Trước hết, cần khẳng định rằng, đường lối của Đảng là nhất quán, xuyên suốt trên những vấn đề lớn, được thể hiện trong Cương lĩnh chính trị để lãnh đạo, xây dựng đất nước trong từng thời kỳ. Trên cơ sở đó, các kỳ đại hội có nhiệm vụ tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện trong từng nhiệm kỳ, đề ra mục tiêu, chủ trương, giải pháp cho nhiệm kỳ tới. Theo đó, Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV đã kế thừa có chọn lọc trong văn kiện các đại hội của Đảng; đồng thời, có sự điều chỉnh, bổ sung, phát triển phù hợp. Với phương châm “Đoàn kết - Dân chủ - Kỷ cương - Đột phá - Phát triển”, Dự thảo Báo cáo chính trị tại Đại hội lần thứ XIV của Đảng đã nêu lên nhiều điểm mới:
Thứ nhất, ngoài 3 báo cáo như thường lệ, Đại hội XIV của Đảng sẽ có thêm báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng XHCN trong 40 năm qua ở Việt Nam. Vì sau gần 40 năm đổi mới, nhất là trong 10 năm gần đây, Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, được quốc tế thừa nhận và đánh giá cao. Hơn nữa, việc tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công cuộc đổi mới theo định hướng XHCN trong 40 năm qua đã được Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII xác định là một công việc hệ trọng đối với công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước. Trong đó, vấn đề đặc biệt quan trọng là tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận về nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam.
Thứ hai, với tiêu đề: “Dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, chung sức, đồng lòng, quyết tâm thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030; vững vàng bước vào kỷ nguyên phát triển mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, vì hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội, chủ đề Đại hội XIV đã hàm chứa tính khái quát rất cao. Trong đó, đã bổ sung mệnh đề mới: “Vững vàng bước vào kỷ nguyên phát triển mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, vì hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội”.
Thứ ba, từ thực tiễn công cuộc đổi mới, trực tiếp là 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII, Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV (sau đây viết tắt là Dự thảo báo cáo) đã thể hiện nhận thức mới của Đảng và được thể hiện rõ trên năm bài học kinh nghiệm: 1. Nắm vững và nghiêm túc chấp hành Cương lĩnh, Điều lệ Đảng, chủ trương, đường lối và các quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. 2. Trọng tâm là công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là những người đứng đầu. 3. Lấy sự hài lòng, tín nhiệm của nhân dân làm thước đo đánh giá cán bộ và hiệu quả công việc. 4. Đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, phát triển nhanh, bền vững đất nước. 5. Gắn tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận với định hướng xây dựng, tổ chức thực hiện chủ trương, đường lối và chính sách.
Cùng với đó, lần đầu tiên Dự thảo báo cáo nêu 5 bài học kinh nghiệm mang tầm lý luận về đường lối đổi mới: Một là, kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội: kiên định đường lối đổi mới của Đảng;… thực hiện có hiệu quả chủ trương “kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại” trong xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Hai là, giữ vững và tăng cường vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện,… nêu cao trách nhiệm, vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, người đứng đầu. Ba là, quán triệt sâu sắc và thực hành triệt để quan điểm “Dân là gốc”. Phát huy vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của nhân dân. Mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của nhân dân; kiên trì thực hiện phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Bốn là, chủ động đổi mới toàn diện, đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện đường lối đổi mới. Chủ động nghiên cứu, nắm bắt, dự báo sát, sớm, đúng tình hình, có tư duy chiến lược, đổi mới sáng tạo; có đối sách phù hợp, kịp thời, linh hoạt, hiệu quả. Năm là, chủ động ngăn ngừa, phòng, chống bệnh chủ quan duy ý chí, giáo điều, cơ hội, bảo thủ. Giải quyết tốt quan hệ giữa kế thừa, bổ sung và phát triển; kết hợp nhuần nhuyễn giữa tổng kết thực tiễn với nghiên cứu lý luận, với hoạch định chính sách và tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Thứ tư, Dự thảo báo cáo đã xác định hệ quan điểm chỉ đạo mới; đó là, gắn kết chặt chẽ tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận với xây dựng và tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Về chiến lược tổng thể phát triển đất nước, đã bổ sung nhận thức mới: bảo vệ môi trường là trung tâm; phát triển văn hóa, con người là nền tảng; đẩy mạnh đối ngoại, hội nhập quốc tế là trọng yếu, thường xuyên. Về thể chế và động lực phát triển, đã có bổ sung mới: kiên quyết tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt, khơi thông và giải phóng mọi nguồn lực, phát huy mọi động lực; khuyến khích tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Về những nhân tố có ý nghĩa quyết định thành công sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc, đã nhấn mạnh: phải tăng cường kiểm soát quyền lực, kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Thứ năm, trên cơ sở kế thừa 12 định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030 của Đại hội XIII, Dự thảo báo cáo đã cụ thể hóa thành các định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2026 - 2030 như sau:
(1). Về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nhanh và bền vững đất nước, Dự thảo báo cáo lần này đã bổ sung và cụ thể hóa nội dung tiếp tục hoàn thiện, đồng bộ thể chế phát triển nhanh và bền vững để tạo điều kiện và đáp ứng yêu cầu đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới.
(2). Về mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, Dự thảo báo cáo đã lần đầu tiên sử dụng thuật ngữ: “khu vực kinh tế”, thay cho “thành phần kinh tế”, đây là điểm mới nổi bật trong nhận thức của Đảng về cơ cấu kinh tế.
(3). Về phát triển văn hóa và con người, Dự thảo báo cáo xác định: phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa và con người Việt Nam. Theo đó, việc khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, văn minh, hạnh phúc là điểm mới so với Đại hội XIII của Đảng.
(4). Về giáo dục và đào tạo, Dự thảo báo cáo bổ sung điểm mới: nâng cao dân trí, chất lượng đào tạo nhân lực, chú trọng phát hiện, bồi dưỡng, trọng dụng nhân tài; xây dựng mô hình xã hội học tập, học tập suốt đời.
(5). Về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Dự thảo xác định: phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực chủ yếu để phát triển lực lượng sản xuất mới.
(6). Về quản lý, phát triển xã hội, Dự thảo báo cáo nhấn mạnh: quản lý phát triển xã hội bao trùm, bền vững.
(7). Về tài nguyên và môi trường, Dự thảo báo cáo đã bổ sung: thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm thúc đẩy sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tài nguyên, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu.
(8). Về quốc phòng, an ninh, điểm mới của Dự thảo báo cáo là xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
(9). Về đối ngoại và hội nhập quốc tế, Dự thảo báo cáo xác định: chủ động tham gia, tích cực đóng góp vào xây dựng, định hình các thể chế đa phương và trật tự chính trị - kinh tế quốc tế.
(10). Về dân chủ XHCN, Dự thảo khẳng định phải: phát huy mạnh mẽ vai trò chủ thể của nhân dân, dân chủ XHCN và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Trong đó, xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách để thực hiện có hiệu quả quyền làm chủ của nhân dân, thực hiện pháp luật về dân chủ ở cơ sở. Hoàn thiện đồng bộ cơ chế để phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện là những điểm mới.
(11). Về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, Dự thảo nêu rõ: phát huy vai trò chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của địa phương theo phương châm: địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm.
(12). Về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, cùng với hoàn thiện cơ chế bảo đảm sự đồng bộ, liên thông giữa các quy định của Đảng với pháp luật, quy định của Nhà nước, lần đầu tiên Dự thảo báo cáo đưa ra phương châm bốn không: “không thể”, “không muốn”, “không dám”, “không cần” trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Xây dựng văn hóa liêm chính trong cán bộ, đảng viên, công chức và nhân dân.
Thứ sáu, về nhiệm vụ trọng tâm và đột phá chiến lược, Dự thảo báo cáo xác định 06 nhiệm vụ trọng tâm và những nội dung then chốt, ưu tiên trong 03 đột phá chiến lược mà Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã xác định cho cả giai đoạn 2021 - 2030. Việc cụ thể hóa các đột phá chiến lược vào giai đoạn 2026 - 2030 là nhận thức mới trong Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng.
Những điểm mới trong Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng là sự chuẩn bị công phu, khoa học, kết tinh trí tuệ của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, thể hiện tầm nhìn, sự định hướng để đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển, vươn mình của dân tộc. Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng là cơ sở quan trọng để thống nhất tư duy, nhận thức mới, phục vụ tốt nhất cho thảo luận rộng rãi trong toàn Đảng, toàn dân, tạo khối thống nhất về ý chí và hành động thực hiện Nghị quyết sau Đại hội XIV của Đảng./. Văn Lãn