Báo Điện tử Chính phủ có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Quang Thái, Tổng Cục trưởng Tổng cục THADS (Bộ Tư pháp) xung quanh vấn đề này.
Tổng cục trưởng Nguyễn Quang Thái: Tập trung thanh tra, kiểm tra trong hoạt động thẩm định giá, bán đấu giá tài sản thi hành án - Ảnh: VGP/L.S
Nhiều chủ thể trong hệ thống chính trị tham gia kiểm soát phòng, chống tham nhũng trong THADS
Thưa ông, việc kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động THADS thời gian qua được định hướng ra sao?
TS. Nguyễn Quang Thái: Kiểm soát quyền lực, đặc biệt là kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực luôn được Đảng, Nhà nước ta quan tâm và xác định là một trong những việc hệ trọng của đất nước. Có thể nhận thấy, từ khi bắt đầu công cuộc đổi mới, tư duy, nhận thức và quy định của Đảng về kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực nói chung và trong hoạt động THADS nói riêng ngày càng rõ ràng, thống nhất và xuyên suốt, được hoàn thiện qua từng thời kỳ, được thực hiện bởi nhiều cơ chế, cơ quan khác nhau đối với mọi mặt của công tác THADS.
Hiến pháp năm 2013 quy định rõ: "Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp" (Điều 2). Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã có những bổ sung quan trọng về nội dung của nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước ta trong tình hình mới (tầm nhìn đến 2045), đó là: "Tiếp tục xây dựng nền tư pháp Việt Nam chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân" và "bảo đảm quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước".
Có nghĩa là việc kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động THADS được thực hiện đồng bộ bởi nhiều chủ thể trong hệ thống chính trị, thưa ông?
TS. Nguyễn Quang Thái: Đúng vậy. Để bảo đảm kiểm soát quyền lực hiệu quả, nhiều cơ chế đã được thực hiện đồng thời bởi các cơ quan khác nhau đối với công tác THADS, cụ thể như:
Thứ nhất, kiểm soát quyền lực thông qua hoạt động của tổ chức Đảng.
Đối với hoạt động tư pháp nói chung, hoạt động THADS nói riêng, Đảng không chỉ có vai trò lãnh đạo mà các cấp ủy Đảng còn thực hiện kiểm soát đối với hoạt động này thông qua nhiều phương thức như yêu cầu các cơ quan THADS, cơ quan quản lý nhà nước về THADS báo cáo; thực hiện hoạt động kiểm tra việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ của lãnh đạo cơ quan THADS; kiểm tra hoạt động của đảng viên, cấp ủy và cơ quan THADS… Đồng thời, với các nhiệm vụ về kiểm tra của Ủy ban kiểm tra các cấp theo quy định tại Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam, Ủy ban kiểm tra các cấp là cơ quan chuyên trách của Đảng thực hiện các hoạt động kiểm tra, giám sát với các tổ chức Đảng, đảng viên.
Thứ hai, kiểm soát quyền lực thông qua giám sát tối cao của Quốc hội, giám sát của các Ủy ban của Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.
Quốc hội, Hội đồng nhân dân... giám sát hoạt động của cơ quan THADS và các cơ quan nhà nước khác trong THADS theo quy định của pháp luật. Các quy định trên đã trở thành cơ sở pháp lý quan trọng để Quốc hội, Hội đồng nhân dân thực hiện quyền kiểm soát đối với hoạt động THADS; đồng thời là cơ sở để cơ quan có thẩm quyền quy định cụ thể các nội dung về kiểm soát hoạt động tư pháp nói chung, hoạt động THADS nói riêng.
Thứ ba, kiểm soát quyền lực thông qua giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội, người dân, doanh nghiệp, các hiệp hội quần chúng, hội nghề nghiệp, các cơ quan báo chí. Việc giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận đối với hoạt động của cơ quan THADS là một phương thức để nhân dân thực hiện quyền giám sát đối với hoạt động này.
Nhân dân còn trực tiếp thực hiện kiểm soát thông qua việc thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo đối với các tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong THADS.
Báo chí công luận cũng có trách nhiệm tham gia thực hiện việc quản lý, giám sát xã hội và kiểm soát quyền lực chính trị, quyền lực nhà nước, kịp thời phát hiện những việc làm sai trái, tình trạng lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng hoặc buông lỏng quyền lực, qua đó góp phần kiểm soát quyền lực.
Tập trung thanh tra, kiểm tra trong hoạt động thẩm định giá, bán đấu giá tài sản thi hành án
Vậy kiểm soát quyền lực thông qua quản lý của Bộ Tư pháp và Tổng cục THADS được thực hiện ra sao, thưa ông?
TS. Nguyễn Quang Thái: Đây là công tác kiểm soát trong nội bộ ngành tư pháp. Thực hiện chức năng của Bộ Tư pháp về quản lý THADS, Ban Cán sự Đảng và lãnh đạo Bộ Tư pháp đã nghiêm túc quán triệt, cụ thể hóa, thể chế hóa, giáo dục chính trị tư tưởng trong toàn hệ thống THADS về chủ trương, chính sách, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động THADS.
Công tác phát hiện và xử lý tham nhũng, tiêu cực được chỉ đạo quyết liệt, hiệu quả, khẳng định quyết tâm của Ban Cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ Tư pháp. Đây được xem là nhiệm vụ chính để kiểm soát quyền lực trong hệ thống THADS.
Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ, Ban Cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ Tư pháp đã chỉ đạo nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, tự kiểm tra trong công tác THADS, thực hiện nhiều giải pháp quyết liệt, nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, trong đó, tập trung kiểm tra có trọng tâm, trọng điểm những việc thi hành án cho tổ chức tín dụng, thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; công tác quản lý vật chứng, tài sản tạm giữ.
Thường xuyên tổ chức các đoàn kiểm tra định kỳ, đột xuất, toàn diện và chuyên đề thực hiện chỉ tiêu, nhiệm vụ; xác minh, phân loại điều kiện thi hành án, trình tự, thủ tục thi hành án... Đặc biệt tập trung thanh tra, kiểm tra trong hoạt động thẩm định giá, bán đấu giá tài sản thi hành án - lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực trong THADS.
Bên cạnh đó, việc thực hiện các quy trình điều động, bổ nhiệm, quy hoạch, chuyển đổi vị trí công tác phải minh bạch, đúng quy định pháp luật, không để xảy ra hiện tượng chạy chức, chạy quyền. Công tác chuyển đổi vị trí lãnh đạo cấp trưởng khi đã giữ chức vụ 02 nhiệm kỳ, chuyển đổi vị trí công tác bảo đảm theo quy định của Luật Phòng, chống tham nhũng. 100% cán bộ được quy hoạch, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại chức danh lãnh đạo, quản lý... đều có ý kiến của cấp ủy đảng địa phương.
Được biết kiểm soát quyền lực thông qua giám sát chéo giữa các cơ quan tư pháp đang được thực hiện một cách nhịp nhàng, đạt hiệu quả cao. Vậy ông có thể cho biết về cơ chế giám sát chéo này, thưa ông?
TS. Nguyễn Quang Thái: Với chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp nói chung, THADS nói riêng, các quy định của pháp luật đã thể hiện Viện kiểm sát nhân dân có vai trò chính yếu và trực tiếp nhất trong việc kiểm soát đối với hoạt động THADS. Để thực hiện hiệu quả việc kiểm sát, trong quá trình thực hiện Viện kiểm sát nhân dân có quyền kiến nghị xem xét hành vi, quyết định liên quan đến thi hành án có vi phạm pháp luật ít nghiêm trọng của cơ quan THADS cùng cấp hoặc cấp dưới; yêu cầu khắc phục vi phạm pháp luật và xử lý người vi phạm...
Bên cạnh đó, là cơ quan xét xử, Tòa án có trách nhiệm bảo đảm bản án, quyết định được tuyên đúng pháp luật và có tính khả thi. Đồng thời, Tòa án cũng thực hiện kiểm soát trong THADS thông qua một số phương thức như yêu cầu cơ quan THADS báo cáo kết quả thi hành bản án, quyết định trong trường hợp cần thiết; giải quyết các yêu cầu của cơ quan THADS, đương sự.
Ngoài ra, Tòa án thực hiện quyền "kiểm soát" đối với hoạt động THADS thông qua việc thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn khác như kháng nghị, giải thích, đính chính bản án, quyết định, xem xét lại bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật, xem xét miễn, giảm thi hành án. Đặc biệt, Tòa án nhân dân giải quyết kiến nghị, yêu cầu của cơ quan THADS và có quyền "theo dõi kết quả xử lý sau khi Tòa án trả lời".
Quy định cụ thể, nhận diện và xử lý kịp thời đối với các hành vi có dấu hiệu vi phạm, tiêu cực
Các giải pháp tiếp tục hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác thi hành án dân sự hiện nay là gì, thưa ông?
TS. Nguyễn Quang Thái: Công tác THADS đã và đang nhận được sự kiểm soát quyền lực có hiệu quả từ nhiều cơ quan, ban, ngành, địa phương thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy tính chất công tác THADS là phức tạp và nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến quyền và nghĩa vụ của các bên, nên công chức THADS dễ bị đối tượng cám dỗ, mua chuộc, đối với một số công chức thiếu rèn luyện đạo đức, phẩm chất.
Việc thực hiện chế độ trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong phòng, chống tham nhũng có lúc, có nơi còn chưa nghiêm, một số công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý còn có vi phạm liên quan trực tiếp đến việc sử dụng, quản lý tiền, tài sản THADS.
Trong thời gian tới, để thực hiện hiệu quả hơn nữa công tác kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác THADS, cần thực hiện đồng bộ, hiệu quả một số giải pháp với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành.
Quan trọng nhất, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế của Đảng nhằm kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có hiệu quả, trong đó quy định cụ thể, nhận diện và xử lý kịp thời đối với các hành vi có dấu hiệu vi phạm, tiêu cực của Đảng viên và tổ chức Đảng trong hoạt động THADS. Phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan tư pháp, tổ chức trong hoạt động THADS cũng phải bảo đảm nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, thuộc về nhân dân và đặt dưới sự lãnh đạo thống nhất của Đảng.
Vậy ông có đề xuất gì đối với các cấp có thẩm quyền để công tác này ngày càng hiệu quả hơn?
TS. Nguyễn Quang Thái: Theo tôi, việc đầu tiên là cần ban hành quy định cụ thể của Đảng về kiểm soát quyền lực trong điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, trong đó xác định sự thống nhất đầu mối trong hoạt động phòng, chống tham nhũng về điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án từ Trung ương đến địa phương thông qua Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, tiêu cực các cấp.
Theo đó, cần xác định các nội dung cụ thể về kiểm soát quyền lực đối với lĩnh vực THADS bao gồm kiểm soát đối với đảng viên, tổ chức Đảng trong thực hiện công vụ có dấu hiệu vi phạm về chuyên môn nghiệp vụ của chấp hành viên, lãnh đạo cơ quan THADS; công tác quản lý kinh phí, tài chính; thu chi tiền, tài sản thi hành án; công tác kiểm tra, tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo và bồi thường nhà nước…
Thường xuyên rà soát, sửa đổi, bổ sung, xây dựng, hoàn thiện cơ chế, thể chế và pháp luật có liên quan về kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động thi hành án dân sự.
Kiểm soát quyền lực để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động THADS được hình thành từ chính yêu cầu thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, tổ chức; đồng thời xuất phát từ yêu cầu nâng cao chất lượng hoạt động tư pháp nói chung, hoạt động THADS nói riêng. Cơ chế này luôn cần sự thay đổi để phù hợp với điều kiện, tình hình mới, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và yêu cầu của công tác tư pháp, yêu cầu hoạt động THADS, nhất là đặt trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN hiện nay.
Nghiêm túc triển khai tổ chức thực hiện có hiệu quả công tác kiểm soát quyền lực để phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong THADS. Cụ thể, tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo, kiểm tra, giám sát của Đảng, nâng cao nhận thức, vai trò của các cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, và của nhân dân để huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị đối với công tác THADS theo hướng thực chất, hiệu quả hơn.
Quan trọng nhất, trong thời gian tới, cần thực hiện tốt mối quan hệ giám sát, kiểm soát, phối hợp liên ngành trong hoạt động THADS ở cả Trung ương và địa phương thông qua rà soát, đánh giá để tiếp tục thực hiện hoặc sửa đổi, bổ sung, thay thế các quy chế phối hợp liên ngành.
Căn bản nhất, các cơ quan, ban, ngành cần tập trung thực hiện yêu cầu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc tổng kết 10 năm công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực giai đoạn 2012-2022 là "… phải xây dựng cho được một cơ chế phòng ngừa chặt chẽ để "không thể tham nhũng"; một cơ chế răn đe, trừng trị nghiêm khắc để "không dám tham nhũng"; và một cơ chế bảo đảm để "không cần tham nhũng"".
Lê Sơn (thực hiện)