Trong sự nghiệp xây dựng đất nước hiện nay, nông nghiệp, nông dân và nông thôn luôn giữ một vai trò vô cùng quan trọng, góp phần đảm bảo an ninh lương thực, phát triển kinh tế - xã hội bền vững, cũng như giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc và giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm quốc phòng an ninh. Vì vậy, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương chính sách nhằm thúc đẩy lĩnh vực này phát triển. Trong thời gian qua phải kể đến Quyết định số 490/QĐ-TTg, của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 07 tháng 05 năm 2018 Phê duyệt Chương trình mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2018 – 2020 (tên tiếng Anh là: One commune one product, gọi tắt là chương trình OCOP). Trên cơ sở đó, Tỉnh ủy đã ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TU, ngày 20/4/2017 về đẩy mạnh cơ cấu lại nông nghiệp gắn với thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới tỉnh Quảng Trị, giai đoạn 2017 - 2020 định hướng đến năm 2025; Hội đồng nhân dân tỉnh ban hành Nghị quyết số 23/2017/NQ-HĐND ngày 23/5/2017 về hỗ trợ một số cây trồng con nuôi tạo sản phẩm chủ lực có lợi thế cạnh tranh trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2017 - 2020, định hướng đến năm 2025; Nghị quyết số 30/2017/NQ-HĐND, ngày 14/12/2017 về xây dựng nông thôn mới… để thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng sạch, an toàn sinh học, gắn với xây dựng nông thôn mới, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân nông thôn trên địa bàn toàn tỉnh. Đặc biệt sau khi có Quyết định số 490/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Tỉnh ủy đã chỉ đạo UBND tỉnh ban hành Kế hoạch 4565/KH-UBND, ngày 17/10/2018 xác định: mục tiêu, phạm vi, đối tượng, nguyên tắc và lộ trình triển khai thực hiện Chương trình OCOP trên địa bàn khu vực nông thôn và khuyến khích thực hiện ở cả khu vực đô thị. Trọng tâm của Chương trình OCOP là phát triển sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ có lợi thế ở mỗi địa phương theo chuỗi giá trị, do các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, tổ hợp tác, các làng nghề, các hộ sản xuất có đăng ký kinh doanh làm chủ thể thực hiện; Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, ban hành khung pháp lý và cơ chế, chính sách để hỗ trợ thực hiện. Thông qua việc phát triển sản xuất tại khu vực nông thôn, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn; thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn hợp lý, bảo vệ môi trường và bảo tồn những giá trị truyền thống tốt đẹp của nông thôn. Chương trình OCOP là nội dung trọng tâm trong xây dựng nông thôn mới Quảng Trị giai đoạn 2018 - 2020 và định hướng đến 2030. Vì vậy, thực hiện có hiệu quả Chương trình OCOP, tỉnh Quảng Trị kỳ vọng sẽ mang lại nhiều thay đổi trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp, đồng thời nâng cao thương hiệu giá trị các sản phẩm đặc thù của địa phương, nâng cao thu nhập cho người dân.
Từ năm 2019 đến nay, UBND tỉnh cùng với các địa phương trong tỉnh đã tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm giúp cán bộ và chủ thể bao gồm các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, tổ hợp tác, làng nghề, các hộ sản xuất kinh doanh hiểu được mục đích, ý nghĩa mà chương trình OCOP muốn hướng đến. Ban điều hành Chương trình OCOP tỉnh đã tổ chức Hội nghị tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ cho hơn 280 cán bộ từ cấp tỉnh đến xã, mở các lớp tập huấn về OCOP cho các chủ thể sản xuất trên địa bàn tỉnh; đồng thời mời Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển hệ thống Nông nghiệp tư vấn tổng thể thực hiện chương trình OCOP gồm: công tác khảo sát đánh giá, đào tạo tập huấn, tư vấn chủ thể, hỗ trợ phát triển sản phẩm, phân hạng sản phẩm và tổng kết đánh giá rút kinh nghiệm triển khai thực hiện, lập kế hoạch triển khai năm 2020.Trong thời gian qua, việc thực hiện Chương trình OCOP tại các địa phương được triển khai đồng bộ, lồng ghép vào Chương trình phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống nông dân, nhất là việc đẩy mạnh liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm, phát triển các chuỗi giá trị sản phẩm OCOP. Đến nay, toàn tỉnh Quảng Trị có 35 sản phẩm thế mạnh, trong đó có 6 nhóm sản phẩm, gồm: Thực phẩm, đồ uống, thảo dược, vải và may mặc, lưu niệm, nội thất và trang trí; Dịch vụ du lịch nông thôn và có hơn 100 sản phẩm, vật phẩm tiềm năng có thể phát triển. Trên địa bàn toàn tỉnh có 19 sản phẩm được chứng nhận là sản phẩm OCOP cấp tỉnh với 2 sản phẩm 4 sao và 17 sản phẩm 3 sao; có thêm 34 sản phẩm đề nghị công nhận 3 - 4 sao, trong đó có 1 sản phẩm 4 sao mới và 4 sản phẩm 3 sao năm 2019 nâng cấp lên 4 sao; có 78 sản phẩm được tiêu chuẩn hóa với sự tham gia của 53 đơn vị tổ chức kinh tế trên toàn tỉnh, vượt mục tiêu kế hoạch của tỉnh. Ngoài ra, có gần 100 sản phẩm, vật phẩm tiềm năng có thể phát triển, tham gia chương trình OCOP. Hiện nay có 5 sản phẩm có doanh thu trên 20 tỉ đồng/năm gồm: Nước mắm, bún bánh, cá hấp, ném củ và cao dược liệu. Như vậy, còn nhiều sản phẩm tiềm năng có thể xây dựng các tiêu chí để đạt chuẩn OCOP nhằm phát huy giá trị kinh tế của sản phẩm. Năm 2020, toàn tỉnh có 7/10 huyện, thị xã, thành phố có sản phẩm tham gia đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP như sản phẩm dầu lạc nguyên chất Super Green của Công ty TNHH MTV Từ Phong, sản phẩm gạo sạch Triệu Phong.
Bên cạnh những kết quả đó, trong quá trình triển khai Chương trình OCOP ở tỉnh Quảng Trị vẫn đang còn một số tồn tại, hạn chế nhất định như: Việc triển khai thực hiện các nội dung và ban hành kế hoạch còn chậm. Đến nay một số sản phẩm điểm vẫn chưa được đánh giá, xếp hạng và chứng nhận sản phẩm OCOP... Các sản phẩm sản xuất ra chất lượng chưa cao, số lượng ít, chưa có nhãn mác thương hiệu, chủ yếu xuất bán dưới dạng sản phẩm thô, giá trị gia tăng thấp, đời sống người dân còn khó khăn. Công tác xúc tiến thương mại chưa có chiến lược, giải pháp cụ thể nên chưa tạo được thương hiệu và đầu ra ổn định cho hàng hoá nông lâm sản của tỉnh. Thị trường nông thôn chưa được tổ chức tốt, các thành phần kinh tế và nông dân còn thiếu thông tin về thị trường, người tiêu dùng chưa thật sự tin tưởng về chất lượng sản phẩm.
Vì vậy, trong thời gian tới, để triển khai Chương trình OCOP có hiệu quả, Quảng Trị cần tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức nhằm tạo được sự chuyển biến trong nhận thức đến các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương trong toàn tỉnh về chương trình OCOP. Làm cho cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp và nhân dân hiểu rõ. Công tác tuyên truyền phải thông qua nhiều hình thức với những giải pháp, biện pháp cụ thể, thiết thực, đồng bộ và cần được triển khai sâu rộng. Bên cạnh đó, phát huy tối đa vai trò của các phương tiện thông tin đại chúng và một số hình thức khác như: Pano, áp phích, đối thoại trực tiếp, hội nghị phổ biến quán triệt, họp thôn, tổ dân phố. Xây dựng các chuyên mục, chuyên trang về OCOP trên Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh, Báo Quảng Trị, Cổng thông tin điện tử tỉnh và Trang thông tin điện tử của các huyện.
Hai là, xây dựng, hoàn thiện tổ chức, bộ máy, hệ thống tư vấn thực hiện OCOP. Muốn thực hiện thành công chương trình OCOP trước hết phải có bộ máy chuyên trách từ cấp tỉnh đến xã; hội đồng đánh giá sản phẩm cấp tỉnh, huyện. Những thành viên được lựa chọn vào trong bộ máy phải là những người am hiểu về chương trình OCOP, về thế mạnh và tiềm lực của các sản phẩm ở địa phương mình phụ trách. Xây dựng hệ thống hỗ trợ Chương trình OCOP: Hệ thống tư vấn hỗ trợ, hệ thống đối tác OCOP, hệ thống sản xuất. Sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu; đẩy mạnh hoạt động ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ trong khai thác và sử dụng năng lượng tái tạo, vật liệu mới... và trong công tác bảo vệ môi trường.
Ba là, cần làm tốt công tác chính sách: Trên cơ sở các chính sách hiện hành và yêu cầu của Chương trình, tiến hành rà soát, tích hợp, bổ sung xây dựng, ban hành chính sách riêng để thực hiện Đề án Mỗi xã một sản phẩm, với các nội dung trọng tâm như sau: Hỗ trợ quy hoạch chi tiết phát triển sản phẩm OCOP; hỗ trợ tín dụng cho sản xuất; hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm; nghiên cứu khoa học; đổi mới, chuyển giao công nghệ; bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, công bố chất lượng, truy xuất nguồn gốc sản phẩm; đào tạo nguồn nhân lực và thưởng cho các tổ chức, cá nhân có sản phẩm đạt tiêu chuẩn cao. Ngoài ra, củng cố hoàn thiện tổ chức sản xuất theo hướng liên kết giữa các hộ sản xuất với HTX, doanh nghiệp; đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá giới thiệu sản phẩm OCOP; tích cực tham gia các triển lãm, hội chợ, các buổi giới thiệu sản phẩm trong tỉnh. Hải Nam