Chuẩn mực và trách nhiệm nhà báo khi tham gia MXH
Điều 5, Quyết định số 483/2016 của Hội Nhà báo Việt Nam quy định về đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam, quy định “Chuẩn mực, trách nhiệm khi tham gia MXH và các phương tiện truyền thông khác”. Tuy nhiên, trên thực tế cho thấy, thời gian qua có một số ít phóng viên, nhà báo hoạt động trong các cơ quan truyền thông, báo chí sử dụng MXH để chia sẻ thông tin, sử dụng những bài viết đăng tải trên trang cá nhân, đồng thời tương tác với những fanpage khác cung cấp thông tin lệnh lạc, thiếu tính định hướng, đưa ra những thông tin tiêu cực, thiếu tinh thần xây dựng, quy chụp vấn đề, sử dụng những từ ngữ thiếu chuẩn mực, gây nhiễu thông tin, làm mất lòng tin của nhân dân đối với một số cá nhân, tổ chức, cơ quan quản lý nhà nước. Nói một cách khác, môi trường MXH luôn hàm chứa tính chất phức tạp vì nếu quản lý không tốt thì đây cũng là nơi để các thành phần có biểu hiện tiêu cực, tư tưởng không tốt, quan điểm sai lệch sử dụng làm phương tiện phát tán tư tưởng chống phá đất nước. Để khắc phục những hạn chế, phát huy hơn nữa vai trò của báo chí nói chung, người làm báo nói riêng trên địa bàn ứng xử phù hợp trên MXH, mới đây Sở Thông tin và Truyền thông Quảng Trị đã xây dựng văn bản hướng dẫn, nhằm cụ thể hóa việc thực hiện các quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam khi tham gia MXH và các phương tiện truyền thông khác; quy tắc sử dụng MXH của người làm báo Việt Nam và quy tắc ứng xử trên MXH. Đây là định hướng phù hợp với thực tiễn hiện nay để mỗi nhà báo xác định rõ hơn trách nhiệm, nghĩa vụ của mình khi tham gia MXH, đồng thời cũng là cơ sở để xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp người làm báo khi tham gia sử dụng MXH. Văn bản hướng dẫn nêu rõ:
Quy tắc sử dụng trên MXH: Tại Điều 3, Điều 4, Quyết định số 1131/2018 của Ban Thường vụ Hội Nhà báo Việt Nam về Quy tắc sử dụng MXH của người làm báo Việt Nam đã quy định về những việc/điều người làm báo Việt Nam cần làm và không được làm khi tham gia MXH.
Những việc/điều người làm báo Việt Nam cần làm khi tham gia MXH, đó là: sử dụng tài khoản MXH của cá nhân mình để tương tác, chia sẻ, đăng tải, cung cấp, định hướng thông tin có ích cho xã hội và đất nước; đăng tải bình luận, ý kiến nhận xét đúng mực, có văn hóa, có trách nhiệm về những vấn đề mà dư luận xã hội quan tâm; thông báo cho cơ quan có thẩm quyền những thông tin sai sự thật bị phát tán trên MXH có ảnh hưởng xấu, gây tổn hại đến lợi ích của cộng đồng, đất nước, uy tín của tổ chức, cá nhân; phát hiện, khai thác có kiểm chứng, có chọn lọc thông tin về những vấn đề mới của xã hội để phục vụ tác nghiệp báo chí.
Những việc/điều người làm báo Việt Nam không được làm khi tham gia MXH, đó là: vi phạm các quy định về quản lý, cung cấp, sử dụng thông tin trên mạng; các quy định về bảo mật dữ liệu, tài liệu; quy định về bảo vệ bí mật thông tin riêng, thông tin cá nhân của công dân và các quy định khác của pháp luật; đăng tải, gỡ bài viết, hình ảnh, âm thanh trên MXH vì mục đích tống tiền hoặc các mục đích không trong sáng khác; đăng tải các tin, bài, hình ảnh, âm thanh trên MXH, đưa ra các bình luận, chia sẻ quan điểm cá nhân hoặc trích đăng lại các bài phát biểu, ý kiến trái với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; trái với nội dung, quan điểm của tác phẩm báo chí mà bản thân người làm báo đó đã viết và đăng tải, trái với quan điểm của cơ quan báo chí nơi mình công tác; bình luận, nhận xét, chia sẻ các thông tin có mục đích kích động, lôi kéo người khác phản ứng tiêu cực về các vấn đề chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại… có yếu tố phức tạp, nhạy cảm đang cần tạo cách nhìn, thái độ tích cực mang tính xây dựng của cộng đồng và sự đồng thuận xã hội; sao chép, chia sẻ, phát tán tin, bài, tác phẩm, âm thanh, hình ảnh có được bằng những cách thức không hợp pháp, vi phạm bản quyền; thông tin vụ việc chưa được kiểm chứng, gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho các hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ; gây tổn hại về thể chất, danh dự, nhân phẩm của công dân; tuyên truyền, kích động bạo lực, cổ súy lối sống đồi trụy, hủ tục mê tín dị đoan, các hành vi tiêu cực, phân biệt đối xử về giới, vùng miền, dân tộc, chủng tộc; miêu tả thô thiển, phản cảm những hành động dâm ô, tội ác, thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa của dân tộc và đạo đức xã hội.
Quy tắc ứng xử trên MXH: Điều 4, Quyết định số 874/2021 của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông về Bộ Quy tắc ứng xử trên MXH đã nêu quy tắc ứng xử cho tổ chức, cá nhân như sau: chia sẻ những thông tin có nguồn chính thống, đáng tin cậy; có các hành vi, ứng xử phù hợp với những giá trị đạo đức, văn hóa, truyền thống của dân tộc Việt Nam; không sử dụng từ ngữ gây thù hận, kích động bạo lực, phân biệt vùng miền, giới tính, tôn giáo; không đăng tải những nội dung vi phạm pháp luật, các thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác; sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục; tung tin giả, tin sai sự thật; quảng cáo, kinh doanh dịch vụ trái phép... gây bức xúc trong dư luận xã hội, ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội; khuyến khích sử dụng MXH để tuyên truyền, quảng bá về đất nước - con người, văn hóa tốt đẹp của Việt Nam, chia sẻ thông tin tích cực, những tấm gương người tốt, việc tốt.
Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh về việc tăng cường hoạt động quản lý MXH và trách nhiệm người làm báo, thời gian qua, Sở Thông tin và Truyền thông Quảng Trị phối hợp với Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Hội Nhà báo tỉnh và các cơ quan chức năng thường xuyên thông tin, hướng dẫn những người làm báo khi đưa thông tin, bày tỏ ý kiến trên MXH. Chính vì vậy, việc nhà báo đưa thông tin, bày tỏ quan điểm riêng trên MXH cũng cần cẩn trọng, nghiêm túc, chuẩn mực giống như khi tác nghiệp báo chí. Điều này đòi hỏi mỗi nhà báo càng phải coi trọng tu dưỡng về đạo đức nghề nghiệp, tránh những hệ lụy cho xã hội, ảnh hưởng đến cơ quan báo chí nơi nhà báo công tác. Hải Phi