Người đã bàn rất nhiều về đạo đức cách mạng, kể từ tác phẩm Đường cách mệnh (1927) đến Sửa đổi lối làm việc rồi Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân và Di chúc, gần 40 năm Người đã viết hơn 60 bài báo, sách về đạo đức cách mạng. Hầu như bài nói, bài viết nào của Người cũng đều đề cập đến vẫn đề đạo đức cách mạng.
Đạo đức cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh là đạo đức của giai cấp công nhân nhưng đồng thời cũng là đạo đức của dân tộc; bởi vì đạo đức của Người được hình thành trên cơ sở đạo đức của chủ nghĩa Mác - Lênin và tinh hoa, đạo đức của nhân loại. Đó là các quan điểm và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh về: tuyệt đối trung thành, kiên định lý tưởng cách mạng, đặt lợi ích của Đảng, của đất nước, dân tộc lên trên tất cả; hết lòng, hết sức phục vụ Tổ quốc, phụng sự nhân dân, tận trung với nước, tận hiếu với dân; hết lòng yêu thương đồng bào, đồng chí, yêu thương con người; cần, kiệm, liêm chính, chí công vô tư, thật sự là công bộc của nhân dân, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, cơ hội...
Trong mỗi thời điểm lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhận thức sâu sắc, quan tâm đặc biệt đến vấn đề đạo đức cách mạng, Sửa đổi lối làm việc cho cán bộ đảng viên là việc làm thiết thực xây dựng và chỉnh đốn Đảng, làm cho Đảng trong sạch, vững mạnh.
Đạo đức cách mạng trong Sửa đổi lối làm việc, Người đã bàn luận về “ngũ đức” của cán bộ, đảng viên. Muốn trở thành người cán bộ, đảng viên tốt, người cách mạng chân chính, theo Người không có gì khó cả “điều đó hoàn toàn do lòng mình mà ra. Lòng mình chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào thì mình sẽ tiến đến chỗ chí công vô tư. Mình đã chí công vô tư thì ít khuyết điểm sẽ càng ngày càng ít, mà những tính tốt như sau, ngày càng thêm”(3).
“Ngũ đức” cần ở mỗi người cán bộ, đảng viên đó là: nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm.
“NHÂN là thật thà thương yêu, hết lòng giúp đỡ đồng chí và đồng bào. Vì thế mà kiên quyết chống lại những người, những việc có hại đến Đảng, đến nhân dân. Vì thế mà sẵn lòng chịu cực khổ trước mọi người, hưởng hạnh phúc sau thiên hạ. Vì thế mà không ham giàu sang, không e cực khổ, không sợ oai quyền.
Những người đã không ham, không e, không sợ gì thì việc gì là việc phải họ đều làm được.
NGHĨA là ngay thẳng, không có tư tâm, không làm việc bậy, không có việc gì phải giấu Đảng. Ngoài lợi ích của Đảng, không có lợi ích riêng phải lo toan. Lúc Đảng giao cho việc, thì bất kỳ to nhỏ, đều ra sức làm cẩn thận. Thấy việc phải thì làm, thấy việc phải thì nói. Không sợ người ta phê bình mình, mà phê bình người khác cũng luôn luôn đúng đắn.
TRÍ vì không có việc tư túi nó làm mù quáng, cho nên đầu óc trong sạch, sáng suốt. Dễ hiểu lý luận. Dễ tìm phương hướng. Biết xem người. Biết xét việc. Vì vậy, mà biết làm việc có lợi, tránh việc có hại cho Đảng, biết vì Đảng mà cất nhắc người tốt, đề phòng người gian.
DŨNG là dũng cảm, gan góc, gặp việc phải có gan làm. Thấy khuyết điểm có gan sửa chữa. Cực khổ khó khăn, có gan chịu đựng. Có gan chống lại những sự vinh hoa, phú quý, không chính đáng nếu cần thì có gan hy sinh cả tính mệnh cho Đảng, cho Tổ quốc, không bao giờ rụt rè, nhút nhát.
LIÊM là không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không tham sung sướng. Không ham người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh chính đại, không bao giờ hủ hóa. Chỉ có một thứ ham là ham học, ham làm, ham tiến bộ.”
Những đức tính tốt đó, Người gọi là đạo đức cách mạng. Có lẽ đây là lần đầu tiên Người dùng thuật ngữ này. Người khẳng định: “Đó là đạo đức cách mạng. Đạo đức đó không phải là đạo đức thủ cựu. Nó là đạo đức mới, đạo đức vĩ đại, nó không phải vì danh vọng của cá nhân, mà vì lợi ích chung của Đảng, của dân tộc, của loài người.”(4)
Người nói rõ vai trò và tầm quan trọng của đạo đức: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân. Vì muốn giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài người là một côngviệc to tát, mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản, tự mình đã hủ hóa, xấu xa thì còn làm nổi việc gì?”(5).
Tóm lại, nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm là những phẩm chất cốt lõi của con người nên bao đời nay người ta bàn nhiều về nó, nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã bàn luận một cách hệ thống nhất, Người không chỉ nói nhiều, nói hay về “ngũ đức” mà cuộc đời Người còn là biểu hiện sáng ngời về những phẩm chất cao quý đó.
Sửa đổi lối làm việc luôn là văn kiện quan trọng về xây dựng Đảng. Được viết cách đây 74 năm, nhưng đến nay nội dung, tư tưởng tác phẩm vẫn giữ nguyên giá trị, là một trong những tài liệu để cán bộ, đảng viên học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Đất nước trải qua hơn 35 năm đổi mới, đã đạt được những thành tựu đáng quan trọng trên tất cả các mặt, vị thế và uy tín của Việt Nam ngày càng cao trên trường quốc tế, tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu về kinh tế, thì sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đã ảnh hưởng rất lớn đến niềm tin của nhân dân đối với Đảng. Thực trạng đó được Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 chỉ rõ “tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi, có mặt, có bộ phận còn diễn biến tinh vi, phức tạp hơn; tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn còn nghiêm trọng, tập trung vào số đảng viên có chức vụ trong bộ máy nhà nước”.
Vì vậy, trong thời gian tới để tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người, thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ mà Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã đề ra, mỗi cán bộ, đảng viên cần thực hiện tốt các giải pháp sau:
Thứ nhất, để cán bộ, đảng viên thực sự là người lãnh đạo, người đày tớ trung thành của nhân dân, để Đảng Cộng sản Việt Nam phát huy được sức mạnh nội lực của trí tuệ và đạo đức, ngày một trưởng thành và vững mạnh, từ những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc, cán bộ, đảng viên phải luôn đặt lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân lên trước hết. Mỗi cán bộ, đảng viên phải thực sự gần dân, hiểu tâm tư nguyện vọng của dân và củng cố mỗi liên hệ mật thiết với nhân dân. Mỗi cán bộ đảng viên phải sống có tình nghĩa, đạo làm người yêu thương đồng bào, đồng chí. Lúc nào cũng phải giương cao tinh thần đảng viên đi trước làng nước theo sau.
Thứ hai, cán bộ, đảng viên cần phải đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực; kiên quyết xử lý nghiêm minh, kịp thời đúng pháp luật đối với những cán bộ, đảng viên vi phạm kỷ luật, hoặc có biểu hiện sa đọa về đạo đức, lối sống, tham nhũng, buôn lậu, làm giàu bất chính. Vì những hành vi đó là “hành động xấu xa nhất, tội lỗi, đê tiện nhất trong xã hội”. Bản lĩnh người cán bộ, đảng viên phải kiên định không vì tiền bạc, địa vị mà bàn tay nhũng chàm. Cần có quy định nghiêm ngặt đối với các cán bộ, đảng viên có quan hệ nhiều đến tiền bạc, hàng hóa, tài sản của Nhà nước, của nhân dân.
Thứ ba, cán bộ, đảng viên nêu cao tinh thần tự lực, khắc phục khó khăn, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm; bám sát thực tiễn cuộc sống, quan hệ mật thiết và gắn bó chặt chẽ với nhân dân lao động; chủ động và sáng tạo trong công tác, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới đất nước vì mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Thứ tư, phải có quy chế chặt chẽ về việc rèn luyện, tu dưỡng đối với cán bộ, đảng viên; có kế hoạch thường xuyên kiểm tra việc rèn luyện đạo đức nhằm giúp cán bộ, đảng viên phấn đấu tu dưỡng để xứng đáng là người cách mạng chân chính. Việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên phải tự giác, bền bỉ hàng ngày mà phát triển, củng cố, “cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong.
Thứ năm, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, vì chủ nghĩa cá nhân luôn luôn là kẻ thù của đạo đức cách mạng. Khi kinh tế thị trường càng phát triển, giao lưu hợp tác quốc tế càng mở rộng thì chủ nghĩa cá nhân càng có cơ hội phát triển. Vì vậy, các tổ chức Đảng cần coi trọng chống chủ nghĩa cá nhân trong cán bộ, đảng viên biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Để hạn chế mặt trái, mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, không ngừng nâng cao đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên, cần vận dụng tốt hơn nữa tư tưởng Hồ chí Minh về xây dựng Đảng, phải có những biện pháp cấp bách và lâu dài. Phải đặt vấn đề giáo dục đạo đức là biện pháp quan trọng hàng đầu và thường xuyên trong Đảng, trong bộ máy Nhà nước. Giáo dục phải được chú trọng không chỉ trong học tập nghị quyết, chủ trương của Đảng mà ngay cả trong sinh hoạt thường kỳ của các cấp cơ sở Đảng
Thực hiện tốt tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên sẽ góp phần quan trọng thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” làm cho Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh, thực sự là đội tiên phong của giai cấp công nhân, tiêu biểu cho trí tuệ, đạo đức, lương tâm, danh dự của dân tộc Việt Nam, thực hiện thắng lợi mục tiêu đưa nước ta đến giữa thế kỷ XXI trở thành một nước phát triển theo đinh hướng xã hội chủ nghĩa. Tân Linh