Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành cho thế hệ trẻ tình cảm vô cùng yêu thương, trìu mến. Ngay từ những ngày đầu gian khó nhất của cách mạng Việt Nam, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã tin tưởng vào lớp trẻ, lựa chọn, tập hợp, bồi dưỡng những thanh niên ưu tú chuẩn bị lực lượng cho việc thành lập tổ chức cách mạng đầu tiên với tên gọi “Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội” - tổ chức tiền thân của Đảng ta ngày nay.
“Một năm khởi đầu từ mùa xuân
Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ
Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”
Câu nói trên của Bác Hồ trong thư gửi cho thanh thiếu niên nhân ngày Tết Độc lập đầu tiên của dân tộc Việt Nam sau Ngày Cách mạng Tháng Tám thành công (01/1946), không chỉ khẳng định niềm tin vào thế hệ trẻ trong sự nghiệp xây dựng tương lai của đất nước, mà còn nói lên một chân lý lịch sử về vai trò của các thế hệ trẻ đối với công cuộc thăng tiến của dân tộc Việt Nam qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do cho đất nước, Bác Hồ nhấn mạnh: “Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”(1). Nói về nhiệm vụ xây dựng lại đất nước sau chiến tranh, Người dạy: “Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong, chờ đợi ở các cháu rất nhiều”(2) và tương lai đất nước sẽ phát triển ra sao, “Việt Nam có được vẻ vang sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không chính là nhờ một phần rất lớn ở công học tập của các cháu”(3). Người vừa khẳng định vai trò lịch sử của thanh niên, vừa đặt niềm tin mạnh mẽ vào khả năng cách mạng của thanh niên, lập nên những kỳ tích anh hùng, góp phần xứng đáng vào cuộc cách mạng vĩ đại của dân tộc ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, trong việc học tập vươn tới những bậc thang trí tuệ.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định thanh niên là “bộ phận quan trọng của dân tộc”, “người chủ tương lai của nước nhà”. Họ là người chủ hiện tại của đất nước không chỉ vì họ chiếm khoảng một phần ba dân số, mà chủ yếu vì thanh niên là bộ phận trẻ, khỏe, dám nghĩ, dám làm, năng động, sáng tạo, giàu ý chí, nghị lực và ước mơ; vì “Thanh niên là những đội quân xung kích trên các mặt trận”(4). Đến thăm đơn vị thanh niên xung phong làm đường trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Bác đã khuyên thanh niên: “Không có việc gì khó/ Chỉ sợ lòng không bền/ Đào núi và lấp biển/ Quyết chí ắt làm nên”.
Chỉ với 92 năm qua, là chặng đường lịch sử vẻ vang của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên nước ta.
Trưởng thành trong phong trào cách mạng của tuổi trẻ, được Bác Hồ kính yêu và Đảng Cộng sản Việt Nam trực tiếp tổ chức, giáo dục, lãnh đạo, tuổi trẻ Việt Nam từ thế hệ này đến thế hệ khác đã tiếp nối truyền thống đấu tranh anh dũng, lao động sáng tạo, xung kích đi đầu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc viết nên những trang sử hào hùng của dân tộc. Ở mỗi bước ngoặt của lịch sử, lòng yêu nước và ý chí cách mạng đã giúp tuổi trẻ băng qua mọi khó khăn, trở ngại, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân đưa cách mạng nước ta tiến lên những tầm cao mới. Nhiều phong trào, nhiều hành động cách mạng mãi mãi đi vào lịch sử và trở thành niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Tấm gương Tô Vĩnh Diện lấy thân mình chèn pháo, Phan Đình Giót lấp lỗ châu mai, phong trào “Cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh”… trong kháng chiến chống Pháp, phong trào “Ba sẵn sàng”, “Năm xung phong” trong kháng chiến chống Mỹ đã động viên hơn 7 triệu đoàn viên, thanh niên với khí phách hiên ngang “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Sức trẻ xung kích đã góp phần quan trọng cùng toàn dân làm nên cuộc lịch sử “Điện Biên chấn động địa cầu”; hoàn thành chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Thế kỷ XX đã qua, lớp lớp thế hệ người Việt Nam đã đóng góp sức mình cho công cuộc giành và giữ độc lập dân tộc, xây dựng đất nước Việt Nam ngày một “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”. Thế hệ trẻ Việt Nam luôn hội đủ những thế mạnh sức lực, trí tuệ, tài năng, sáng tạo. “Đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”. Với bao năm tháng đất nước chiến tranh, hàng vạn nam, nữ thanh niên đã dâng hiến tuổi trẻ của mình vì độc lập tự do, vì sự nghiệp thống nhất đất nước.
Trong 37 năm đổi mới đất nước, hoạt động của thanh niên có sự chuyển biến mạnh mẽ, đa dạng, đa chiều. Với nhiều xu hướng, nhu cầu mới trong thanh niên về học tập, nghề nghiệp, việc làm, vui chơi giải trí, đòi hỏi tổ chức Đoàn cần đổi mới mạnh mẽ để đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của thanh niên. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã thiết kế và triển khai các phong trào hành động cách mạng phù hợp nhằm phát huy, tập hợp, đoàn kết đoàn viên, thanh niên. Do vậy, những năm qua, Đoàn Thanh niên đã tổ chức các phong trào “Thanh niên lập nghiệp”, “Tuổi trẻ giữ nước”, “Thanh niên tình nguyện”… thu hút hàng triệu triệu lượt thanh niên xung phong hăng hái đến với hải đảo, biên giới, vùng sâu, vùng xa; thanh niên tham gia xóa cầu khỉ ở Đồng bằng sông Cửu Long; trí thức trẻ tình nguyện phát triển nông thôn ở các xã đặc biệt khó khăn…; kết hợp hài hòa giữa việc vừa phát huy thanh niên, vừa đồng hành, chăm lo, hỗ trợ thanh niên, quan tâm giải quyết những nhu cầu, lợi ích chính đáng của thanh niên, tăng cường huy động, tổ chức cho thanh niên tham gia phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết những khó khăn của cộng đồng, vừa phát huy thanh niên, vừa đồng hành với thanh niên. Đồng thời, đẩy mạnh các phong trào hành động cách mạng, phong trào tình nguyện do Đoàn, Hội tổ chức, hướng đến đối tượng thanh niên lao động tự do, thanh niên yếu thế, thanh niên hoàn lương, thanh niên chậm tiến, thanh niên đặc biệt khó khăn; hướng về cơ sở, nhất là vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa… Có thể khẳng định, thế hệ thanh niên hôm nay ngày càng được tôi luyện và trưởng thành, đang kế tục xứng đáng những thanh niên lớp trước, nêu cao tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, đảm đương xuất sắc vai trò hạt nhân chính trị của phong trào thanh niên, xứng đáng là cánh tay đắc lực, đội hậu bị tin cậy của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Tuy nhiên, trong tình hình mới có biết bao nhiêu cơ hội và cũng đan xen không ít những khó khăn, thách thức, các thế lực thù địch gia tăng các hoạt động chống phá Đảng và Nhà nước ta và lôi kéo một bộ phận thanh niên xa rời chủ nghĩa yêu nước, xem nhẹ truyền thống cách mạng, ít quan tâm sinh hoạt chính trị, sa vào lối sống thực dụng, ích kỷ cá nhân. Một bộ phận thanh niên có xu hướng coi thường giá trị nhân văn, kỷ cương, đạo lý, mắc tệ nạn xã hội. Không ít thanh niên mang tâm lý hưởng thụ, ỷ lại sự bao cấp của gia đình và xã hội; dao động, thụ động, không chịu học tập, rèn luyện nâng cao trình độ nhận thức về chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ.
Để đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ trong tình hình mới, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cần tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, văn hóa cho thanh niên; bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, lòng yêu nước; nuôi dưỡng hoài bão, khát vọng vươn lên; xây dựng môi trường, điều kiện cho học tập, lao động, giải trí, rèn luyện; phát triển lành mạnh, toàn diện, hài hòa cả về trí tuệ, thể chất và giá trị thẩm mỹ cho thế hệ trẻ; tạo động lực cho thanh niên xung kích trong học tập, lao động sáng tạo, khởi nghiệp, làm chủ các kiến thức khoa học công nghệ hiện đại. Chỉ có làm giàu tri thức của mình bằng tri thức của đất nước, của nhân loại và luôn luôn sáng tạo, thanh niên mới thực sự trở thành người chủ của dân tộc. Tổ chức Đoàn các cấp tiếp tục đổi mới phương thức hoạt động, đẩy mạnh phong trào thanh niên tình nguyện, tham gia có hiệu quả các chương trình, dự án quốc gia; chỉ đạo, động viên thanh niên tham gia có hiệu quả nhiệm vụ quốc phòng - an ninh, nêu cao cảnh giác cách mạng, chống âm mưu “diễn biến hòa bình”, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, mà một trong những đối tượng chúng tiến công phá hoại là thanh niên. Đây vừa là yêu cầu, nhiệm vụ cấp bách vừa là thước đo hiệu quả hoạt động của Đoàn và phong trào thanh niên.
Đảng ta đã đặt trọn niềm tin vào lực lượng thanh niên. Vì sự nghiệp đổi mới, đất nước ta có thành công hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước trên con đường xã hội chủ nghĩa hay không, tầm vóc của dân tộc Việt Nam có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, phần lớn tùy thuộc vào thế hệ thanh niên. Hơn lúc nào hết, mỗi đoàn viên, thanh niên cần nhận rõ nghĩa vụ, trách nhiệm và quyền lợi của mình là cần rèn luyện hoài bão và lý tưởng, đạo đức và ý chí cách mạng. Đó là hoài bão và lý tưởng xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam; là ý chí độc lập, tự lực tự cường, tự hào với truyền thống cách mạng vẻ vang của dân tộc, vươn lên ngang tầm thời đại sánh vai với các cường quốc năm châu trên thế giới.
Khắc ghi những lời di huấn thiêng liêng của Bác Hồ, tuổi trẻ Việt Nam nối tiếp bước cha anh, thế hệ thanh niên hôm nay phải có bản lĩnh chính trị, có trí tuệ cao, tự tin trong hội nhập; biết giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; “Đừng hỏi Tổ quốc đã làm gì cho ta. Mà phải hỏi ta đã làm gì cho Tổ Quốc hôm nay” sẽ mãi là hình ảnh đẹp thể hiện tinh thần xung kích, sáng tạo của tuổi trẻ Việt Nam nêu cao khát vọng phát triển “đất nước phồn vinh, hạnh phúc”, “dân tộc cường thịnh, trường tồn”, khơi dậy khát vọng cống hiến của tuổi trẻ, đem trí tuệ, tài năng, nhiệt huyết của mình vào sự nghiệp xây dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ công bằng, văn minh. Nguyễn Thanh Hoàng
(1), (2), (3) Hồ Chí Minh, Về giáo dục Thanh niên - NXBTN, 1980, tr 84, 61
(4) Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.6 - NXB Sự thật, Hà Nội 1986, tr.62.