Cơn bão số 10 đi qua, mặc dù không đổ bộ trực tiếp vào tỉnh Quảng Trị nhưng đã khiến hàng ngàn ha cây cao su trên địa bàn bị gãy, đổ. Người dân xót xa khi bao nhiêu vốn liếng đầu tư giờ đổ xuống sông, xuống biển.
Vấn đề đặt ra chính là quy hoạch cây cao su sao cho hợp lý để mỗi khi có bão, giọt nước mắt người nông dân không còn chảy vẫn đang là bài toán hóc búa chưa có lời giải của các ngành chức năng nơi đây.
“Vàng trắng” thành mất trắng
Không thể phủ nhận, hiệu quả mà cây cao su mang lại rất cao, giúp nhiều hộ thoát đói, giảm nghèo. Trung bình mỗi ha cao su đang trong thời kỳ thu hoạch mủ mỗi ngày thu từ 500.000 -700.000 đồng.
Nhiều vườn cao su bị gãy đổ. Ảnh: Trần Tĩnh-TTXVN
Với người nông dân, đây là số tiền không nhỏ, nhất là khi giá mủ đang cao. Vì vậy, người dân Quảng Trị đặc biệt là các huyện Gio Linh, Hướng Hóa, Vĩnh Linh, Cam Lộ… vẫn đang ồ ạt trồng cây cao su. Tuy vậy, việc quy hoạch và phát triển thế nào cho phù hợp vẫn là vấn đề khó trả lời.
Huyện Vĩnh Linh là địa phương có nhiều diện tích cây cao su nhất tỉnh và đây cũng là nơi chịu thiệt hại nặng nhất sau cơn bão số 10 với 2.603 ha/7.000 ha bị gãy, đổ. Các xã bị nặng nhất gồm: Vĩnh Thủy, Vĩnh Trung, Vĩnh Thạch, Thị trấn Bến Quan…
Phần lớn diện tích bị hư hại đều thuộc nhóm đang khai thác mủ. Sau bão, người dân đang bắt tay vào công tác khắc phục hậu quả. Những cây bị đổ được bà con chống lại, còn những cây bị gãy được cưa, bôi mỡ vaseline hoặc chặt bỏ.
Gia đình bà Lê Thị Thành (45 tuổi), thôn Tân Sơn, xã Trung Sơn, huyện Gio Linh trồng 1 ha cao su với khoảng gần 500 cây. Hằng năm, mỗi cơn bão đi qua gia đình bà lại thiệt hại đi ít nhiều. Năm 2017, cơn bão số 4 quật ngã 20 cây, bão số 10 lại khiến 60 cây nữa bị gãy, đổ. Hiện nay, 1 ha cao su của gia đình bà chỉ còn lại khoảng gần 200 cây, trong khi tiền vay ngân hàng trồng và chăm sóc cây cao su vẫn chưa trả xong.
Bà Thành cho biết: Năm 2016, giá mủ xuống thấp, thời gian gần đây mới tăng trở lại, người dân chưa kịp vui mừng giờ lại trắng tay. Vẫn biết là "đánh bạc" với trời nhưng ở vùng đất này nếu không trồng cây cao su cũng không biết trồng cây gì?
Câu hỏi của bà Thành cũng chính là câu hỏi của người nông dân Quảng Trị. Đặc tính của cây cao su là loại cây có tán lá rộng, thân cây giòn, dễ gãy do không chịu được sức gió mạnh, trong khi đó tỉnh Quảng Trị nói riêng và khu vực miền Trung nói chung vẫn thường hay chịu rủi ro về thiên tai với hàng chục cơn bão lớn nhỏ mỗi năm.
Nan giải bài toán quy hoạch cây cao su
Sau trận bão lịch sử năm 2013, các bộ, ban, ngành, các chuyên gia đầu ngành cũng đã tổ chức các hội thảo bàn về việc phát triển cây cao su ở Quảng Trị, đồng thời, đưa ra khuyến cáo người dân không nên phát triển ồ ạt cây cao su, đặc biệt ở vùng ven biển hoặc khi trồng phải giữ đúng khoảng cách, nên trồng xen canh và trồng vành đai hệ thống cây chắn gió.
Ông Lê Tiến Dũng, Trưởng Phòng Nông nghiệp huyện Vĩnh Linh cho biết: Khó khăn lớn nhất hiện nay trong việc chuyển đổi cây cao su chính là chưa tìm ra loại cây thay thế. Mặc dù cây cao su có lợi nhuận kinh tế khá cao nhưng thường gặp những rủi ro thiên tai.
Vì vậy, vùng phía Đông của huyện chủ trương không tái canh cây cao su mà tập trung phát triển các loại cây khoai, ném (hành tăm), lạc… Khu vực phía Tây của huyện chuyển đổi sang trồng dứa và cây dược liệu. Tuy nhiên, cơ bản vẫn phát triển cây cao su ổn định trong khoảng 7.000 ha tập trung vào các xã ở vùng nội địa nhằm hạn chế gió bão…
Lãnh đạo tỉnh Quảng Trị kiểm tra thiệt hại tại vườn cao su bị gãy đổ. Ảnh: Trần Tĩnh-TTXVN
Cây cao su mang lại hiệu quả kinh tế khá cao, do vậy người dân vẫn rất mặn mà với việc phát triển cây cao su. Năm 1958, tỉnh Quảng Trị chỉ có khoảng 300 ha cao su trồng thử ban đầu ở Nông trường Quyết Thắng (thị trấn Bến Quan, huyện Vĩnh Linh). Đến nay, sau gần 60 năm, diện tích trồng cao su đã lên đến gần 20.000 ha.
Cây cao su đối với người nông dân Quảng Trị được xem là một loại cây cứu cánh giúp nhiều hộ dân thoát nghèo vươn lên làm giàu trên quê hương và có điều kiện nuôi con cái đi học. Vì có thời gian khai thác lâu, dài ngày đồng thời giá trị kinh tế lớn nên người dân tự phát trồng cao su ngày càng nhiều.
Chính vì vậy, việc thay thế cây cao su bằng các loại cây trồng khác có vẻ chưa được khả quan khi chưa tìm được loại cây trồng phù hợp.
Ông Trần Thanh Hiền, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Trị cho biết: Quảng Trị hiện có gần 20.000 ha cao su, theo quy hoạch của tỉnh đến năm 2020 là 23.000 ha. Cơn bão số 10 đã khiến nhiều diện tích cao su trên địa bàn bị gãy, đổ.
Trước đó, sau cơn bão số 10 năm 2013, Sở đã khuyến cáo người dân ở vùng sát biển phía Đông của huyện Vĩnh Linh không nên trồng cao su mà nên chuyển sang trồng các loại cây ngắn ngày như lạc, ném, khoai…
Đồng thời, nên trồng cao su ở những vùng sâu trong đất liền như phía Tây của huyện Vĩnh Linh, Gio Linh, Cam Lộ, Hướng Hóa để hạn chế hiện tượng gãy đổ do bão. Ngoài ra, khi trồng cao su, bà con cần thực hiện đúng quy trình có vành đai chắn gió, trồng mật độ dày hơn so với quy trình cũ để đảm bảo che chắn nhau khi mưa bão.
Những năm qua, do giá mủ cao su lên cao, người dân tự phát trồng nhiều cao su, đặc biệt trong đó có nhiều hộ ven biển. Thực tế đó khiến ngành Nông nghiệp tỉnh rất khó khăn trong việc quy hoạch dù đã nhiều lần khuyến cáo người dân…/.