WHO và UNICEF gióng hồi chuông tỷ lệ trẻ bị bỏ lỡ nhiều mũi vaccine quan trọng do COVID-19.
Trong đó, tỉ lệ trẻ em được tiêm đủ ba liều vaccine phòng bệnh bạch hầu, uốn ván và ho gà (DTP3) - thước đo để đánh dấu tỉ lệ bao phủ vaccine giữa các quốc gia – đã giảm 5% từ năm 2019 đến năm 2021, xuống còn 81%.
Chỉ tính riêng trong năm 2021, 25 triệu trẻ em đã bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP trong tiêm chủng thường xuyên. Con số này cao hơn 2 triệu so với số liệu năm 2020 và 6 triệu so với năm 2019. Điều này cho thấy, càng ngày càng có nhiều trẻ em có nguy cơ mắc những căn bệnh nguy hiểm có thể phòng ngừa.
Tình trạng sụt giảm này được chỉ ra do nhiều yếu tố, bao gồm sự gia tăng số trẻ em sống trong môi trường nhiều xung đột và bất ổn, nơi mà việc tiếp cận vaccine thường gặp nhiều khó khăn, lượng thông tin sai lệch ngày càng gia tăng, cùng với các vấn đề liên quan đến dịch COVID-19 như gián đoạn dịch vụ và chuỗi cung ứng, chuyển hướng nguồn lực sang các nỗ lực ứng phó với đại dịch, cũng như các biện pháp ngăn chặn đã hạn chế nguồn cung và khả năng tiếp cận vaccine.
Bà Catherine Russell, Giám đốc điều hành UNICEF cho biết, đây là báo động đỏ về sức khỏe trẻ em.
"Chúng ta đang chứng kiến mức sụt giảm liên tục lớn nhất về tỷ lệ tiêm chủng ở trẻ em trong một thế hệ. Hậu quả sẽ được tính bằng mạng sống.
Mặc dù năm ngoái chúng ta có thể lường trước việc đình trệ do đại dịch gây ra như những gián đoạn và phong tỏa do dịch COVID-19 nhưng hiện nay chúng ta vẫn thấy sự sụt giảm liên tục. Dịch COVID-19 không phải là một cái cớ. Chúng ta cần tiêm chủng đầy đủ cho hàng triệu trẻ em còn thiếu các mũi tiêm chủng. Nếu không, chắc chắn chúng ta sẽ chứng kiến nhiều đợt bùng phát bệnh tật, nhiều trẻ em bị bệnh hơn và áp lực lớn hơn đối với hệ thống y tế vốn đã gặp nhiều căng thẳng", Bà Catherine Russell chia sẻ.
Trong số 25 triệu trẻ em, có 18 triệu trẻ em không được tiêm liều DTP nào trong năm, phần lớn trong số đó, các em sống ở các nước có thu nhập thấp và trung bình, trong đó Ấn Độ, Nigeria, Indonesia, Ethiopia và Philippines là những nước chiếm số lượng lớn nhất. Hai trong số các quốc gia có mức tăng tương đối cao nhất về số trẻ em không được tiêm liều vaccine nào từ năm 2019 đến năm 2021 là Myanmar và Mozambique.
Tổ chức WHO và UNICEF cũng đánh giá, sự thụt lùi về tỉ lệ tiêm chủng này đang diễn ra trong bối cảnh tỉ lệ suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng tăng nhanh. Một trẻ em suy dinh dưỡng vốn đã có hệ miễn dịch suy yếu và việc bỏ lỡ vaccine có thể đồng nghĩa với việc các bệnh thông thường ở trẻ em có thể gây tử vong nhanh chóng. Sự kết hợp giữa khủng hoảng nạn đói với khoảng cách tiêm chủng ngày càng tăng có nguy cơ tạo điều kiện cho một cuộc khủng hoảng sống còn đối với trẻ em.
Ứng phó với đại dịch phải đi đôi với tiêm vaccine nhiều bệnh nguy hiểm
Cũng theo tổ chức WHO và UNICEF, tỉ lệ bao phủ vaccine giảm ở mọi khu vực, trong đó khu vực Đông Á và Thái Bình Dương ghi nhận mức sụt giảm cao nhất về tỉ lệ bao phủ DTP3, giảm 9 điểm phần trăm chỉ trong hai năm.
Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng Giám đốc WHO, cho biết, việc lập kế hoạch và ứng phó đại dịch COVID-19 cần phải đi đôi với việc tiêm chủng phòng ngừa những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như sởi, viêm phổi và tiêu chảy. Đây không phải là vấn đề chọn một trong hai, chúng ta có thể làm cả hai việc này.
Tại Việt Nam, năm 2021 ước tính có khoảng 251.972 trẻ em đã bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP trong chương trình tiêm chủng thường xuyên. Số trẻ em bỏ lỡ một hoặc nhiều liều DTP đã tăng gấp gần bốn lần từ 63,001 em vào năm 2019 (trước đại dịch COVID-19) lên 251,927 em vào năm 2021. Hiện tại, 52 trong số 63 tỉnh, thành phố chưa đạt được tiến độ mục tiêu 90% trẻ em được tiêm chủng đầy đủ các loại vaccine cơ bản được khuyến nghị khi các em tròn 12 tháng tuổi.
Để giải quyết tình trạng tỉ lệ tiêm chủng thường xuyên thấp, Việt Nam đã và đang lên kế hoạch và triển khai tiêm bổ sung cho trẻ em ở các khu vực có độ bao phủ thấp. Từ tháng 3-6/2022, Việt Nam đã tiến hành tiêm chủng bổ sung (SIA) vaccine sởi–rubella (MR) và vaccine uống phòng bệnh bại liệt (bOPV) cho trẻ em từ 1 đến 5 tuổi và đã tiêm được một liều vaccine MR cho 144.448 trẻ em; cho uống bổ sung liều bOPV cho 141.866 trẻ em.
"Chính phủ Việt Nam đã nỗ lực để đưa việc tiêm chủng thường xuyên cho trẻ em trở lại đúng hướng. Tôi mong muốn được thấy Việt Nam bắt kịp với những tiến bộ trước đây vì Việt Nam đã xây dựng được một hệ thống tiêm chủng mạnh mẽ, hệ thống đã đứng vững trong đại dịch COVID-19 để cung cấp vaccine cho người dân một cách an toàn và hiệu quả", bà Rana Flowers, Trưởng Đại diện UNICEF tại Việt Nam cho biết.
Cần tiêm đủ vaccine được khuyến nghị cho trẻ
Bà Rana Flowers cũng khuyến cáo, các bậc phụ huynh cần nhận thức được rằng, tiêm đầy đủ những vaccine được khuyến nghị cho trẻ là vô cùng cần thiết để ngăn chặn các trường hợp tử vong do những căn bệnh có thể phòng ngừa được. Tỉ lệ bao phủ vaccine không đầy đủ đã dẫn đến các đợt bùng phát bệnh sởi và bại liệt có thể tránh được trong 12 tháng qua. Chính điều này càng nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc tiêm chủng để duy trì sự khỏe mạnh cho trẻ em, thanh thiếu niên, người lớn và toàn xã hội.
Tỉ lệ bao phủ vaccine sởi liều đầu tiên giảm xuống còn 81% vào năm 2021, cũng là mức thấp nhất kể từ năm 2008. Điều này có nghĩa là 24,7 triệu trẻ em đã bỏ lỡ liều vaccine sởi đầu tiên vào năm 2021, cao hơn 5,3 triệu so với năm 2019. Thêm 14,7 triệu trẻ em nữa không được tiêm liều thứ hai.
Tương tự như vậy, so với năm 2019, có thêm 6,7 triệu trẻ em bỏ lỡ liều thứ ba của vaccine bại liệt và 3,5 triệu trẻ em bỏ lỡ liều đầu tiên của vaccine HPV-loại vaccine bảo vệ trẻ em gái trước bệnh ung thư cổ tử cung khi lớn lên.
Tổ chức WHO và UNICEF đang hợp tác với tổ chức Gavi, Liên minh vaccine và các đối tác khác để thực hiện Chương trình tiêm chủng toàn cầu 2030 (IA2030)-một chiến lược dành cho tất cả các quốc gia và các đối tác toàn cầu có liên quan nhằm đạt được các mục tiêu đề ra về phòng ngừa bệnh tật thông qua tiêm chủng và cung cấp vaccine cho mọi người, mọi nơi, ở mọi lứa tuổi.
Các đối tác của IA2030 kêu gọi các quốc gia tăng cường nỗ lực tiêm bổ sung để giải quyết tình trạng thụt lùi trong hoạt động tiêm chủng thường xuyên, đồng thời mở rộng dịch vụ tiếp cận tại các khu vực chưa được tiêm chủng nhằm tiếp cận trẻ em chưa được tiêm vaccine, bao gồm tổ chức các đội tiêm chủng lưu động tới các khu vực có nguy cơ cao và thực hiện các chiến dịch ngăn ngừa dịch bệnh bùng phát; xây dựng năng lực cho nhân viên tiêm chủng ở mọi cấp...
Hiền Minh