Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, về căn cứ sử dụng kinh phí kết dư Quỹ Khám chữa bệnh bảo hiểm y tế (KCB BHYT), theo Khoản 3 Điều 35 Luật BHYT năm 2008 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2014 (gọi là Luật BHYT) và Điều 6 Nghị định số 105/2014/NĐ-CP ngày 15 tháng 11 năm 2014 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHYT, trường hợp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có số thu BHYT dành cho KCB lớn hơn số chi KCB trong năm, phần kinh phí chưa sử dụng hết được phân bổ và sử dụng theo lộ trình.
Theo báo cáo quyết toán Quỹ BHYT của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, năm 2015 có 38 tỉnh, thành phố và Bộ Quốc phòng có kết dư Quỹ KCB tổng số là 5.838 tỷ đồng; phần 20% để lại cho địa phương sử dụng theo quy định tại Khoản 3 Điều 35 Luật BHYT là 1.167 tỷ đồng. Sau khi báo cáo quyết toán Quỹ BHYT năm 2015 được Hội đồng Quản lý Bảo hiểm Xã hội Việt Nam thông qua, ngày 29/12/2016, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam đã có các văn bản từ số 5329/BHXH-CSYT đến số 5367/BHXH-CSYT thông báo 20% số kinh phí dành cho KCB chưa sử dụng hết năm 2015 gửi cho từng địa phương.
Để sử dụng có hiệu quả kinh phí kết dư quỹ BHYT năm 2015 mà các địa phương đã tiết kiệm được, tại Kỳ họp thứ 8, Chính phủ báo cáo về sự cần thiết cho phép các địa phương được phép kéo dài thời gian thanh toán với những lý do như sau: Thứ nhất, năm 2017 là năm đầu một số tỉnh, thành phố được sử dụng 20% kinh phí kết dư Quỹ KCB BHYT năm 2015 theo quy định của Luật BHYT nên việc tổ chức thực hiện nguồn kinh phí này có nhiều lúng túng từ khâu rà soát, tổng hợp nhu cầu kinh phí của từng nhiệm vụ chi theo quy định của Luật BHYT, trình UBND, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh thông qua trước khi thực hiện.
Theo phản ánh của các địa phương, việc chậm thanh toán kinh phí mua trang thiết bị y tế, phương tiện vận chuyển người bệnh do nhiều nguyên nhân, từ khâu lựa chọn, phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu theo quy định mới của pháp luật về đấu thầu mua sắm tập trung gặp nhiều lúng túng. Tiếp theo là việc đặt hàng, nhập khẩu, xin giấy phép lưu hành trang thiết bị y tế tại Việt Nam, bàn giao lắp đặt tài sản mất nhiều thời gian nên phần kinh phí dành để mua sắm trang thiết bị y tế chưa sử dụng hoặc chưa sử dụng hết trong thời gian 12 tháng kể từ ngày ghi trong thông báo của Bảo hiểm xã hội Việt Nam theo quy định.
Thứ hai, việc cho phép các tỉnh, thành phố có số thu BHYT lớn hơn số chi KCB được sử dụng 20% phần kết dư để mua trang thiết bị y tế và mua phương tiện vận chuyển người bệnh ở tuyến huyện được quy định rõ tại Điểm a Khoản 3 Điều 35 Luật BHYT. Thời gian thực hiện từ ngày Luật này có hiệu lực (ngày 1 tháng 1 năm 2015) đến hết ngày 31 tháng 12 năm 2020; từ ngày 1 tháng 1 năm 2021, phần kinh phí chưa sử dụng hết được hạch toán toàn bộ vào quỹ dự phòng để điều tiết chung.
Như vậy, việc mua trang thiết bị y tế, phương tiện vận chuyển người bệnh từ nguồn 20% kinh phí kết dư quỹ KCB BHYT tại các địa phương chỉ thực hiện trong một giai đoạn nhất định, đến hết năm 2020.
Thực tế từ năm 2016 số thu BHYT luôn nhỏ hơn số chi KCB BHYT, số bội chi quỹ BHYT đang gia tăng do hai nguyên nhân chủ yếu: Một là thực hiện lộ trình điều chỉnh giá dịch vụ KCB theo hướng tính đúng, tính đủ chi phí theo Nghị định số 85/2012/NĐ-CP ngày 15 tháng 10 năm 2012 và Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 24 tháng 02 năm 2015 của Chính phủ. Hai là mức đóng BHYT theo quy định của Luật BHYT tối đa bằng 6% mức tiền lương làm căn cứ đóng BHYT nhưng mức đóng thực tế từ năm 2008 đến nay vẫn giữ nguyên là 4,5%, chưa điều chỉnh.
Theo báo cáo quyết toán thu, chi Quỹ BHYT hằng năm của Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, năm 2015 có 38 tỉnh, thành phố có kết dư quỹ KCB, nhưng năm 2016 chỉ có 12 tỉnh, thành phố, năm 2017 có 4 tỉnh, thành phố, từ năm 2018 dự kiến không có tỉnh, thành phố có kết dư Quỹ KCB BHYT.
Thứ ba, trong điều kiện nguồn ngân sách đầu tư cho lĩnh vực y tế giai đoạn 2016-2020 còn hạn chế, thì nguồn 20% kết dư Quỹ KCB BHYT năm 2015 là một trong những giải pháp quan trọng để cơ sở KCB có trang thiết bị để thực hiện dịch vụ và người dân được thụ hưởng dịch vụ có chất lượng.
Việc cho phép kéo dài thời gian thanh toán số kinh phí này cũng là một giải pháp quan trọng, góp phần giảm áp lực chi ngân sách nhà nước (vì nếu không, ngân sách nhà nước hoặc cơ sở KCB sẽ phải đầu tư) và thực hiện có hiệu quả mục tiêu đến năm 2020 giảm ít nhất 50% tình trạng quá tải ở bệnh viện tuyến tỉnh, trung ương theo Nghị quyết số 68/2013/QH13 ngày 29 tháng 11 năm 2013 của Quốc hội về đẩy mạnh thực hiện chính sách, pháp luật về BHYT, tiến tới BHYT toàn dân.
Thứ tư, trường hợp không cho phép các địa phương kéo dài thời gian thanh toán, thực hiện thu hồi số kinh phí này về Quỹ dự phòng chung theo quy định của Luật BHYT, thì theo quy định tại các Điều 13, 360, 361 và 419 Bộ luật Dân sự năm 2015, các địa phương sẽ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho đơn vị cung cấp tài sản, bao gồm các chi phí theo giá trị tài sản nhập khẩu; chi phí về nhập khẩu hàng hóa theo quy định; các chi phí bảo quản, vận chuyển, lắp đặt, bàn giao, chạy thử; chi phí lãi tiền vay trả cho ngân hàng và các khoản chi phí phát sinh khác có liên quan theo quy định của Tòa án.
Theo Luật Ngân sách nhà nước và Luật BHYT, nội dung chi từ nguồn ngân sách địa phương và quỹ BHYT không có chi bồi thường thiệt hại nêu trên. Mặt khác, đến thời điểm này, dự toán ngân sách địa phương năm 2019 đã được Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định, trong đó chưa bố trí kinh phí để xử lý vấn đề này; một số địa phương ngân sách còn khó khăn, không thể cân đối được để thanh toán cho các nhà thầu. Do đó, trường hợp không cho phép kéo dài thời gian thanh toán, các địa phương buộc phải điều chỉnh lại bố trí dự toán năm 2019 để có nguồn thanh toán, sẽ gây khó khăn, bị động cho các địa phương. Đồng thời, không đảm bảo yêu cầu gắn trách nhiệm của địa phương trong việc thực hiện chính sách BHYT, khuyến khích các cơ sở KCB, địa phương tăng cường quản lý, sử dụng Quỹ BHYT tiết kiệm, minh bạch, hiệu quả.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng nhấn mạnh, trên cơ sở đề nghị của các địa phương, Chính phủ trình Quốc hội cho phép 11 tỉnh, thành phố được kéo dài thời gian thanh toán các khoản mua trang thiết bị y tế, phương tiện vận chuyển người bệnh từ nguồn 20% kinh phí kết dư Quỹ KCB BHYT năm 2015 đến hết ngày 30 tháng 6 năm 2020, tổng số tiền là 518.389 triệu đồng. Sau thời điểm này, phần kinh phí chưa sử dụng hết được hạch toán vào Quỹ dự phòng để điều tiết chung theo quy định của Luật BHYT. Đồng thời giao Chính phủ tổ chức thực hiện và phê bình nghiêm túc 11 địa phương chưa thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật trong việc sử dụng 20% kinh phí kết dư Quỹ KCB BHYT năm 2015 theo quy định của Luật BHYT./.
Nguyễn Hoàng