Đồng chí Hoàng Đình Giong người dân tộc Tày, sinh ngày 01/6/1904 tại làng Thôm Hoáng, xã Hạ Hoàng, về sau chuyển sang thôn Nà Toàn, xã Xuân Phách (nay thuộc phường Đề Thám, thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng).
Khi còn nhỏ, Hoàng Đình Giong là một học sinh thông minh, học giỏi, sớm có tinh thần yêu nước. Khi ngồi trên ghế nhà trường ở các trường tiểu học ở Thị xã Cao Bằng, huyện Hòa An và Hà Quảng) đồng chí đã bí mật tuyên truyền tinh thần yêu nước trong học sinh. Khi học tại Trường Bách Nghệ (Hà Nội), đồng chí tham gia phong trào bãi khóa và bị đuổi học vì tham gia lễ truy điệu nhà yêu nước Phan Chu Trinh. Trở về Cao Bằng, với nhiệt huyết và lòng yêu nước, đồng chí đã tích cực tham gia tuyên truyền, vận động cách mạng tại quê hương.
 |
| Tượng đồng chí Hoàng Đình Giong tại Khu lưu niệm đồng chí Hoàng Đình Giong được xây dựng tại xóm Nà Toàn, phường Đề Thám, thành phố Cao Bằng. |
Trước yêu cầu của cách mạng, năm 1927, đồng chí Hoàng Đình Giong đã bí mật tới Long Châu, Trung Quốc tham dự các lớp huấn luyện của Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên. Đồng chí được kết nạp vào tổ chức Hội Việt Nam cách mạng thanh niên và cùng các đồng chí khác xây dựng cơ sở cách mạng, tập hợp cán bộ, mở các lớp huấn luyện, truyền bá tư tưởng yêu nước, cách mạng của đồng chí Nguyễn Ái Quốc. Đồng chí trở thành người cộng sản và là một trong những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Với tư cách là người phụ trách Hội Việt Nam cách mạng thanh niên ở Long Châu, đồng chí Hoàng Đình Giong đã ra sức chỉ đạo xây dựng, phát triển tổ chức Hội, đặc mở các lớp huấn luyện, vừa giảng dạy trực tiếp vừa chăm lo cơ sở vật chất cho các lớp huấn luyện.
Tháng 12/1929, đồng chí được kết nạp vào Đông Dương Cộng sản Đảng và thành lập Chi bộ Hải ngoại ở Long Châu Trung Quốc, làm Bí thư Chi bộ, trở thảnh một trong những đảng viên đầu tiên ở vùng miền núi Cao Bằng, Lạng Sơn. Đồng chí đã chỉ đạo việc tổ chức, gây dựng và phát triển phong trào cách mạng, thành lập được nhiều chi bộ ở Cao Bằng và Lạng Sơn. Từ một chi bộ Đảng năm 1930, đến năm 1935 đã có 10 chi bộ với 70 đảng viên hoạt động ở 5 huyện Hoà An, Hà Quảng, Quảng Uyên, Thạch An, Nguyên Bình và mỏ thiếc Tĩnh Túc.
Cùng với việc xây dựng tổ chức Đảng, đồng chí Hoàng Đình Giong luôn quan tâm chỉ đạo thành lập các tổ chức quần chúng cách mạng ở Cao Bằng (Công hội đỏ, Cộng sản Đoàn, Nông hội đỏ) và trực tiếp chỉ đạo Đảng bộ Cao Bằng xuất bản tờ báo "Cờ đỏ", tuyên truyền cách mạng, giác ngộ quần chúng. Cao Bằng trở thành một trong những cơ sở vững chắc để chắp nối liên lạc giữa Ban Chỉ huy ở ngoài nước của Đảng với bộ phận các cơ sở Đảng trong nước.
Đầu năm 1933, với cương vị là Uỷ viên Xứ uỷ Bắc Kỳ, đồng chí Hoàng Đình Giong đã tích cực chỉ đạo, xây dựng và củng cố tổ chức Đảng và quần chúng ở Hải Phòng và Hòn Gai; in tài liệu, truyền đơn phát động công nhân và quần chúng đứng lên đấu tranh; chỉ đạo tập trung tổ chức các Hội Ái hữu, Công hội đỏ; kết nạp quần chúng ưu tú vào Đảng và trực tiếp chỉ đạo khôi phục một số chi bộ Đảng như: Chi bộ Uông Bí - Vàng Danh, Chi bộ nhà máy kẽm Quảng Yên...
Ngày 04/2/1936, tại Hải Phòng, đồng chí Hoàng Đình Giong bị mật thám Pháp bắt giam và đày đi nhiều nhà tù trong nước, rồi đày đi biệt xứ tận đảo Ma-đa-ga-xca (châu Phi); đến tháng 10/1944 mới thoát khỏi nhà tù đế quốc, trở về Cao Bằng.
Trở về nước, đồng chí Hoàng Đình Giong được giao nhiệm vụ cùng Đảng bộ Cao Bằng tích cực chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền. Sau ngày Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), đồng chí cùng Tỉnh uỷ Cao Bằng lãnh đạo Nhân dân nổi dậy khởi nghĩa, xoá bỏ chính quyền cũ, thành lập chính quyền nhân dân ở hầu hết khắp nơi trong tỉnh; đồng thời trấn áp bọn phản động và thổ phỉ.
Ngay sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, thực dân Pháp đã gây hấn ở Nam Bộ, tỉnh Cao Bằng phân công đồng chí Hoàng Đình Giong chỉ huy Chi đội Nam tiến của tỉnh. Đồng chí được Đảng và Bác Hồ giao nhiệm vụ Chính trị ủy viên bộ đội Nam tiến, với bí danh là Võ Văn Đức (tên Bác Hồ đặt) và phụ trách Chi đội Nam tiến Cao Bằng, Nam Định, Thái Bình. Đội quân Nam tiến đã phối hợp với quân, dân Sài Gòn - Gia Định chiến đấu anh dũng, ngăn chặn, làm chậm bước chân xâm lược của thực dân Pháp, tạo điều kiện cho cả nước có thời gian chuẩn bị vật chất, tinh thần bước vào cuộc kháng chiến lâu dài.
Từ đó, với các nhiệm vụ như Chủ nhiệm Chính trị Bộ (chính ủy) Quân giải phóng Nam Bộ, rồi Khu Bộ trưởng (Tư lệnh) Khu IX, Khu Bộ trưởng Khu VI, đồng chí đã đề ra những chủ trương đúng đắn, thể hiện được vai trò của một Khu Bộ trưởng trong việc xây dựng, phát triển lực lượng kháng chiến, xây dựng thống nhất lực lượng vũ trang Nam Bộ; xây dựng căn cứ địa U Minh; giải quyết vấn đề đại đoàn kết dân tộc, nhất là với đồng bào Khơ-me, đồng bào Chăm, đoàn kết tôn giáo; phối hợp xây dựng lực lượng ở các nước Đông Nam Á (Campuchia, Lào, Thái Lan) chiến đấu chống lại thực dân Pháp xâm lược.
Trong suốt 20 năm hoạt động cách mạng, dưới những cái tên như Hoàng, Lầu Voòng, Trần Tin, Nam Bình, Văn Tư, Võ Văn Đức, Vũ Đức, Lê Minh, Cụ Vũ... đồng chí Hoàng Đình Giong luôn bộc lộ rõ khí chất và tài năng của người cách mạng. Vừa có văn, vừa có võ, lại vừa có đức, xứng với tên Võ Văn Đức mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt cho. Ở cương vị nào, đồng chí đều thể hiện phẩm chất cao đẹp và bản lĩnh của một vị "Tướng quân tại ngoại”.
 |
|
Khu lưu niệm đồng chí Hoàng Đình Giong trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cách mạng tại Cao Bằng.
Ảnh: Báo Cao Bằng
|
Nhiều lần bị địch bắt, tra tấn dã man, tìm mọi cách dụ dỗ, nhưng đồng chí Hoàng Đình Giong vẫn hiên ngang tố cáo tội ác của thực dân Pháp và tay sai, khẳng định con đường cách mạng giải phóng dân tộc là con đường đúng đắn. Biết không thể khuất phục được ý chí sắt đá của người cộng sản, thực dân Pháp đã đày đồng chí đi khắp các nhà tù đế quốc. Đồng chí cùng với các đồng chí của mình đã biến các “địa ngục trần gian” thành trường học cách mạng, nơi đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đồng thời sáng lập và lãnh đạo chi bộ Cộng sản trong nhà tủ Sơn La. Trong những năm tháng bị đế quốc đày đi biệt xứ, đồng chí vẫn luôn hướng về quê hương, đất nước.
Ở đồng chí Hoàng Đình Giong nổi bật là tinh thần trách nhiệm, là ý thức tổ chức, kỷ luật và tuyệt đối phục tùng, chấp hành sự phân công của tổ chức. Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, đồng chí luôn đặt lợi ích của Đảng và dân tộc lên trên hết; sống giản dị, chân thành, gần gũi, gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân, luôn lắng nghe và tôn trọng ý kiến của quần chúng nhân dân, được quần chúng nhân dân đặc biệt yêu mến, tin tưởng, cảm phục.
Năm 1947, trong một trận chiến đấu ác liệt tại Chiến khu 7 (Ninh Thuận), đồng chí Hoàng Đình Giong chiến đấu và anh dũng hy sinh giữa lúc nhiệt huyết cách mạng đang tràn đầy. Hy sinh ở tuổi 43, cho đến giờ phút cuối cùng, đồng chí vẫn tỏ rõ khí phách hiên ngang, ý chí kiên cường, bất khuất của người cộng sản. Đồng chí là một tấm gương sáng ngời, sống vì Đảng, chết không rời Đảng, trọn đời hy sinh phấn đấu vì độc lập, tự do của dân tộc, vì hạnh phúc của Nhân dân. Đồng chí xứng đáng là một trong những người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh - một biểu hiện sinh động của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam./.