Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh “Bất kỳ ai, ở địa vị nào, làm công tác gì, gặp hoàn cảnh nào, đều phải có tinh thần trách nhiệm”, ở bất cứ thời kỳ nào, mỗi người đều giữ một vị trí, vai trò nhất định dù là trong gia đình, dòng họ hay ở cơ quan, đơn vị, tổ chức mà mình tham gia. Chính vì vậy, phải có trách nhiệm đối với gia đình, dòng họ, với cơ quan, tổ chức đó. Xem xét ở phạm vi rộng hơn, mỗi người đều là công dân của một quốc gia, dân tộc, do vậy phải có trách nhiệm, nghĩa vụ đóng góp, xây dựng, phát triển quê hương, đất nước.
Đối với người cán bộ, đảng viên, yêu cầu, đòi hỏi về tinh thần trách nhiệm, bổn phận, nghĩa vụ còn cao hơn nhiều. Bên cạnh trách nhiệm, nghĩa vụ với tư cách là công dân, người cán bộ, đảng viên còn thực hiện trách nhiệm của một người cán bộ - phải tiên phong, gương mẫu đi đầu trong công việc, trong rèn luyện và thực hành đạo đức, lối sống, nêu gương, cũng như tuân thủ nghiêm Điều lệ Đảng, quy định về những điều đảng viên không được làm…
Hiện nay, thực tế cho thấy đại đa số cán bộ, đảng viên đều nêu cao vai trò trách nhiệm, thực hiện nghiêm quy định, quy chế làm việc của tổ chức, cơ quan, đơn vị; giữ gìn đạo đức, phẩm chất cách mạng, sống mẫu mực, đoàn kết, gắn bó mật thiết với Nhân dân; sáng tạo, không ngại khó khăn, gian khổ, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.
Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một số cán bộ, đảng viên có biểu hiện thiếu tinh thần trách nhiệm, bớt xén giờ giấc, làm không đúng quyền hạn, chức trách, nói nhiều, làm ít. Đặc biệt, một số cán bộ, đảng viên có chức, có quyền thiếu tinh thần trách nhiệm trong quá trình thực thi nhiệm vụ làm thất thoát, lãng phí tiền, tài sản của Nhà nước. Một số cán bộ, đảng viên lại mắc “bệnh sợ trách nhiệm”. Biểu hiện của bệnh sợ trách nhiệm như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ: “Người sợ trách nhiệm thường làm việc một cách cầm chừng cho “đủ bổn phận”, cốt sao không phạm phải khuyết điểm gì lớn. Vì luôn luôn lo sợ phải chịu trách nhiệm về những việc sẽ xảy ra, cho nên không muốn cải tiến công tác, không dám mạnh dạn thay đổi những cái không hợp lý, chỉ làm theo nếp cũ”. “Một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa tiên phong, gương mẫu; tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ vẫn còn diễn biến phức tạp. Tự phê bình và phê bình ở nhiều nơi còn hình thức. Thực hiện trách nhiệm nêu gương, nhất là của người đứng đầu chưa tạo được sự lan tỏa sâu rộng”.
Thực trạng nêu trên làm cho năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng bị giảm sút; niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của đất nước bị xói mòn.
Trong bối cảnh hiện nay, khi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đặt ra những yêu cầu ngày càng cao, việc học tập và làm theo lời Bác Hồ dạy về “Tinh thần trách nhiệm” càng có ý nghĩa sâu sắc đối với mọi cán bộ, đảng viên.
Theo đó, mỗi cán bộ lãnh đạo, người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị cần thực sự tiên phong, gương mẫu về tinh thần trách nhiệm trước công việc và Nhân dân theo phương châm “nói đi đôi với làm”, nói ít làm nhiều; cán bộ cấp trên nêu gương cho cán bộ cấp dưới; đảng viên nêu gương cho quần chúng noi theo.
Mỗi cán bộ, đảng viên cần nâng cao ý thức, tinh thần trách nhiệm với công việc, bắt đầu từ những lời nói, việc làm, bằng thái độ, cách ứng xử trong xử lý và giải quyết công việc hằng ngày. Tinh thần trách nhiệm cần xuất phát từ tinh thần tự giác, sự thôi thúc của con tim, từ danh dự và lương tâm của chính bản thân mỗi người. Làm việc với mong muốn được cống hiến, đóng góp một phần nhỏ bé vào sự phát triển của cơ quan, đơn vị, tổ chức mà mình là thành viên, rộng hơn là của xã hội, đất nước, chứ không phải vì danh lợi, chạy theo thành tích.
Đi đôi với trách nhiệm với công việc là trách nhiệm với Nhân dân. Mỗi cán bộ, đảng viên cần luôn trăn trở với những tâm tư, suy nghĩ, mong mỏi của người dân; thấu hiểu và cảm thông với Nhân dân, xuất phát từ lợi ích của Nhân dân để từ đó tìm tòi, suy nghĩ để giải quyết công việc sao cho vừa ích nước, vừa lợi dân; luôn đặt lợi ích của Tổ quốc, của Nhân dân, của Đảng lên trước hết. Lợi ích của cá nhân, của bộ phận, của giai cấp phải phục tùng và không được làm tổn hại đến lợi ích dân tộc; đồng thời, linh hoạt, mềm dẻo, “dĩ bất biến ứng vạn biến” trong thực hiện nguyên tắc này.
Để luôn đứng vững trên lập trường dân tộc, lấy quyền lợi của Tổ quốc và Nhân dân làm tối thượng, mỗi cán bộ, đảng viên cần không ngừng rèn luyện về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, chuyên môn, nghiệp vụ để tự hoàn thiện bản thân, ngày càng tiến bộ, đáp ứng được yêu cầu của công việc...
Tóm lại, phải thể hiện tinh thần trách nhiệm trong những việc làm cụ thể, thiết thực hàng ngày. Đó không chỉ là bổn phận mỗi cán bộ, đảng viên đối với tổ chức, với Đảng, với cấp trên mà còn là trách nhiệm trước nhân dân, trước tập thể, những người xung quanh và với cả chính bản thân. Từ đó, hoàn thành công việc với chất lượng và hiệu quả cao, góp phần xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước. Đó chính là biểu hiện trong sáng nhất của đạo đức, tư cách người cán bộ, đảng viên, viên chức. Trí Ánh (Nguồn Ban Tuyên giáo Trung ương)