Hội nghị các Bộ trưởng Phụ trách Thương mại APEC lần thứ 23 (MRT 23), là sự kiện quan trọng nằm trong chuỗi hàng chục sự kiện được tổ chức bên lề Hội nghị SOM 2, và các sự kiện có liên quan.
Tham dự Hội nghị có: Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh; Thứ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc, Vương Thụ Văn; Giám đốc điều hành Ban Thư ký APEC, Alan Bollard; Chủ tịch Nhóm điều phối chung của Mạng lưới Cảng biển điện tử khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, Thân Vệ Hoa, cùng đông đảo các diễn giả, chuyên gia, các thành viên APEC…
Hội nghị MRT 23 lần này nhằm rà soát việc triển khai chủ đề và các ưu tiên của năm APEC 2017 và xác định các bước đi tiếp theo cho hợp tác APEC trong thời gian tới, hướng tới Tuần lễ Cấp cao APEC 2017, sẽ được tổ chức tại Đà Nẵng vào tháng 11 năm nay. Hội nghị MRT 23 sẽ tiếp tục thúc đẩy hợp tác trong APEC, đề ra một số định hướng hiệu quả để triển khai mục tiêu chung của APEC.
Từ khi APEC được thành lập vào năm 1989 đến nay, quan hệ thương mại giữa các nền kinh tế thành viên APEC đã có bước phát triển nhanh chóng và vượt bậc. Thương mại trong lĩnh vực hàng hóa và dịch vụ được ghi nhận đã tăng 6,7 lần với tổng giá trị khoảng 20 nghìn tỷ vào năm 2015; mức thuế trung bình đã giảm đáng kể từ 17% vào năm 1989 xuống 5,6% vào 2014 nhờ tăng cường quan hệ thương mại song phương và đa phương cũng như sự gia tăng của các thỏa thuận thương mại trong và ngoài khu vực. Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu và khu vực có nhiều thay đổi sâu sắc, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 mang lại nhiều biến đổi về chất không giống bất kỳ cuộc cách mạng công nghiệp nào trước đó, các nền kinh tế đang hướng đến tăng trưởng kinh tế thông qua đổi mối sáng tạo. Đổi mới sáng tạo, nhìn chung được hiểu là “cải thiện hoặc tạo ra các sản phẩm, quy trình, dịch vụ, mô hình kinh doanh và tổ chức” được kỳ vọng trở thành động lực chính của tăng trưởng kinh tế nhờ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, nói rộng hơn, tăng cường lợi thế và khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.
Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh Việt Nam khẳng định, chuỗi cung ứng ngày càng trở nên phổ biến trong thương mại quốc tế trong thời gian gần đây. Khi tiến trình hội nhập khu vực và quốc tế ngày càng càng sâu sắc hơn, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các doanh nghiệp trong các công đoạn sản xuất và cung cấp dịch vụ ngày càng lớn trong cùng một chuỗi cung ứng. Vì vậy, việc phát triển các chuỗi cung ứng hiệu quả có vai trò đặc biệt quan trọng trong thương mại quốc tế, khi chúng giúp giảm sự bất cân đối về thông tin giữa các khâu, giảm chi phí giao dịch, cũng như gia tăng sự liên kết thông tin giữa các công đoạn và các bên liên quan, đồng thời cải thiện tỷ lệ đáp ứng với thị hiếu của người tiêu dùng nhằm tối đa hóa lợi ích.
Sáng kiến về Mạng lưới Mô hình Cảng Điện tử khu vực châu Á - Thái Bình Dương (APMEN) được Hội nghị Cấp cao APEC lần thứ 24 thông qua vào tháng 11 năm 2014 tại Bắc Kinh. APMEN được ra đời với mục tiêu hình thành một mạng lưới thương mại và chuỗi cung ứng trong toàn khu vực, kết nối hai bên bờ Thái Bình Dương rộng lớn. Bên cạnh đó, sáng kiến về APMEN cũng tập trung xác định các giải pháp và tạo môi trường nhằm tăng cường tính minh bạch của chuỗi cung ứng thông qua hệ thống công nghệ thông tin và truyền thông. Có thể nói, đây là sáng kiến có ý nghĩa và đóng góp thiết thực cho ưu tiên về kết nối trong APEC, đặc biệt là tăng cường kết nối chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị trong khu vực, đóng góp tích cực cho một trong những trụ cột quan trọng nhất của APEC là Thuận lợi hóa Thương mại.
Việc Việt Nam phối hợp với Trung Quốc tổ chức Đối thoại này nhằm thảo luận về vai trò của APMEN trong việc thực hiện Hiệp định Thuận lợi hoá Thương mại (TFA) và Khung đề xuất cho Giai đoạn hai của Kế hoạch Hành động Khung Kết nối Chuỗi cung ứng 2017-2020.
Bên cạnh đó, Đối thoại cũng là cơ hội để cộng đồng doanh nghiệp nêu lên quan điểm và kiến nghị của mình về các yếu tố của Thuận lợi hóa thương mại. Mỗi nền kinh tế có đặc thù chính trị và thương mại riêng, thế mạnh và khó khăn riêng trong quá trình hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị, vì vậy việc tăng cường trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm và tư vấn chính sách đóng vai trò then chốt trong quá trình hợp tác chính sách của khu vực.
Một điều đáng lưu ý là đổi mới sáng tạo không chỉ liên quan đến các yếu tố công nghệ mà còn gồm các các yếu tố phi công nghệ, có mối quan hệ chặt chẽ với một loạt các lĩnh vực bao trùm và phức tạp như đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), thị trường tài chính, hệ thống giáo dục, nghiên cứu và phát triển (R&D), hệ thống pháp luật, sở hữu trí tuệ, thuế, v.v. Với tính chất phức tạp và bao trùm như vậy, thương mại, được coi là một trong những nhân tố thúc đẩy quan trọng giúp định hình chính sách và chiến lược về đổi mới sáng tạo của nền kinh tế. Ngược lại, thương mại nói chung, thương mại hóa các đổi mới sáng tạo nói riêng cũng góp phần tăng cường quan hệ thương mại giữa các nền kinh tế trong khu vực.
Theo Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh, ngoài các cơ hội mà đổi mới sáng tạo mang lại, chúng ta cần nhận thức được các khó khăn, thách thức tiềm ẩn. Đó có thể là sự gia tăng khoảng cách giữa các nền kinh tế phát triển và kém phát triển, khoảng cách giàu nghèo, bất công và bất ổn xã hội, bóp méo thị trường lao động, v.v.
Nhận thức được cơ hội và thách thức mà đổi mới sáng tạo mang lại, các thành viên APEC đã nỗ lực hết mình theo đuổi đổi mới sáng tạo nhằm đạt mục tiêu tăng trưởng bền vững và sáng tạo. Năm 2014, các Nhà Lãnh đạo APEC đã ra Tuyên bố APEC về Phát triển sáng tạo, Cải cách và Tăng trưởng kinh tế trong đó nhấn mạnh phát triển sáng tạo thông qua thúc đẩy hợp tác về khoa học và đổi mới sáng tạo; tạo thuận lợi chuyển giao, phổ biến và thương mại hóa công nghệ; thúc đẩy sử dụng và thương mại hóa sở hữu trí tuệ và đảm bảo thực thi luật về quyền sở hữu trí tuệ; cải thiện môi trường đổi mới sáng tạo, v.v. Chiến lược APEC 2015 về Củng cố Tăng trưởng Chất lượng một lần nữa tái khẳng định đổi mới sáng tạo là một trong những động lực quan trọng của tăng trưởng kinh tế trong khu vực.
Để hiện thực hóa cam kết này, các nền kinh tế cần tạo thuận lợi cho dòng chảy tự do của vốn, con người, ý tưởng, công nghệ, hàng hóa và dịch vụ xuyên biên giới theo cách thúc đẩy cạnh tranh. Ngoài các chính sách và chiến lược về thương mại và đầu tư, các chính phủ cũng cần phải xây dựng các nguyên tắc cốt lõi về chính sách đổi mới sáng tạo, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển. Ngược lại, dựa trên chính sách của chính phủ, doanh nghiệp có thể huy động tối đa các nguồn lực nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Hội nghị APEC về Thương mại và Sáng tạo được tổ chức nhằm chia sẻ kinh nghiệm thúc đẩy thương mại và đổi mới sáng tạo giữa các nền kinh tế thành viên APEC hướng tới tăng trưởng và phát triển bền vững; tạo ra cơ hội đối thoại cởi mở thẳng thắn giữa các Bộ trưởng phụ trách thương mại APEC với đại diện giới doanh nghiệp về thúc đẩy thương mại và sáng tạo; cũng như xem xét các hoạt động APEC có thể tiến hành nhằm thúc đẩy tăng trưởng đổi mới sáng tạo trong khu vực./.
Mạnh Hùng