Quá trình thu hồi đất phải đảm bảo được công khai minh bạch và giám sát của nhân dân - Ảnh: VGP
Làm rõ quy định liệt kê các trường hợp phải thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội
Quy định về thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Báo cáo của Ủy ban Kinh tế nhìn nhận, quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng có ưu điểm bảo đảm sự rõ ràng, dễ theo dõi, dễ áp dụng.
Tuy nhiên, việc liệt kê quá cụ thể, chi tiết các dự án, công trình thu hồi đất có nhược điểm khó bảo đảm bao quát, đầy đủ. Trong quá trình thảo luận, có ý kiến cho rằng cách tiếp cận theo hướng liệt kê các trường hợp như hiện nay chưa làm rõ được sự cần thiết của các dự án, công trình này theo tinh thần của Điều 54 Hiến pháp.
Do đây là nội dung cụ thể hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW, Ủy ban Kinh tế báo cáo, xin ý kiến Ủy ban Thương vụ Quốc hội báo cáo cấp có thẩm quyền cho ý kiến chỉ đạo.
Thảo luận về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga thống nhất với quy định chi tiết để đảm bảo quá trình minh bạch trong thu hồi đất, nhưng phải khắc phục nhược điểm chưa lường hết được các trường hợp cần thu hồi.
Về quy định nhà nước thực hiện thu hồi phần diện tích đất đối với dự án mà nhà đầu tư đã thỏa thuận chuyển nhượng quyền sử dụng đất từ 80% diện tích trở lên, bà Lê Thị Nga đề nghị hết sức cân nhắc khi áp dụng cả cơ chế dân sự và biện pháp hành chính nhằm đảm bảo quyền lợi của các bên và giảm khiếu kiện liên quan đến đất đai. Về giải quyết khiếu nại, tố cáo, Ủy ban Tư pháp đồng ý với những quy định về giải quyết trong dự thảo Luật.
Trong định giá đất, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách Lê Quang Mạnh đề xuất làm rõ nguyên tắc sử dụng mục đích sử dụng đất hiện tại hoặc trong tương lai để làm căn cứ định giá phù hợp, bảo đảm lợi ích của người dân, doanh nghiệp, nhà nước; mở rộng các trường hợp so với bảng giá đất hiện tại; tăng cường thu thập dữ liệu thị trường đất đai, liên thông mục đích sử dụng đất…
Cân nhắc quy định đất thu hồi phải trong quy hoạch, kế hoạch đã được phê duyệt
Phát biểu ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, vấn đề thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng là vấn đề khó nhất trong các Luật Đất đai qua các thời kỳ.
Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, nếu lựa chọn cách thức tiếp cận theo hướng "chọn- cho" tức là liệt kê các trường hợp, dự án Nhà nước thu hồi đất thì không cách gì đủ được, có khi càng liệt kê càng thiếu. Nên chăng là tiếp cận theo hướng "chọn - bỏ", tức là trừ những trường hợp áp dụng phương pháp thỏa thuận nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, còn lại là Nhà nước thu hồi.
Với hướng tiếp cận trên, có thể quy định thêm quy định đất thu hồi phải nằm trong quy hoạch, kế hoạch đất đã được phê duyệt hay các quy định cấm việc vừa điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch đã có ngay khi quyết định thu hồi đất.
Về cơ chế xử lý đối với trường hợp thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất không đạt được 100%, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, việc chủ đầu tư thỏa thuận với người sử dụng đất để có đất thực hiện dự án là thỏa thuận mang tính dân sự, việc Nhà nước can thiệp bằng biện pháp thu hồi đất đối với các trường hợp không thỏa thuận được thì không phù hợp. Nhà nước chỉ thực hiện chính sách hỗ trợ theo nguyên tắc của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.
Đối với quy định về trả tiền thuê đất hàng năm, Chủ tịch Quốc hội đề nghị xác định rõ trường hợp nào phải trả tiền một lần, ví dụ dự án đầu tư mà sản phẩm vẫn liền với quyền sử dụng đất, còn trường hợp trả tiền thuế đất hằng năm thì cần phải làm rõ để phù hợp với mức án của nhà đầu tư. Dự thảo có bước tiến lớn trong việc quy định tiền thuê đất trong năm năm đầu và cần rà soát kỹ cách tính trong chu kỳ tiếp theo, trong đó căn cứ công năng sử dụng, không đơn thuận theo nhóm đất đai...
Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu thuyết minh, làm rõ hơn về phương pháp định giá đất, lập bảng giá đất, chế độ quản lý, sử dụng một số loại đất dành cho giáo dục, y tế, thể thao, quốc phòng-an ninh, vị trí, chức năng, của tổ chức phát triển quý đất và cơ chế huy động nguồn tài chính...
Dự kiến, dự án Luật Đất đai (sửa đổi) được Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 6 nên Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường và các Bộ ngành, cơ quan hữu quan cần quan tâm tập trung hơn, dốc toàn lực hoàn thiện dự án Luật quan trọng này.
Thay mặt Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà ghi nhận những ý kiến đóng góp của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại diện các bộ, ngành liên quan đóng góp vào dự án Luật Đất đai (sửa đổi).
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cho biết, Chính phủ sẽ tiếp thu tối đa những ý kiến đóng góp và sẽ có báo cáo gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng như các cơ quan khác của Quốc hội để chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi trình Quốc hội, các đại biểu Quốc hội xem xét dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) tại kỳ họp thứ 6.
Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải khẳng định: Ủy ban Thường vụ đánh giá cao sự chỉ đạo tích cực của Ủy ban Kinh tế, cơ quan soạn thảo, các bộ, ngành, tổ chức hữu quan trong việc nghiên cứu, tiếp thu, giải trình ý kiến nhân dân, ý kiến đại biểu Quốc hội, của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với dự án Luật Đất đai (sửa đổi).
Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, các bộ, ngành nêu cao tinh thần trách nhiệm, phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Kinh tế và các cơ quan Quốc hội tiếp thu, giải trình, hoàn thiện dự án Luật, đảm bảo chất lượng của dự án Luật, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc để các quy định của luật đi vào cuộc sống, đáp ứng mong mỏi của nhân dân.
Ủy ban Kinh tế thực hiện thẩm tra, tập trung và giải quyết các nội dung cơ bản, phối hợp với các cơ quan của Chính phủ để giải quyết các nội dung có trọng tâm, trọng điểm và cũng lưu ý đề phòng các biểu hiện có cài cắm lợi ích nhóm, có thể phát sinh các vấn đề tiêu cực, nếu phát hiện ra thì sẽ phải được xử lý nghiêm minh.
Lê Sơn