp của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, do đó, trong cách mạng xã hội chủ nghĩa, sức mạnh của Đảng Cộng sản là ở sự gắn bó mật thiết với Nhân dân. Lênin đã dạy rằng: “Muốn phục vụ quần chúng và đại biểu cho lợi ích được nhận thức một cách đúng đắn của họ, thì đội tiên phong, tức là tổ chức, phải tiến hành toàn bộ hoạt động của mình trong quần chúng…, xem mối liên hệ với quần chúng có được giữ vững không, mối liên hệ đó có mật thiết không…”
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn căn dặn cán bộ, đảng viên phải tin tưởng Nhân dân, phải dựa vào Nhân dân mà hoạt động. Người đã dạy rằng: “Ý dân là ý trời. Làm đúng ý nguyện của dân thì ắt thành. Làm trái ý của dân thì ắt bại”. Với Đảng, “nếu không có nhân dân giúp sức, thì Đảng không làm được việc gì hết”. Bởi vậy, “một giây, một phút cũng không thể giảm bớt mối liên hệ giữa ta và dân chúng”. Đặc biệt, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đã xác định coi trọng, đẩy mạnh hơn nữa công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Trong đó, nhấn mạnh việc tập trung thực hiện đồng bộ, hiệu quả nhiệm vụ, giải pháp: “Thắt chặt hơn nữa mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân, dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng”. Để tiếp tục khẳng định vai trò, tầm quan trọng của nhân dân trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Hội nghị Trung ương 4 khóa XIII của Đảng đã chỉ rõ: “Phát huy vai trò, trách nhiệm của các cơ quan dân cử, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội; thực sự dựa vào Nhân dân để xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh”
Dựa vào nhân dân để xây dựng, chỉnh đốn Đảng là chủ trương xuyên suốt, nhất quán của Đảng từ khi mới thành lập cho đến hiện nay. Thực tiễn 93 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng đã chỉ rõ rõ mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân. Nhờ dựa vào sức mạnh của quần chúng nhân dân đã đưa sự nghiệp cách mạng đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Ngày nay, trong công cuộc đổi mới đất nước, nhờ dựa vào sức mạnh của Nhân dân, sự nghiệp đổi mới đất nước đã đạt được được nhiều thành tựu trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, vị thế, uy tín của Đảng ngày càng được nâng cao.
Xuất phát từ tầm quan trọng của nguyên tắc dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng. Đảng ta đã ban hành nhiều văn bản lãnh đạo, coi trọng việc đổi mới phương thức lãnh đạo, cũng như ban hành các nghị quyết, để nghị quyết của Đảng thực sự là “ý Đảng, lòng dân”.
Trên cơ sở các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương, các cấp uỷ, tổ chức đảng ở cơ sở đã kịp thời cụ thể hoá, ban hành các chủ trương phù hợp với điều kiện thực tiễn ở cơ sở, kịp thời giải quyết những vấn đề bức xúc mới phát sinh. Quá trình thực hiện nghị quyết, các cấp ủy, tổ chức đảng cũng tăng cường đôn đốc, kiểm tra, định kỳ sơ kết, tổng kết, đúc rút kinh nghiệm. Đường lối, chủ trương của Đảng đến với Nhân dân được Nhân dân tin tưởng, tích cực thực hiện.
Bên cạnh đó, các cấp ủy đảng đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tích cực vận động người dân ở cơ sở trong việc chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng. Chăm lo phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Giải quyết kịp thời các kiến nghị cũng như những vấn đề phát sinh ở cơ sở. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở đã tích cực đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, chăm lo, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên, Nhân dân, chú trọng tổ chức thực hiện vai trò giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền. Nhiều tổ chức tự quản của Nhân dân được thành lập ở cơ sở phát huy dân chủ trực tiếp của Nhân dân.
Tuy nhiên, thực tiễn đã chỉ rõ, việc dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng hiện nay vẫn còn một số hạn chế nhất định: Một số cấp ủy, chính quyền nhận thức về vấn đề này chưa thật sự sâu sắc và đầy đủ, thậm chí có nơi còn vi phạm quyền làm chủ của Nhân dân, ngại tiếp xúc, đối thoại với Nhân dân, thiếu trách nhiệm trong giải quyết nguyện vọng chính đáng, bức xúc của người dân. Việc ra nghị quyết và tổ chức thực hiện nghị quyết ở một số tổ chức đảng chưa thực sự dân chủ và khoa học, chưa phản ánh được ý nguyện của Nhân dân. Việc chăm lo nâng cao đời sống Nhân dân chưa được quan tâm sâu sát, đời sống của một bộ phận Nhân dân còn gặp nhiều khó khăn nhất là vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo…Nhiều bức xúc, kiến nghị chính đáng của Nhân dân chưa được cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền quan tâm giải quyết kịp thời. Công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân chấp hành pháp luật chưa thực sự hiệu quả; một số cấp ủy chưa thực sự dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng.
Dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng là một chủ trương nhất quán, xuyên suốt của Đảng ta và càng cần được tiếp tục đẩy mạnh trong giai đoạn hiện nay. Để việc dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng ngày càng thực chất, hiệu quả trong thời gian tới, cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:
Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho Nhân dân về vị trí, tầm quan trọng của nguyên tắc dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng. Tăng cường hiệu quả của công tác dân vận trong tình hình mới hiện nay; chú trọng các nhân tố mới, các gương người tốt, việc tốt của cán bộ, đảng viên. Phát huy tinh thần yêu nước, thực hành dân chủ, tạo ra phong trào hành động cách mạng của toàn dân hăng hái thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới và phát triển đất nước.
Hai là, tiếp tục đẩy mạnh công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng toàn diện trên tất cả các mặt về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ. Ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Khắc phục những biểu hiện thiếu gương mẫu của một bộ phận cán bộ, đảng viên. Quan tâm đến công tác quy hoạch, nâng cao chất lượng của đội ngũ cán bộ cấp cơ sở.
Ba là, chú trọng đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác dân vận. Tập trung thực hiện có hiệu quả quy chế dân chủ cơ sở. Sớm thể chế hóa phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Tiếp tục đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí và giải quyết kịp thời những bức xúc, kiến nghị chính đáng của Nhân dân.
Bốn là, cần tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, nhất là ở cơ sở phải gần dân, sát dân, thực sự là cầu nối giữa Nhân dân với Đảng, đóng vai trò quan trọng trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, nguyện vọng chính đáng của Nhân dân. Xuân Ngọc