Ai không muốn đóng bảo hiểm?
Ông A (đề nghị giấu tên, trú tại huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị) làm công nhân (CN) tại Cty TNHH MTV Mạnh Triều với nghề sản xuất gỗ ghép thanh trên địa bàn Cụm công nghiệp Ái Tử đã nhiều năm. Hiện tại, ông A chưa được tham gia bảo hiểm. Khi LĐLĐ tỉnh Quảng Trị cùng với Ban Dân vận Tỉnh uỷ, Sở LĐTBXH tỉnh, BHXH tỉnh giám sát việc thực hiện các quy định của pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN và các chế độ chính sách đối với NLĐ tại DN này thì ông A nói: “Không muốn tham gia BHXH”.
Thế nhưng, khi chủ DN rời mắt, thấy không bị “giám sát” - ông A lại tiết lộ: “Chủ DN yêu cầu, đoàn có hỏi thì trả lời không muốn tham gia BHXH. Chứ thực ra tôi rất muốn được đóng bảo hiểm”. Tại DN này, không chỉ mỗi ông A, những lao động trẻ khác, đã gắn bó với DN từ 3 đến 5 năm phần lớn đều mong muốn được tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Nhưng vì thu nhập thấp, lo không có công việc nên họ không dám đấu tranh đòi quyền lợi với chủ DN.
Tình trạng trên không chỉ diễn ra ở DN Mạnh Triều, mà DNTN Huy Phong, Cty TNHH MTV gỗ Nguyên Phong, DNTN Quang Huy cũng tương tự. Quá trình thực hiện việc giám sát, khi đoàn yêu cầu các DN cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến nội dung giám sát, các DN không cung cấp hoặc báo cáo không đầy đủ, thiếu trung thực. Thậm chí, chủ DN và kế toán đều viện một lý do chung, rằng NLĐ tại DN làm việc thời vụ, là lao động lớn tuổi nên không có nhu cầu tham gia BHXH.
Hoặc DN sản xuất kinh doanh khó khăn, việc làm, lao động thiếu ổn định, DN không có điều kiện nghiên cứu các văn bản quy định của pháp luật… Tuy nhiên, qua nghiên cứu các tài liệu liên quan như bản chấm công, bản thanh toán tiền lương hằng tháng và trao đổi trực tiếp với NLĐ, thì những lý do mà DN đưa ra chỉ là biện minh cho việc không thực hiện chế độ, chính sách mà thôi.
DN phải đóng bảo hiểm cho người lao động
Được biết, 4 DN sản xuất gỗ được đoàn giám sát “điểm mặt” nói trên đi vào hoạt động từ 3 đến gần 10 năm, tình hình sản xuất, kinh doanh ổn định. Hằng năm, việc thực hiện nghĩa vụ nộp ngân sách cho Nhà nước cơ bản đầy đủ. Đa số các DN đều sử dụng lao động ở khu vực nông thôn, chưa qua đào tạo (chiếm tỉ lệ 95%, trong đó số lao động nữ chiếm trên 50%), chi phí nhân công thấp (bình quân từ 3 triệu đến 4 triệu đồng/người/tháng). Công việc mang tính chất độc hại, nguy hiểm, thuộc danh mục công việc nặng nhọc, nguy hiểm theo quy định của Bộ LĐTBXH.
Tuy nhiên, để cắt giảm chi phí, doanh nghiệp lấy lý do việc làm, thu nhập không ổn định để ký kết loại hợp đồng lao động thời vụ dưới 3 tháng, hoặc chỉ thoả thuận bằng miệng với NLĐ, từ đó để né tránh việc tham gia BHXH, BHYT, BHTN bắt buộc và chi trả các chế độ khác của NLĐ.
Theo đoàn giám sát, tổng số NLĐ làm việc tại 4 DN là gần 300 người, số lao động thuộc đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BHTN bắt buộc là 156 người, nhưng DN báo cáo chỉ có 19 người tham gia các loại bảo hiểm. Nhưng con số người được tham gia bảo hiểm mà đoàn giám sát tìm hiểu, chỉ có 14 người. Và 14 người này chủ yếu là con, em dâu, rể... của chủ DN!.
Đặc biệt nghiêm trọng, tại DN Quang Huy và Huy Phong, dù đã thành lập từ hơn 10 năm, kinh doanh, sản xuất ổn định; DN đang sử dụng một bộ phận lao động thường xuyên, ổn định từ 32 đến 50 CNLĐ (chưa kể lao động có tính chất thời vụ, làm việc luân phiên dưới 3 tháng). Tuy nhiên, cả hai giám đốc DN không có giao kết HĐLĐ với NLĐ, lấy nhiều lý do để cố tình né tránh, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN bắt buộc.
Theo bà Nguyễn Thị Hoài Lê - Phó Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Quảng Trị (trưởng đoàn giám sát) - tình trạng vi phạm pháp luật lao động và BHXH tại các DN làm thiệt hại nghiêm trọng đến quyền lợi của NLĐ, tạo ra sự cạnh tranh bất bình đẳng đối với các DN làm ăn chân chính.
“Chúng tôi đã yêu cầu giám đốc các DN chủ động liên hệ với BHXH huyện Triệu Phong để được hướng dẫn về thủ tục đăng ký tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Kịp thời khắc phục những hạn chế, thiếu sót theo biên bản kết luận của đoàn về những nội dung liên quan đến việc thực hiện chế độ, chính sách đối với NLĐ” - bà Lê nói.
Cũng theo bà Lê, để thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm khắc phục tình trạng vi phạm pháp luật về thực hiện chế độ BHXH đối với NLĐ, sau khi kết thúc đợt giám sát, LĐLĐ tỉnh sẽ có những kiến nghị cụ thể đến các cấp, ngành, lãnh đạo tỉnh.