 |
| Chính sách BHXH và chính sách BHTN đã phát huy hiệu quả trong việc đảm bảo an sinh xã hội, giúp người lao động ổn định cuộc sống. |
Hệ thống chính sách BHXH bao gồm các chế độ: Hưu trí, tử tuất, ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và bảo hiểm thất nghiệp. Quỹ BHXH được hình thành để đảm bảo nguồn lực cho việc thực hiện các chính sách này. Quỹ bao gồm các quỹ thành phần là: Quỹ hưu trí và tử tuất, quỹ ốm đau thai sản, quỹ tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp và quỹ BHTN.
Thực tế cho thấy người hưởng lương hưu luôn duy trì được cuộc sống ổn định, khi ốm đau có BHYT chi trả hỗ trợ; người mất việc làm do đơn vị sử dụng lao động thu hẹp sản xuất, kinh doanh khi đáp ứng đủ điều kiện sẽ được hưởng BHTN. Điều này đã giúp người lao động vượt qua khó khăn trước mắt. Các chính sách hỗ trợ của Nhà nước cũng đã giúp doanh nghiệp tiết giảm được chi phí, duy trì sản xuất.
Sử dụng đúng mục đích, công khai, minh bạch
Theo BHXH Việt Nam, pháp luật hiện hành về BHXH quy định việc quản lý và sử dụng các quỹ BHXH phải đảm bảo các nguyên tắc về BHXH, BHTN. Theo đó việc hưởng các chế độ BHXH phải căn cứ trên cơ sở đóng góp vào các quỹ BHXH (bao gồm mức đóng và thời gian đóng) và có sự chia sẻ giữa những người tham gia BHXH. Điều này đồng nghĩa với việc chỉ những ai thực hiện đóng góp vào quỹ theo luật định thì mới thuộc đối tượng thụ hưởng chế độ từ các quỹ BHXH.
Các quỹ BHXH được quản lý tập trung, thống nhất, công khai, minh bạch; được sử dụng đúng mục đích, được hạch toán độc lập theo các quỹ thành phần. Cụ thể quỹ BHXH, BHTN được sử dụng để: Trả các chế độ BHXH, BHTN cho người lao động; đóng BHYT cho các đối tượng hưởng các chế độ BHXH theo quy định; chi phí quản lý BHXH, BHTN; trả phí khám giám định mức suy giảm khả năng lao động đối với người lao động được hưởng chế độ BHXH theo quy định; đầu tư để bảo toàn và tăng trưởng quỹ theo quy định.
Như vậy, mọi hoạt động của tổ chức, cá nhân liên quan đến việc quản lý và sử dụng các quỹ BHXH đều phải tuân theo quy định của pháp luật. Việc sử dụng các quỹ BHXH để chi cho các mục đích ngoài quy định của luật trong bất kỳ hoàn cảnh nào đều phải được Quốc hội phê chuẩn. Trong tình huống cấp bách như dịch COVID-19 hiện nay, việc sử dụng quỹ phải được Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn. Ngoài ra, Quốc hội còn thực hiện quyền giám sát tối cao đối với mọi hoạt động điều hành của Chính phủ, trong đó có hoạt động quản lý, sử dụng quỹ BHXH, đảm bảo quyền lợi, niềm tin cho người tham gia BHXH, BHTN nói riêng và chính sách an sinh xã hội nói chung.
Việc tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHTN, quản lý và sử dụng các quỹ BHXH của BHXH Việt Nam được đặt dưới sự giám sát, chỉ đạo chặt chẽ của cơ quan quản lý nhà nước về BHXH, Hội đồng quản lý BHXH Việt Nam, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Quốc hội.
Bên cạnh đó, quỹ BHXH còn được kiểm toán định kỳ 3 năm một lần. Hằng năm, Quốc hội thực hiện việc giám sát tình hình thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHTN và quản lý, sử dụng quỹ để đảm bảo việc quản lý và sử dụng các quỹ BHXH đúng luật định.
Thực tế cho thấy, trong bối cảnh ảnh hưởng của dịch COVID-19 hiện nay, quỹ BHXH, BHTN đã phát huy vai trò, kịp thời, hiệu quả trong đảm bảo thu nhập, hỗ trợ thu nhập cho một số lượng lớn người lao động nghỉ hưu, nghỉ ốm đau, thai sản, bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, trợ cấp thất nghiệp khi bị mất việc làm. Ngoài ra, các quỹ BHXH còn hỗ trợ đơn vị sử dụng lao động tiết giảm kinh phí do giảm mức đóng vào quỹ TNLĐ, BNN, hỗ trợ kinh phí đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng nghề đề duy trì việc làm cho người lao động.
Quỹ BHTN và quỹ TNLĐ-BNN không hoàn toàn là quỹ tài chính ngắn hạn mà kết dư các quỹ này còn là nguồn lực về tài chính quan trọng của quốc gia để phòng ngừa, hỗ trợ chủ sử dụng lao động và người lao động trong trường hợp cấp bách như dịch COVID-19 hiện nay.
Đảm bảo cân đối thu - chi các quỹ BHXH
Một trong các mục tiêu quan trọng của quản lý và sử dụng các quỹ BHXH đó là phải đảm bảo cân đối thu - chi các quỹ BHXH để đảm bảo nguồn tài chính chi trả các chế độ BHXH, BHTN cho người hưởng và bù đắp một phần lạm phát cho người hưởng các chế độ BHXH thông qua việc thực hiện điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH cho người hưởng theo quy định.
BHXH Việt Nam cho hay để đảm bảo cân đối thu - chi các quỹ BHXH, ngoài việc chi trả các chế độ cho người hưởng, phần kết dư của quỹ BHXH còn được sử dụng đầu tư để bảo toàn, tăng trưởng quỹ, đảm bảo nguồn kinh phí để chi trả các chế độ như hưu trí, tử tuất, TNLĐ, BNN cho người lao động trong dài hạn. Nguyên tắc và hình thức đầu tư các quỹ BHXH được pháp luật về BHXH quy định rất cụ thể và hoạt động đầu tư được đặt dưới sự giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước về BHXH, Hội đồng quản lý BHXH Việt Nam, Chính phủ và Quốc hội đảm bảo chặt chẽ, minh bạch.
Theo các chuyên gia, các quỹ BHXH hiện nay đều đang đảm bảo cân đối thu - chi. Song với vai trò của quỹ BHXH là đảm bảo an sinh xã hội cho người tham gia theo quy định của Luật BHXH và đảm bảo đúng nguyên tắc đóng - hưởng, có chia sẻ thì mục tiêu bảo đảm cân đối quỹ trong dài hạn cho các chế độ hưu trí, tử tuất, TNLĐ-BNN cần được cân nhắc hết sức thận trọng, kỹ càng đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với sự thay đổi lớn về đặc điểm của quy mô và cơ cấu dân số.
Mặc dù quỹ BHTN còn kết dư khá lớn và đảm bảo cân đối trong dài hạn, song trong bối cảnh đại dịch COVID-19 ảnh hưởng nghiêm trọng và còn diễn biến khó lường tác động đến toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, việc làm, thu nhập của người lao động thì việc sử dụng quỹ BHTN để hỗ trợ cho người lao động và đơn vị sử dụng lao động tham gia BHTN khi được Quốc hội cho phép cần được tính toán rất kỹ lưỡng để đảm bảo cân đối quỹ trong dài hạn.
"Điểm tựa" của hàng triệu lao động bị mất việc làm
Thời gian qua, chính sách BHXH và chính sách BHTN đã phát huy hiệu quả trong việc đảm bảo an sinh xã hội, giúp người lao động ổn định cuộc sống. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biễn phức tạp, hàng triệu lao động bị mất việc, ngừng việc, chính sách BHTN đã thực sự trở thành “chỗ dựa” cho người lao động, giúp họ có nguồn tài chính vượt qua khó khăn, duy trì cuộc sống, vơi bớt những áp lực về kinh tế trong mùa dịch. Ngoài ra, chính sách BHTN cũng giúp người lao động có cơ hội được hỗ trợ học nghề, chuyển đổi nghề nghiệp, từ đó tìm kiếm những cơ hội nghề nghiệp mới chất lượng hơn cho bản thân.
Trong 7 tháng đầu năm 2021, ngành BHXH Việt Nam đã tiếp nhận và chi trả BHTN cho 511.915 người hưởng mới, trong đó: 500.883 người hưởng trợ cấp thất nghiệp; 11.031 người được hỗ trợ học nghề.
Trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, thực hiện Nghị quyết số 68/NQ-CP ngày 1/7/2021 của Chính phủ và Quyết định số 23/2021/QĐ-TTg ngày 7/7/2021 của Thủ tướng Chính phủ, ngành BHXH Việt Nam đã đưa ra nhiều giải pháp quyết liệt để người lao động và người sử dụng lao động trong cả nước được thụ hưởng chính sách hỗ trợ về BHXH, BHTN một cách nhanh chóng, thuận lợi nhất.
Theo đó, tính đến hết ngày 1/9/2021, BHXH Việt Nam đã thực hiện xong việc gửi thông báo điều chỉnh giảm mức đóng 0% vào quỹ bảo hiểm TNLĐ-BNN cho 375.000 đơn vị sử dụng lao động, tương ứng 11,238 triệu lao động với số tiền tạm tính được điều chỉnh giảm vào quỹ (từ tháng 7/2021 đến tháng 6/2022) khoảng 4.322 tỷ đồng; tiếp nhận hồ sơ và giải quyết cho 403 đơn vị với 68.568 lao động tạm dừng đóng quỹ hưu trí và tử tuất với số tiền 473,3 tỷ đồng tại 44 tỉnh, thành phố; xác nhận danh sách cho 651.429 lao động của 26.595 đơn vị sử dụng lao động để hưởng các chính sách hỗ trợ tại 61 tỉnh, thành phố.
Như vậy, trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp như hiện nay, chính sách BHXH, BHTN càng khẳng định vai trò trụ cột trong việc bảo đảm an sinh xã hội, trợ giúp, hỗ trợ người tham gia vượt qua khó khăn, ổn định cuộc sống. Để phát huy hơn nữa hiệu quả và tính ưu việt của chính sách BHXH, BHTN, trong thời gian tới, với vai trò là cơ quan tổ chức thực hiện, BHXH Việt Nam sẽ tiếp tục tận dụng nền tảng công nghệ thông tin tiên tiến hiện có, cải cách thủ tục hành chính để đảm bảo kịp thời, đầy đủ quyền lợi cho người tham gia.
Thu Cúc