Nguyên nhân số lượng HTX giảm
Trước đây, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị có 354 HTX nhưng sau khi thực hiện Luật HTX 2012, số lượng HTX giảm 66 HTX, đến nay chỉ còn 288 HTX. Trong đó có 267 HTX nông nghiệp, 6 HTX giao thông vận tải, 3 HTX Tiểu thủ công nghiệp – xây dựng, 1 HTX môi trường.
Nguyên nhân chính khiến số lượng HTX giảm là do các HTX này đã hoạt động cầm chừng và chỉ tồn tại dưới dạng hình thức. Đội ngũ quản lý của một số HTX có trình độ, năng lực còn hạn chế, tỷ lệ cán bộ qua đào tạo còn thấp. HĐND, UBND tỉnh đã tạo điều kiện để đào tạo cán bộ trẻ tham gia vào quản lý HTX nhưng nhiều cán bộ sau khi ra trường chủ yếu làm việc tại các xã, phường, thị trấn. Điều đó cho thấy việc thực hiện chính sách, đào tạo, khuyến khích người có năng lực làm việc cho HTX chưa thực sự hiệu quả.
Một số HTX còn gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn vay tín dụng với Ngân hàng nên chưa giải quyết được vấn đề kinh phí. Các HTX còn lạc hậu về công nghệ, kỹ thuật kém khiến cho chất lượng sản phẩm thiếu sức cạnh tranh. Ngoài ra, một số ngành kinh tế có tiềm năng như kinh tế trang trại, ngành nghề nông thôn lại không được các HTX triển khai. Sau khi Luật HTX 2012 được các HTX áp dụng, nhiều HTX vẫn chưa xác định được chiến lược kinh doanh rõ ràng, do đó hiệu quả kinh tế không cao, thu nhập của xã viên vì thế rất thấp. Các xã viên dần rời HTX hay chỉ tham gia dưới dạng hình thức, không tích cực.
Số HTX hoạt động kém hiệu quả đã được giải quyết thành hai hướng, đó là chuyển đổi mô hình hoạt động để phù hợp với Luật HTX 2012 hoặc là giải thể để chuyển đổi sang hình thức hoạt động khác phù hợp hơn. Đã có 22 HTX phải giải thể và 59 HTX chuyển đổi hình thức hoạt động, 38 HTX chuyển đổi theo đúng tinh thần của Luật HTX 2012, số HTX còn lại đang chủ động vận động thành viên chuyển đổi sang mô hình Tổ hợp tác hoặc giải thể tự nguyện.
Không ngừng đổi mới để nâng cao chất lượng
Theo thông kê từ Liên minh HTX tỉnh, tính đến nay trong địa bàn có trên 92,4% số HTX hoạt động có lãi. Trong đó có 8,6% số HTX có lãi trên 300 triệu đồng/năm trở lên, 75,8% số HTX có lãi từ 50 triệu đồng/năm trở lên.
Số HTX trước đây hoạt động còn yếu kém, chưa phù hợp với Luật HTX 2012 đã được chuyển đổi và củng cố mô hình hoạt động nên sau đó, số HTX này đã mạnh dạn đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh dịch vụ, mang lại nhiều lợi nhuận về kinh tế.
HTX Triệu Thuận là một ví dụ điển hình. Thời gian đầu thành lập, kinh tế chủ yếu của HTX là sản xuất nông nghiệp. Sau khi thực hiện đổi mới theo Luật HTX 2012, HTX Triệu Thuận đã tổ chức thêm 13 khâu dịch vụ (DV) phục vụ cho sản xuất và đời sống của bà con Thành viên, bao gồm DV Thủy nông, DV Bảo vệ đồng ruộng, DV Khuyến nông, DV Giao thông nội đồng, DV Chăn nuôi thú y, DV Vật tư nông nghiệp, DV Xây dựng cơ bản, DV Vệ sinh môi trường, DV Xay xát chế biến thức ăn gia súc, DV bao tiêu sản phẩm, DV Thương mại và DV Tín dụng nội bộ. Sau chuyển đổi, HTX Triệu Thuận trở thành một trong những HTX đang đi đầu trong tổng số 288 HTX toàn tỉnh. HTX đã từng vay từ Qũy hỗ trợ HTX 2 đợt, với tổng số vốn vay là 850 triệu đồng nhưng đến nay đã trả hết nợ. Hiện HTX có tổng số vốn 6,2 tỷ, trong đó vốn lưu động là 1,5 tỷ và lãi hàng năm khoảng 250 triệu/năm.
Để có được những bước chuyển biến tích cực đó thì không thể phủ nhận vai trò của Liên minh HTX tỉnh. Liên minh HTX đã tích cực triển khai các chính sách hỗ trợ HTX, phát huy vai trò bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các HTX. Tổ chức đào tạo các lớp bồi dưỡng nguồn nhân lực, 8787 lượt cán bộ HTX được đào tạo ngắn hạn, 226 lượt cán bộ HTX được đào tạo dài hạn và tổ chức lớp học nghề cho 1.010 người là thành viên của HTX và người lao động.
Với tổng số vốn được đầu tư cho hoạt động của Qũy hỗ trợ phát triển HTX là 13 tỷ đồng, 107 dự án đã được đầu tư thực hiện, 98 HTX có thêm nguồn vay vốn để đầu tư, phát triển, sản xuất kinh doanh, mua sắm trang thiết bị, đổi mới công nghệ, phục vụ cho sản xuất.
Liên minh HTX cũng đang nỗ lực tuyên truyền những mặt tích cực khi trở thành thành viên của HTX, vận động thành lập mới Tổ hợp tác, thực hiện các chính sách có lợi cho thành viên như hỗ trợ đóng BHXH cho cán bộ HTX nông nghiệp, chính sách thuê đất, giao đất cho HTX theo đúng quy định pháp luật, chính sách ưu đãi của Nhà nước về thuế.
Một trong những nhiệm vụ chính của HTX là giúp kinh tế hộ làm giàu, giải quyết bài toán đầu ra, tiêu thụ sản phẩm. Rõ ràng nếu không giải quyết được vấn đề này thì người nông dân, doanh nghiệp sẽ khó tìm thấy được mặt lợi khi tham gia HTX. Do đó, Liên minh HTX đã tham mưu cho các HTX, thực hiện chính sách xúc tiến thương mại mở rộng thị trường. Một số sản phẩm của các HTX như hồ tiêu, cà phê, ném, dược liệu... được Liên minh HTX tư vấn, hỗ trợ cho HTX xây dựng thành sản phẩm hàng hóa đặc trưng của địa phương. Sau đó giới thiệu các sản phẩm này tham gia các hội chợ, quảng bá thương hiệu. Các HTX điển hình tiên tiến, các mô hình kinh tế hoạt động tốt cũng sẽ được áp dụng, nhân rộng ra trên địa bàn tỉnh, tạo điều kiện học hỏi cho các HTX, mô hình kinh tế khác.
Để các HTX trên địa bàn toàn tỉnh được hoạt động tốt thì cần có sự giám sát và tham mưu của Liên minh HTX, đồng thời cần có sự phối kết hợp của các thành viên HTX. Nếu các HTX hoạt động chưa phù hợp, hiệu quả kém thì chuyển đổi cơ cấu, chuyển đổi mô hình hay giải thể là điều cần thiết. Việc làm này có thể dẫn đến số lượng các HTX đang hoạt động bị giảm đi, song lại góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của HTX.
Hoàng Thảo Nhi