Tổ chức kỳ họp bất thường lần thứ nhất của Quốc hội là 1 trong 10 sự kiện và hoạt động tiêu biểu của Quốc hội năm 2022.
Tổng Thư ký Quốc hội vừa công bố 10 sự kiện và hoạt động tiêu biểu của Quốc hội năm 2022. Đây là kết quả bình chọn trong cuộc họp giữa một số cơ quan của Quốc hội và lãnh đạo của hơn 30 cơ quan báo chí lớn của đất nước.
Cụ thể, 10 sự kiện và hoạt động tiêu biểu của Quốc hội năm 2022 là:
1. Hoàn thiện khung khổ pháp lý để tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội theo hướng phát huy dân chủ, pháp quyền, chuyên nghiệp, hiệu quả.
Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã quyết nghị, ban hành Nội quy kỳ họp sửa đổi (Nghị quyết số 71/2022/QH15) và Quy chế làm việc của UBTVQH (Nghị quyết số 29/2022/UBTVQH15). Đây là hai văn bản quan trọng ban hành trong năm 2022 nhằm tạo khung khổ pháp lý quan trọng để vận hành hoạt động của Quốc hội, UBTVQH thông suốt, hiệu quả hơn.
UBTVQH cũng ban hành Nghị quyết 21 và 22/2022/NQ-UBTVQH15 về chức năng, nhiệm vụ của Văn phòng Quốc hội, Ban Công tác đại biểu, cùng với Quy chế làm việc mẫu của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội góp phần củng cố vai trò, trách nhiệm của các cơ quan của Quốc hội, UBTVQH trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ.
Trên cơ sở đổi mới hoạt động Quốc hội, sau 01 năm triển khai Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 về Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan liên quan đã hoàn thành 81/137 nhiệm vụ lập pháp, hoàn thành việc nghiên cứu, rà soát hoặc nghiên cứu, xây dựng mới (đạt 59,12% nhiệm vụ của cả nhiệm kỳ), trong đó, có 37/81 nhiệm vụ lập pháp đã được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành luật, pháp lệnh, nghị quyết và đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023, tạo cơ sở pháp lý để Chính phủ, chính quyền địa phương áp dụng các biện pháp linh hoạt, quyết liệt, hiệu quả trong phòng, chống dịch bệnh, bảo vệ tính mạng, sức khoẻ của nhân dân, hỗ trợ doanh nghiệp, người lao động vượt qua khó khăn và bảo đảm an sinh xã hội; thúc đẩy quá trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội bền vững sau đại dịch COVID-19.
2. Tổ chức kỳ họp bất thường lần thứ nhất thông qua Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội và nhiều vấn đề quan trọng quốc gia
Việc triệu tập kỳ họp bất thường lần thứ nhất của UBTVQH khóa XV được coi là quyết định lịch sử của Quốc hội Việt Nam trong 76 năm qua, khẳng định bản lĩnh, quyết tâm chính trị của Quốc hội, các đại biểu Quốc hội, khẳng định Quốc hội luôn nỗ lực đổi mới, hành động quyết liệt vì lợi ích nhân dân. Kỳ họp bất thường đã xem xét, biểu quyết thông qua 01 Luật, 03 Nghị quyết chuyên đề và Nghị quyết chung của kỳ họp.
Đặc biệt, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 về chính sách tài khóa, tiền tệ với quy mô khoảng 350.000 tỷ đồng, tương ứng với hơn 8% GDP để hỗ trợ triển khai Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội, góp phần đưa tăng trưởng GDP năm 2022 đạt trên 8%, thuộc nhóm các quốc gia có tốc độ tăng trưởng hàng đầu thế giới, thu ngân sách tăng cao, số lượng doanh nghiệp thành lập mới và trở lại hoạt động tăng mạnh, một số ngành nghề chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch COVID-19 đã phục hồi trở lại như du lịch, lữ hành, dịch vụ,… kỳ họp bất thường đầu tiên của Quốc hội thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong hỗ trợ, cải cách, củng cố niềm tin của người dân, doanh nghiệp và tín nhiệm của quốc gia.
3. Hoạt động ngoại giao nghị viện sôi nổi, thúc đẩy mạnh mẽ tiến trình chủ động, tích cực hội nhập quốc tế; lần đầu tiên thiết lập cơ chế hợp tác Quốc hội ba nước Campuchia-Lào-Việt Nam, song hành với quan hệ trên kênh Đảng và Chính phủ.
Năm 2022, sau khi Việt Nam và nhiều nước trên thế giới dỡ bỏ lệnh cấm nhập cảnh, ngoại giao nghị viện song phương và đa phương của Quốc hội đã diễn ra trực tiếp, sôi nổi với các hoạt động của Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội, Tổng Thư ký Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội. Trọng tâm và nổi bật trong hoạt động đối ngoại song phương là các hoạt động của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ thăm chính thức 7 nước, gồm các nước láng giềng, các đối tác quan trọng ở trong khu vực và trên thế giới, tham dự Đại hội đồng AIPA43. Quốc hội cũng đón 5 đoàn cấp Chủ tịch Quốc hội/Nghị viện các nước láng giềng và các đối tác quan trọng thăm chính thức nước ta. Qua các hoạt động, Quốc hội thúc đẩy hợp tác nghị viện nói riêng, tăng cường hợp tác kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ; chia sẻ các sáng kiến của Việt Nam trong phát huy vai trò chủ động, tích cực của nghị viện vào giải quyết hiệu quả các vấn đề của khu vực và quốc tế.
Đáng chú ý, sự kiện ngoại giao nghị viện tiêu biểu năm 2022 đó là lần đầu tiên Chủ tịch Quốc hội Việt Nam cùng Chủ tịch Quốc hội Campuchia và Chủ tịch Quốc hội Lào ký Tuyên bố chung thiết lập cơ chế Hội nghị cấp cao Quốc hội ba nước Campuchia-Lào-Việt Nam (CLV) và thông qua Quy trình thủ tục của Hội nghị, trao đổi về các biện pháp thúc đẩy hợp tác và phối hợp cùng nhau giám sát việc thực hiện các chương trình hợp tác của Chính phủ 3 nước đi vào chiều sâu, ngày càng hiệu quả, thiết thực và bền vững. Bên cạnh đó, hoạt động đối ngoại nghị viện sôi nổi giữa Việt Nam với Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào và Vương quốc Campuchia đã đóng góp vào thành công chung hoạt động đối ngoại Nhà nước nhân kỷ niệm 60 năm quan hệ hữu nghị Việt Nam-Lào và 55 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam-Campuchia.
4. Công tác dân nguyện trở thành chương trình nghị sự hàng tháng của UBTVQH, ngày càng đáp ứng yêu cầu và nguyện vọng của cử tri, nhân dân
Thời gian qua, công tác dân nguyện đã được chú trọng đổi mới, ngày càng đi vào nền nếp, phát huy hiệu quả, được đại biểu Quốc hội, cử tri và nhân dân cả nước đánh giá cao. Thay vì báo cáo công tác dân nguyện tại kỳ họp Quốc hội cuối năm như trước đây, UBTVQH đã chỉ đạo Ban Dân nguyện tổng hợp, định kỳ báo cáo kết quả thực hiện công tác dân nguyện của các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội tại các phiên họp hằng tháng của UBTVQH. Trên cơ sở báo cáo và thảo luận, xem xét báo cáo công tác dân nguyện, UBTVQH đã thường xuyên nắm tình hình, giám sát và chỉ đạo, kiến nghị giải quyết kịp thời những vấn đề nóng, có tính thời sự và các vụ việc cụ thể; qua đó, nhiều kiến nghị của cử tri và nhân dân, một số vụ việc phức tạp, kéo dài đã được các cơ quan giải quyết dứt điểm, tạo sự chuyển biến rõ rệt từ nhận thức đến hành động của các cấp, các ngành, bước đầu đáp ứng được mong mỏi, nguyện vọng của cử tri và nhân dân.
5. Khởi dựng các diễn đàn thường niên về kinh tế-xã hội và văn hóa
UBTVQH chỉ đạo các cơ quan hữu quan xây dựng, củng cố cơ sở khoa học để triển khai nhiệm vụ trung tâm về phát triển kinh tế-xã hội, phát triển văn hoá là nền tảng tinh thần theo yêu cầu của Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII. Theo đó, Diễn đàn kinh tế-xã hội Việt Nam năm 2022 "Củng cố nền tảng kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phục hồi và phát triển bền vững" và Hội thảo Văn hóa năm 2022 "Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hoá" đã thu hút sự quan tâm của hệ thống chính trị, giới chuyên gia, cử tri và nhân dân cả nước.
Diễn đàn kinh tế-xã hội Việt Nam năm 2022 cung cấp các luận cứ cho Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ xác định kiên trì giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô trong mọi tình huống, nhấn mạnh việc thực hiện các mục tiêu dài hạn trong cơ cấu lại nền kinh tế; sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện thể chế, nuôi dưỡng và thực hiện khát vọng nước ta trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030. Đặc biệt, Diễn đàn đã góp phần tạo tiền đề cho thành công của kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, làm cơ sở quan trọng để Quốc hội xem xét, thông qua Nghị quyết về kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội năm 2023, Nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước năm 2023, Nghị quyết về phân bổ ngân sách trung ương năm 2023 và nhiều nội dung quan trọng khác.
Hội thảo Văn hóa năm 2022 "Thể chế, chính sách và nguồn lực cho phát triển văn hóa" là lần đầu tiên UBTVQH chỉ đạo các cơ quan liên quan triển khai thực hiện, đặt ra yêu cầu, mục tiêu phải chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam theo Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII: "Xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; phát triển văn hoá thực sự trở thành sức mạnh nội sinh và động lực cho phát triển đất nước, bảo vệ Tổ quốc" và phát biểu chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc tháng 11/2021: "Văn hoá là hồn cốt của dân tộc, văn hoá còn thì dân tộc còn". Hội thảo đã đề xuất, kiến nghị hoàn thiện thể chế, chính sách và các giải pháp đẩy mạnh việc huy động, nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực cho bảo tồn, phát triển văn hóa; thống nhất 09 nhóm chính sách lớn, quan trọng cần tập trung nghiên cứu, thể chế hóa để tháo gỡ các điểm nghẽn, trong đó, chính sách phát triển nguồn nhân lực văn hóa được coi là "khâu đột phá" để xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam.
6. Lần đầu tiên ban hành Bộ nhận diện Quốc hội Việt Nam và Bộ nhận diện Truyền hình Quốc hội Việt Nam
Việc xây dựng Bộ Nhận diện Quốc hội Việt Nam có ý nghĩa quan trọng trong việc tăng cường sự hiện diện của Quốc hội với cử tri và nhân dân, góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh, vai trò của Quốc hội trong hệ thống chính trị và hợp tác Nghị viện các nước trên thế giới. Bộ nhận diện Quốc hội với hình ảnh chủ đạo là Nhà Quốc hội Việt Nam-công trình trọng điểm quốc gia, có kiến trúc biểu trưng tiêu biểu cho triết lý văn hoá dân gian của Việt Nam về quan niệm âm - dương "trời tròn, đất vuông" (dài 102 m, rộng 102 m, cao 39 m), trở thành công trình "độc nhất vô nhị" của nghị viện các nước trên thế giới và khu vực.
Đây cũng là lần đầu tiên Quốc hội Việt Nam có hình ảnh, biểu trưng chính thức dùng chung cho tất cả các hoạt động, sự kiện liên quan đến Quốc hội; đồng thời, tạo dấu ấn của Quốc hội khóa XV, phản ánh tính chuyên nghiệp, đổi mới, hiện đại trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Cùng với đó, Truyền hình Quốc hội Việt Nam cũng ra mắt Bộ nhận diện mới và xác lập vị trí Kênh 7 trên các nền tảng truyền dẫn, phát sóng 24/7, góp phần tăng cường tính kết nối, tương tác với cử tri và khán giả truyền hình cả nước.
7. Thông qua chủ trương đầu tư 06 dự án giao thông quan trọng quốc gia với tổng mức đầu tư gần 360.000 tỷ đồng
Trong năm 2022, Quốc hội đã ban hành các Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư 6 dự án giao thông quan trọng quốc gia với tổng mức đầu tư gần 360.000 tỷ đồng gồm: Dự án đường bộ cao tốc Bắc-Nam phía đông giai đoạn 2021-2025, dự án đường cao tốc Khánh Hoà-Buôn Ma Thuật, dự án đường cao tốc Châu Đốc-Cần Thơ-Sóc Trăng, dự án cao tốc Biên Hoà-Vũng Tàu, dự án đường Vành đai 4 vùng Thủ đô Hà Nội, dự án đường vành đai 3 TPHCM và một số Nghị quyết quan trọng khác về cơ chế đặc thù phát triển các địa phương, nhằm đáp ứng yêu cầu cấp thiết về tạo ra không gian phát triển mới của các địa phương, các vùng kinh tế và trên phạm vi cả nước, thúc đẩy phục hồi và tạo ra động lực để phát triển kinh tế-xã hội bền vững trong thời gian tới. Cùng với việc cho phép áp dụng nhiều cơ chế, chính sách đặc thù chưa có tiền lệ, Quốc hội giao Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quyết liệt tổ chức triển khai thực hiện, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình, công khai, minh bạch, tuyệt đối không được để xảy ra tham nhũng, tiêu cực, trục lợi chính sách, làm lãng phí, thất thoát tiền và tài sản Nhà nước. Đồng thời, đề nghị Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các vị đại biểu Quốc hội, HĐND các cấp, nhân dân và cử tri tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện các Nghị quyết quan trọng này của Quốc hội.
8. Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) chính thức được xem xét, thảo luận trong chương trình xây dựng pháp luật của Quốc hội; UBTVQH ban hành Nghị quyết lấy ý kiến Nhân dân về Dự án Luật Đất đai (sửa đổi)
Để chuẩn bị, xây dựng dự thảo đầu tiên của dự án Luật Đất đai (sửa đổi)-nhiệm vụ lập pháp trọng tâm của Quốc hội khóa XV, UBTVQH, các cơ quan của Quốc hội và Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ động vào cuộc từ sớm, từ xa trong quán triệt các chủ trương của Đảng về đổi mới chính sách đất đai, kế thừa các quy định đã được thực tiễn kiểm nghiệm là đúng đắn để tiếp thu, xây dựng dự thảo, trình Quốc hội thảo luận lần đầu tiên tại kỳ họp thứ Tư.
Với tầm quan trọng của dự án Luật, UBTVQH cũng ban hành Kế hoạch 329/KH-UBTVQH15 trình Quốc hội xem xét, thông qua dự án Luật Đất đai (sửa đổi) nhằm chuẩn bị chu đáo cho quá trình xây dựng, xem xét, thảo luận, tiếp thu, giải trình về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Qua thảo luận lần đầu tại kỳ họp thứ 4, dự thảo Luật đã nhận được sự quan tâm lớn của đại biểu Quốc hội, cử tri và nhân dân cả nước, dần cụ thể hoá định hướng, các khung chính sách lớn đối với quản lý và sử dụng đất đai trong thời gian tới của Bộ Chính trị. Nhằm phát huy dân chủ, khai thác tối đa trí tuệ của cử tri, nhân dân cả nước đối với hoàn thiện dự thảo Luật, UBTVQH đã quyết nghị lấy ý kiến nhân dân về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) tại Phiên họp thứ 18. Việc lấy ý kiến sẽ được tiến hành từ ngày 03/01 đến hết ngày 15/03/2023.
9. Đổi mới hoạt động giám sát ngày càng thiết thực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu và nguyện vọng của cử tri, nhân dân
Năm 2022, thể chế giám sát của Quốc hội không ngừng được hoàn thiện, cách thức tổ chức thực hiện ngày càng được cải tiến, đáp ứng được yêu cầu, nguyện vọng của cử tri, nhân dân. Về thể chế giám sát, đã ban hành Đề án về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội; Đảng đoàn Quốc hội ban hành Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 về tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả giám sát để các cơ quan triển khai không chỉ trong năm 2022 mà còn các năm tiếp theo của nhiệm kỳ khóa XV.
Lần đầu tiên theo chức năng được pháp luật quy định, UBTVQH ban hành Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 về hướng dẫn giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 về hướng dẫn hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân (HĐND), Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND. Các văn bản đã góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý, tạo sự thống nhất về nhận thức và tổ chức thực hiện hoạt động giám sát của các cơ quan của Quốc hội, HĐND. Bên cạnh đó, Đảng đoàn Quốc hội đã ký Quy chế phối hợp công tác với Ban Nội chính Trung ương nhằm phát huy vai trò giám sát để tăng cường tham mưu Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về các cơ chế, chính sách phòng, chống tham nhũng.
10. UBTVQH tăng cường kết nối, hướng dẫn và giám sát hoạt động HĐND các cấp
Trên cơ sở quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức Quốc hội và Luật Tổ chức chính quyền địa phương, UBTVQH đã tổ chức Hội nghị toàn quốc tổng kết hoạt động của HĐND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tại 03 miền Bắc-Trung-Nam. Hội nghị có ý nghĩa quan trọng, góp phần tổng kết, đánh giá những thuận lợi, ưu điểm, kết quả nổi bật, những kinh nghiệm quý trong các lĩnh vực hoạt động của HĐND; khẳng định tính chủ động trong việc xây dựng Nghị quyết hằng năm và cho cả nhiệm kỳ, Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ các cấp các tỉnh, thành phố và công tác đảm bảo sự lãnh đạo của cấp ủy đối với hoạt động của HĐND; đồng thời, đề xuất những nhiệm vụ, giải pháp thực hiện hiệu quả chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND; qua đó, phát huy hiệu quả, hiệu lực hoạt động của HĐND và góp phần tăng cường sự chỉ đạo, trách nhiệm hướng dẫn, giám sát của UBTVQH cũng như sự gắn kết giữa các cơ quan của Quốc hội, cơ quan của UBTVQH đối với HĐND các cấp.
Ngoài ra, nhằm tăng cường kết nối giữa Quốc hội với HĐND các cấp, UBTVQH đã triển khai một số hoạt động như: Tổ chức mời lãnh đạo HĐND cấp tỉnh, cấp huyện tham gia dự thính các phiên họp công khai của Quốc hội hoặc tham dự một số kỳ họp Quốc hội nhằm tăng cường trao đổi kinh nghiệm, nâng cao năng lực hoạt động của HĐND; phân công một đồng chí thành viên UBTVQH tham dự, phát biểu tại các kỳ họp HĐND cấp tỉnh; Ban Công tác đại biểu thuộc UBTVQH tích cực triển khai hội nghị tập huấn kỹ năng hoạt động của đại biểu HĐND các cấp theo kế hoạch của UBTVQH./.
Nguyễn Hoàng