Lực lượng Bộ đội Biên phòng được giao nhiệm vụ quản lý, bảo vệ đường biên giới trên đất liền dài hơn 4.924 km và bờ biển dài 3.260 km. Khu vực biên giới gồm 1.109 xã, phường, thị trấn/235 huyện, thị thuộc 44 tỉnh, thành phố, với 51 thành phần dân tộc anh em cùng sinh sống.
Theo Thiếu tướng Phùng Quốc Tuấn, Phó Chính ủy Bộ đội Biên phòng, những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các ban, bộ, ngành Trung ương, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân ở khu vực biên giới ngày càng được nâng lên. Tuy nhiên, hiện nay, một bộ phận đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới vẫn còn gặp nhiều khó khăn, thiếu thốn; tình trạng di cư vẫn xảy ra, tỷ lệ hộ không có đất, thiếu đất sản xuất và hộ nghèo, hộ cận nghèo còn cao; y tế, giáo dục vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của nhân dân; trình độ dân trí thấp, tỷ lệ người mù chữ, tái mù chữ vẫn còn cao.
Mặt khác, đây còn là địa bàn các thế lực thù địch và phản động thường xuyên lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo, đời sống khó khăn, thiếu hiểu biết về pháp luật của đồng bào dân tộc thiểu số để đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, phá hoại sự nghiệp cách mạng, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chia rẽ Đảng, Nhà nước với nhân dân; truyền đạo trái luật, lôi kéo một số phần tử bất mãn chống đối, vượt biên trái phép...
Trước tình hình trên, quán triệt các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ đội Biên phòng đã ký kết chương trình phối hợp với 19 bộ, ngành Trung ương về tham gia phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội ở khu vực biên giới, trong đó đã ký kết Chương trình phối hợp với Ủy ban Dân tộc về việc “Vận động đồng bào các dân tộc phát triển kinh tế - xã hội, tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, anh ninh biên giới quốc gia”.
Thực hiện chương trình phối hợp, Bộ đội Biên phòng đã tập trung tuyên truyền, phổ biến cho đồng bào các dân tộc thiểu số ở khu vực biên giới về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, trọng tâm là Luật Biên giới quốc gia, các văn kiện pháp lý về biên giới; tuyên truyền, vận động đồng bào cảnh giác trước âm mưu, phương thức, thủ đoạn hoạt động của các thế lực thù địch lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo, nhất là những vấn đề liên quan đến đồng bào các dân tộc thiểu số.
Thông qua công tác tuyên truyền, vận động, nhận thức của đồng bào các dân tộc thiểu số khu vực biên giới về quốc gia, quốc giới đã được nâng lên, tích cực tham gia cùng Bộ đội Biên phòng quản lý, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia.
Bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp và tình hình thực tiễn của địa bàn, các đồn Biên phòng đã trực tiếp giúp địa phương triển khai thực hiện hàng trăm dự án, mô hình phát triển kinh tế - xã hội với tổng trị giá hàng nghìn tỷ đồng; hướng dẫn, giúp đỡ đồng bào các dân tộc thiểu số lao động, sản xuất, phát triển kinh tế hộ gia đình.
Đến nay, nhiều mô hình phát triển kinh tế đang được nhân rộng ở nhiều địa phương, mang lại hiệu quả thiết thực. Có nơi, từ chỗ du canh, du cư với phương thức canh tác lạc hậu, bà con đã biết khai hoang, làm thủy lợi, trồng lúa nước và các loại cây nông sản, cây công nghiệp có giá trị kinh tế cao; đời sống từng bước được cải thiện.
Xuất phát từ tình hình thực tiễn của địa phương, Bộ đội Biên phòng đã có nhiều sáng kiến, cách làm hay giúp đồng bào các dân tộc thiểu số xóa đói, giảm nghèo, góp phần củng cố mối quan hệ máu thịt giữa Bộ đội Biên phòng với đồng bào dân tộc thiểu số. Một số mô hình, chương trình tiêu biểu mà Bộ đội Biên phòng đã và đang triển khai có hiệu quả là: “Mái ấm cho người nghèo nơi biên giới, hải đảo”, “Bò giống giúp người nghèo biên giới”, “Xuân Biên phòng ấm lòng dân bản”, “Nâng bước em tới trường”, “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương”... Đặc biệt gần đây, triển khai mô hình “Con nuôi đồn Biên phòng”, các đồn Biên phòng đã nhận 355 cháu là con em đồng bào các dân tộc thiểu số có hoàn cảnh gia đình khó khăn làm con nuôi.
Bộ đội Biên phòng còn phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ủy ban Dân tộc tuyên truyền, vận động thực hiện tốt phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới”; tham mưu cho địa phương xây dựng, củng cố hệ thống chính trị cơ sở, cử 332 cán bộ Bộ đội Biên phòng tăng cường cho các xã đặc biệt khó khăn; phân công 9.661 đảng viên các đồn Biên phòng phụ trách 42.247 hộ gia đình, trong đó hộ gia đình là người dân tộc thiểu số chiếm 48%; giới thiệu 1.560 đảng viên đồn Biên phòng tham gia sinh hoạt tại các chi bộ thôn, bản sát biên giới, trên cơ sở đó, tham mưu xây dựng các tổ tự quản về an ninh trật tự, tự quản về đường biên, mốc quốc giới ở các thôn, bản, ấp biên giới.
Nhờ đó, ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi đã xuất hiện nhiều phong trào, như: “Họ đạo gương mẫu", "Thôn xóm bình yên, gia đình hoà thuận", "Buôn làng không có người vượt biên trái phép", "Tiếng kẻng vùng biên", “Hộ gia đình tham gia bảo vệ đường biên, mốc quốc giới”, “Dòng họ tự quản về an ninh trật tự”... được đồng bào hưởng ứng và tích cực tham gia. Đến nay, đã thành lập được 1.587 tổ tự quản đường biên, mốc quốc giới; 14.822 tổ tự quản an ninh trật tự, tạo nên một “lá chắn thép”, một “phên dậu lòng dân”, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng, quản lý bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia.
Những việc làm thiết thực của Bộ đội Biên phòng đã củng cố lòng tin của đồng bào các dân tộc thiểu số với Đảng, Nhà nước; mối quan hệ đoàn kết quân - dân thêm gắn bó mật thiết; nhận thức và ý thức trách nhiệm của đồng bào các dân tộc thiểu trong lao động, sản xuất, phát triển kinh tế hộ gia đình; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc được nâng lên. Đồng bào tích cực tham gia có hiệu quả cùng Bộ đội Biên phòng trong công tác tuần tra, kiểm soát, quản lý, bảo vệ biên giới; đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần quan trọng xây dựng nền biên phòng toàn dân và thế trận biên phòng toàn dân vững chắc- Thiếu tướng Phùng Quốc Tuấn, Phó Chính ủy Bộ đội Biên phòng khẳng định./.